Jowita Grzelak & Karolina Pachnik

Prezentacja na temat: "Jowita Grzelak & Karolina Pachnik"— Zapis prezentacji:

1 Jowita Grzelak & Karolina Pachnik
Zadośćuczynienie RAZEM <3 Jowita Grzelak & Karolina Pachnik

2 Czym jest zadośćuczynienie?
Zadośćuczynienie jest jednym ze sposobów wyrównania szkody niemajątkowej poniesionej w wyniku nieszczęśliwego wypadku, wskutek którego poszkodowany doznał szkód związanych z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Instytucja zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę jest zasadniczym świadczeniem związanym z realizacją obowiązków odszkodowawczych tytułem szkody na osobie płynących z odpowiedzialności deliktowej m. in. w następstwie wypadków drogowych. Jowi

3 Cel zadośćuczynienia Celem zadośćuczynienia jest złagodzenie drogą pośrednią (poprzez przyznanie odpowiedniej kwoty) cierpień fizycznych i psychicznych doznanych, jak i tych, które poszkodowany będzie odczuwał w przyszłości, a które w chwili przyznania zadośćuczynienia dadzą się z dużym prawdopodobieństwem przewidzieć. Z założenia zadośćuczynienie ma stanowić rekompensatę za doznaną krzywdę. Jowi

4 Zadośćuczynienie i odszkodowanie to dwa zupełnie różne pojęcia
Zadośćuczynienie i odszkodowanie to dwa zupełnie różne pojęcia. Na co dzień jednak są bardzo często mylone lub stosowane zamiennie. Karola

5 Odszkodowanie a zadośćuczynienie
Odszkodowanie (wymiar materialny) Zadośćuczynienie (wymiar niematerialny) Szkoda majątkowa wszelkie uszczerbki w dobrach lub interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew własnej woli Tylko szkoda na osobie – szkoda niemajątkowa Wyrównanie krzywdy niemajątkowej uszkodzeniu ciała, wywołaniu rozstroju zdrowia, pozbawieniu życia, pozbawieniu wolności i naruszeniu innych dóbr osobistych człowieka Karola

6 Podstawy prawne Najważniejszymi regulacjami w tym zakresie są: Kodeks Cywilny (Art. 445, Art. 446, Art.448), który określa kto i w jakich przypadkach może ubiegać się o przyznanie zadośćuczynienia Orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, wedle którego można określić czynniki współkształtujące wysokość tego świadczenia. Przepisy KC nie zawierają bowiem żadnych kryteriów jakimi należy się kierować przy jego wyliczaniu. Jowi

7 Funkcje zadośćuczynienia:
Funkcja kompensacyjna Pieniądze otrzymane przez poszkodowanego tytułem zadośćuczynienia mają zrekompensować mu negatywne przeżycia poprzez dostarczenie środków do realizacji jego pragnień i pełniejszego zaspokajania jego potrzeb. Funkcja prewencyjna Przyznanie przez sąd zadośćuczynienia powinno powstrzymać sprawcę od dalszych naruszeń dóbr osobistych, a jednocześnie stanowić jasne przesłanie dla innych potencjalnych naruszycieli, że działania takie są negatywnie odbierane przez społeczeństwo i mogą się spotkać z określoną reakcją organów państwa. Funkcja represyjna Obecnie poszkodowany może domagać się odpowiedniej sumy pieniężnej dla siebie lub na wskazany przez siebie cel społeczny, więc tylko w tym drugim przypadku możemy ewentualnie mówić o represji.  Karola

8 Art. 444 KC Art § 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. § 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. § 3. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa. Karola

9 Art. 445 KC Art § 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym ( uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia) sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. § 2. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu. § 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego. Jowi

10 Cechy zadośćuczynienia:
Świadczenie pieniężne, jednorazowe*, Świadczenie mające stanowić sposób złagodzenia cierpień fizycznych i psychicznych poszkodowanego, Świadczenie osobiste, tzn. przynależne wyłącznie poszkodowanemu, Świadczenie fakultatywne, bowiem sądowi orzekającemu pozostawia się daleko idącą swobodę w jego przyznaniu i określeniu jego wysokości. * Ponieważ zadośćuczynienie ma obejmować nawet te szkody, które mogą objawić się w przyszłości, to może być przyznana kolejna kwota tytułem „nowej krzywdy”. Jowi

11 Miarkowanie Ponieważ przepisy K.C. nie zawierają żadnych kryteriów, jakimi należy kierować się przy wyliczaniu zadośćuczynień, to czynników mających zasadniczy wpływ na ich wysokość należy szukać w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. Jowi

12 Kryteria ustalania wysokości zadośćuczynienia bezpośrednio osobie poszkodowanej
Stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego wyrażający się w kalectwie, oszpeceniu i ograniczeniach utrudniających wykonywanie czynności dnia codziennego Stopień zaawansowania i długotrwałość choroby, leczenia, rehabilitacji, okres dochodzenia do względnej sprawności, przywrócenie prawidłowych funkcji organizmu Wiek poszkodowanego Płeć poszkodowanego Poczucie bezradności życiowej i brak perspektyw na przyszłość Aktualna stopa życiowa społeczeństwa Jowi

13 Ustalanie wysokości zadośćuczynienia powinno znajdować oparcie w konkretnej sprawie i wszechstronnej ocenie wszystkich okoliczności z uwzględnieniem czynników, które wpływają na jego wysokość. Praktyki mechanicznego wyliczania zadośćuczynienia: np. 1% uszczerbku na zdrowiu = x zł, są jednak nadal często stosowane przez ubezpieczycieli jednak sądy oceniają je negatywnie. Jowi

14 Przykładowe orzecznictwa
Sąd Apelacyjny w Katowicach (3 listopada 1994 r.): "zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty sumy symbolicznej czy też określonej sztywnymi regułami, tak jak w ustawie wypadkowej, lecz musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. " Sąd Apelacyjny w Katowicach (18 lutego 1998r.): " posługiwanie się jedynie tabelami procentowego uszczerbku na zdrowiu i stawkami za każdy procent trwałego uszczerbku dla rozstrzygnięcia zasadności roszczenia o zadośćuczynienie i jego wysokości, znajduje jedynie orientacyjne zastosowanie i nie wyczerpuje oceny całości sprawy" Karola

15 Art. 446 KC Art § 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. § 2. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. § 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. § 4. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Jowi

16 Zasada ta została wprowadzona do polskiego systemu prawa cywilnego nowelizacją K.C., która weszła w życie 3 sierpnia 2008 roku. Karola

17 Oprócz wymienionych na początku cech zadośćuczynienia, w przypadku zadośćuczynienia na rzecz osób bliskich ma ono jeszcze jeden bardzo ważny cel – ma być sposobem/próbą złagodzenia cierpienia po stracie najbliższej osoby i wyrównania wszelkich uszczerbków o charakterze niematerialnym związanych z daną krzywdą. Jowi

18 Komu należy się zadośćuczynienie?
Rodzice i dzieci zmarłego Inne osoby pozostające w stosunkach rodzinnych (teściowie, synowa i zięć, macocha lub ojczym, dziecko pozostające pod opieką rodziny zastępczej). Konkubenci Wnuki Dziadkowie Nie można w tym wypadku postrzegać rodziny wyłącznie przez prymat pokrewieństwa, ale trzeba zbadać kontekst sytuacyjny w danym zdarzeniu. Jowi

19 Krąg osób uprawnionych
Zamknięta lista osób legitymowanych (model zamknięty) „rodzina”, „członek rodziny”, „osoba najbliższa” (model pośredni) Wszystkie osoby, które poniosły szkodę wskutek śmierci poszkodowanego „więź emocjonalna” (model otwarty) Anglia Polska, Grecja, Szwecja Francja, Belgia, Hiszpania Karola

20 Miarkowanie – uniwersalne kryteria
Długotrwałość i stopień cierpień i bólu po śmierci najbliższego, Osamotnienie, cierpienia natury moralnej, wstrząs psychiczny wywołany śmiercią bliskiej osoby, Stopień krzywdy, wynikający z utraty pomocy, wsparcia i opieki osoby bliskiej, Utrata czerpania przyjemności z życia rodzinnego, Wiek uprawnionego do zadośćuczynienia, Stopień pokrewieństwa, ale także bliskości, zażyłości, przyjaźni, Rola zmarłego, jaką pełnił w rodzinie, np. ukochana matka, dziadek scalający rodzinę, Jowi

21 Cierpienia i zachwianie poczucia bezpieczeństwa.
Indywidualne czynniki pomocne w miarkowaniu zadośćuczynienia po stronie uprawnionych do niego dzieci zmarłego Brak troski i opieki ze strony rodzica, brak jego pomocy w przyszłym wychowaniu, poczucie sieroctwa, Osamotnienie i trudności życiowe dziecka, które nie będzie korzystało ze wsparcia rodzica, Cierpienia i zachwianie poczucia bezpieczeństwa. Jowi

22 Otwarty katalog czynników po stronie rodziców po śmierci dziecka:
Nagłe i brutalne zerwanie więzi rodzica z dzieckiem, Poczucie krzywdy i bólu wywołane utratą dziecka, stan psychiczny rodzica po zdarzeniu, Wspólne zamieszkiwanie z rodzicami i pomoc, którą świadczyło dziecko względem rodziców Jowi

23 Przykładowe orzecznictwo:
26 marca 2010 r. (I C 757/090) Sad rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim zasądził na rzecz matki zmarłego w wyniku pobicia syna: Zadośćuczynienie w wysokości zł Ustalono, że od dnia śmierci syna matka cierpi na bezsenność, stała się osobą nerwową i nie może poradzić sobie z zaistniałą sytuacją Sąd miarkując wysokość świadczenia kierował się przede wszystkim: nagłym i brutalnym zerwanie więzi matki z synem, pozbawieniem rodzica prawa do wychowywania i obserwacji kolejnych etapów życia dziecka, poczuciem krzywdy i bólu, stanem psychicznym matki. 24 marca 2010 r. (II C 152/09) Sąd Okręgowy w Gliwicach - roszczenie powoda po tragicznej śmierci w wypadku drogowym jego rodziców Przyznał mu zł tytułem zadośćuczynienia, Sąd miarkując wysokość zadośćuczynienia brał pod uwagę kwestię wspólnego zamieszkiwania rodziców z synem, pomoc finansową rodziców w spłacie zadłużenia syna, sąd doliczył koszty utraconego zarobku syna, który ze względu na stan psychiczny nie mógł pracować, ogromny wstrząs psychiczny itp. czynniki. Jowi

24 Art. 448 KC Art. 448. W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Karola

25 Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na podstawie art
Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na podstawie art w związku z art . 24 § 1 KC Art. 23 KC Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Art. 24 KC § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. Karola

26 Krąg osób uprawnionych
art. 448 Kodeksu cywilnego nie zawęża kręgu osób uprawnionych do najbliższych członków rodziny, lecz pozwala na dochodzenie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę każdej osobie, której dobro osobiste zostało naruszone Ale! Generalnie: za osoby uprawnione do dochodzenia zadośćuczynienia należy uznać – co do zasady – najbliższych członków rodziny, których ze zmarłym łączyła więź wynikająca z pokrewieństwa lub zawarcia małżeństwa. w świetle art. 448 KC krąg osób uprawnionych ma charakter otwarty i przy spełnieniu warunku związanego z istnieniem pomiędzy uprawnionym, a zmarłym podlegającego ochronie dobra osobistego może on obejmować również inne osoby aniżeli przywołane powyżej. Karola

27 Rekomendacje Rekomendacja 19
Zakład ubezpieczeń przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia powinien indywidualnie oceniać istnienie więzi emocjonalnej uzasadniającej uzyskanie zadośćuczynienia i jego rozmiar. 19.1. W celu określenia kręgu uprawnionych do zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 oraz na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 KC, zakład ubezpieczeń powinien ustalić, czy istniała dostatecznie mocna więź emocjonalna pomiędzy uprawnionym a zmarłym, powstała w szczególności poprzez wspólne zamieszkiwanie, prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, czy służenie sobie wzajemną pomocą. Dodatkowo w celu określenia kręgu uprawnionych do zadośćuczynienia na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 KC zakład ubezpieczeń powinien ustalić, czy w wyniku wypadku, którego następstwem była śmierć osoby bliskiej, nastąpiło zerwanie tej więzi, skutkujące w szczególności naruszeniem dobra osobistego uprawnionego, m.in.: szczególnej więzi rodzinnej pomiędzy członkami rodziny, więzi związanej z relacjami rodzinnymi lub łączącej osoby bliskie, prawa do życia w rodzinie i utrzymania tego rodzaju więzi, więzi rodziców z dzieckiem. 19.2. W celu ustalenia istnienia dostatecznie mocnej więzi emocjonalnej pomiędzy uprawnionym a zmarłym, zakład ubezpieczeń powinien badać wszelkie dostępne dowody, w tym korespondencję pisemną, wydruki poczty elektronicznej, relacje świadków, zdjęcia. 19.3. Określenie kręgu uprawnionych, o których mowa w Rekomendacji 19.1, powinno wynikać – w każdym przypadku – z istnienia faktycznych relacji pomiędzy uprawnionym a zmarłym. Karola

28 Zasady ustalania odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia
W przypadku zadośćuczynienia za doznaną krzywdę opartego na art. 448 KC, podobnie jak w przypadku art. 446 § 4 KC przepisy prawa nie wskazują kryteriów pozwalających na ustalenie odpowiedniej jego wysokości. Ustalona kwota zadośćuczynienia powinna być adekwatna do rodzaju, wielkości i intensywności doznanej przez uprawnionego krzywdy, której ocena oparta na zobiektywizowanych kryteriach powinna wynikać z przeprowadzonej w sposób wnikliwy i szczegółowy analizy konkretnej sprawy. Celem takiej analizy powinno być uwzględnienie w dostatecznym stopniu wszystkich okoliczności danej sprawy składających się na doznaną krzywdę, tak by nie ograniczać waloru kompensacyjnego ustalonej ostatecznie kwoty zadośćuczynienia. Karola

29 Ubieganie się o zadośćuczynienie
1. Zgłoszenie wniosku o zadośćuczynienie do ZU sprawcy lub UFG (za pośrednictwem dowolnego ZU) -> Określenie żądanej kwoty zadośćuczynienia -> Dostarczenie wymaganej dokumentacji, wypełnienie formularza 2. Decyzja ZU/UFG o uwzględnieniu lub odrzuceniu wniosku *3 Postępowanie sądowe Jowi

30 Poszkodowany może kwestionować nie tylko wysokość zadośćuczynienia przy braku zastrzeżeń co do ustalonego uszczerbku, lecz także zgłaszać zastrzeżenia co do zakresu i procentu uszczerbku, co wiąże się zazwyczaj z kwestionowaniem ustalonego zadośćuczynienia. W praktyce zakłady ubezpieczeń dość często uwzględniają takie nieformalne odwołania poszkodowanego i ponownie zlecają lekarzom zajęcie stanowiska w sprawie uszczerbku na zdrowiu, co w niektórych sprawach skutkuje podwyższeniem procentu uszczerbku na zdrowiu i w konsekwencji podwyższeniem kwoty zadośćuczynienia. Karola

31 Odsetki za opóźnienie w wypłacie zadośćuczynienia
Art. 481 § 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. § 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. § 3. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych. Karola

32 Roszczenia o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej w Europie
Roszczenie o zadośćuczynienie powstaje – Anglia, Francja, Belgia, Hiszpania, Szwajcaria Zasadniczo brak roszczenia, chyba że wystąpią dodatkowe przesłanki – Austria, Finlandia, Szwecja, Włochy Brak roszczenia – Niemcy, Holandia, Dania Jowi

33 Rozmiar zadośćuczynienia na świecie - porównanie
Najwyższe kwoty Włochy: od 106 do 212 tys. euro w relacjach rodzice, dzieci, małżonkowie, stały partner; tys. Rodzeństwo Hiszpania: małżonek 100 tys. euro, dziecko ok. 44 tys. euro Średnie wysokości Portugalia: małżonka – max. 25 tys. euro, zstępny do 25 lat – do 15 tys. euro Najniższe wypłaty -Niemcy: 500 do 5,000 euro -Szwecja: ok. 25 tys. SEK (ok euro) Karola

34 Ocena wysokości zadośćuczynienia w Europie
Na podstawie tzw. tabel zadośćuczynienia Tabel normatywnych Kwoty orzeczone w danym roku Zasady Europejskiego Prawa czynów Niedozwolonych Karola

35 Patrząc w przyszłość… W analizie przyszłości instytucji zadośćuczynienia, sprawą kluczową jest wysokość wypłacanych świadczeń. W ostatnich latach obserwowany jest stały, zaskakująco silny wzrost orzekanych kwot zadośćuczynienia. Dużym powodem wzrostu okazała się rosnąca zamożność społeczeństwa, prognozująca jednak w najbliższym czasie stabilizację i proporcjonalny wzrost instytucji zadośćuczynienia do rozwoju polskiej gospodarki. W latach tragiczne w skutkach zdarzenia, powodujące znaczne uszczerbki na zdrowiu poskutkowały kwotą zadośćuczynienia sięgającą nawet 500 000 zł. Z punktu widzenia interesu osób poszkodowanych powinny być w przyszłości wprowadzone minima kwotowe, gwarantujące adekwatne do rozmiarów krzywdy świadczenia, a tym samym pozostawienie sądom swobody w orzekaniu, co pozwoli na indywidualne podejście do konkretnych przypadków. Ewolucja instytucji zadośćuczynienia musi skutkować również zmianą wysokości składek za ubezpieczenia OC, pozwalającą na pokrycie rosnących kosztów wypłacanych, adekwatnych świadczeń. Jowi

36 Dziękujemy za uwagę 