Unia polsko-węgierska w XIV w.

Prezentacja na temat: "Unia polsko-węgierska w XIV w."— Zapis prezentacji:

1 Unia polsko-węgierska w XIV w.
vbvcccvcvv

2 Przyczyna zawarcia unii
ZEWNĘTRZNE WEWNĘTRZNE Konieczność trwania Polski w sojuszu polityczno-militarnym ze względu na zagrożenie ze strony Luksemburgów i Krzyżaków Potrzeba „zapłaty” Andegawenom za stałą i niezbędną dla Polski pomoc na arenie międzynarodowej Pokrewieństwo obu dynastii Dążenie do pozostawienia Rusi Halicko-Włodzimierskiej przy Polsce Brak legalnego potomka Kazimierza Wielkiego (Kazimierz IV książę słupski) Obawy przed powtórnym rozbiciem państwa na skutek tendencji odśrodkowych możnowładztwa Obietnice przywilejów dla szlachty polskiej ze strony Ludwika Węgierskiego

3 Zjazd w Wyszechradzie To określenie dwóch spotkań, które odbyły się w 1335 i 1339 roku. Wzięli w nich udział: Kazimierz Wielki, Jan Luksemburczyk i Karol Robert Pierwszy zjazd poświęcony był przynależności Pomorza Gdańskiego i Kujaw (sąd arbitrażowy władców Czech i Węgier wydał wyrok, na mocy którego Zakon miał zatrzymać Pomorze i ziemię chełmińską, a zwrócić Polsce Kujawy i ziemię dobrzyńską) oraz sporu między Janem Luksemburskim i Kazimierzem o koronę polską W 1339 roku książę halicko-włodzimierski Jerzy II zawarł z królem polskim umowę sukcesyjną. Problem - Ruś Halicka, na której panował piastowski książę leżała w węgierskiej strefie wpływów (umowę musiał zaakceptować król węgierski) W tej sytuacji Kazimierz, by uzyskać prawo dziedziczenia, nadał królewiczowi węgierskiemu Ludwikowi prawo sukcesji w Polsce, w razie własnej bezpotomnej śmierci

4 Dalsze ustalenia rok… Rywalizacja z Litwą o Ruś Halicko-Włodzimierską
Wykorzystując sprawę Rusi król Węgier w 1350 roku doprowadził do zawarcia nowego układu sukcesyjnego Polska mogła objąć władanie nad Rusią pod warunkiem, że po śmierci Kazimierza bez męskiego potomka jej tron przypadnie Andegawenom (unia personalna). W przeciwnym razie Węgrzy mieli prawo wykupić Ruś od Polski za sumę  florenów.

5 Przywilej w Budzie 1355 Władca wystawiający: Ludwik Węgierski
Przywilej przyznany w zamian za uznanie za dziedzica tronu. Rezygnacja monarchy z prawa stacji (nieodpłatnego żywienia monarchy, jego dworu i urzędników w czasie podróży po kraju), obietnica wynagradzania rycerstwu strat doznanych podczas zagranicznych wypraw wojennych.

6 Ludwik Węgierski Koronował się kilka dni po śmierci Kazimierza Wielkiego Nie sprawował osobiście rządów w Polsce Początkowo przekazał rządy regencyjne swej matce, Elżbiecie Łokietkównie  Kolejnym regentem był Władysław książę opolski Trzecim – kanclerz Zawisza Kurozwęcki Ostatni regenci, córka Maria i jej mąż, nie zdołali objąć rządów Elżbieta powołała sądy restytucyjne, zajmujące się zwracaniem rycerstwu dóbr, które niesłusznie zostały im skonfiskowane za panowania ostatniego Piasta. Łokietkówna chciała tym zjednać społeczeństwo do Andegawenów, których przyszłość na polskim tronie nie była pewna. Po pierwsze nie byli oni w Polsce dynastią dziedziczną, a po drugie Ludwik nie miał męskiego potomka.

7 Przywilej koszycki 1374 Nadany przez Ludwika Węgierskiego w zamian za uznanie przez szlachtę praw do korony polskiej jednej ze swych córek ustanowienie jednego podatku w wysokości 2 groszy z łana zobowiązanie do nieustanawiania nowych podatków bez zgody rycerstwa zwolnienie od obowiązku budowy i naprawy urzędy tylko dla Polaków obowiązek wykupu z niewoli szlachcica i sołtysa stających do wyprawy wojennej. !!! Pakt koszycki był przywilejem generalnym, czyli rozciągał się na cały kraj i odnosił się tylko do szlachty!

8

9 Jadwiga Andegaweńska Król zamierzał początkowo osadzić na tronie polskim starszą córkę Marię, ale jej mężem był margrabia brandenburski Zygmunt i plan ten wywołał ostry opór polskiej szlachty W 1382 roku na zjeździe rycerstwa w Radomsku obrano Jadwigę Andegaweńską królem Polski. Jesienią 1384 przybyła z Węgier do Polski Koronacja odbyła się w Krakowie

10 Skutku unii personalnej
Kraj rządzony przez regentów pogrążył się w anarchii, szczególnie w Wielkopolsce i na Mazowszu. Ludwikowi udało się jednak utrzymać jedność państwa Ludwik Węgierski zrezygnował z programu rewindykacji ziem polskich, który stanowił główną wytyczną polityki Kazimierza Wielkiego Poważne straty terytorialne: utrata na rzecz Brandenburgii Sanoka i Drezdenka, na rzecz Litwy ziemi włodzimierskiej oraz Rusi Czerwonej na rzecz Węgier. Ostateczne odsunięcie dynastii piastowskiej od tronu polskiego Wzrost znaczenia szlachty w wyniku nadania jej przywilejów Unieważnienie zaręczyn Jadwigi z Wilhelmem Habsburgiem wywołało zatarg z tą dynastią Panowanie Ludwika przyczyniło się do rozwoju gospodarczego miast i handlu

11 Sojusz z Litwą Kandydaturę Wilhelma Habsburga na męża Jadwigi usilnie popierał Władysław Opolczyk, który nawet opanował w 1385 zamek wawelski, przygotowując dopełnienie ceremonii małżeństwa. Panowie krakowscy mieli jednak wobec niej zupełnie inne plany, chcąc związać Polskę z Litwą, ofiarowali polską koronę wielkiemu księciu litewskiemu Jagielle, który miał przyjąć chrzest wraz ze swoim państwem

12 Przyczyny unii polsko-litewskiej
LITWA POLSKA Przyjmując chrzest Litwa chciała skorzystać z osiągnięć cywilizacji zachodniej za pośrednictwem Polski i Kościoła Konieczność posiadania sojusznika, który pomógłby w walce z Krzyżakami i z Moskwą Zagrożenie południowych ziem litewskich ze strony Tatarów Sojusz umożliwiłby Litwie korzystanie z polskich szlaków handlowych Obawa przed przymusową chrystianizacją ze strony zachodu Wspólne zainteresowanie ziemiami Wołynia i Podola Polskie prawo rycerskie było atrakcyjne dla litewskiego bojarstwa Potrzeba posiadania sprzymierzeńca do walki z zakonem krzyżackim Zabezpieczenie wschodniej granicy państwa przed najazdami litewskimi Wzmocnienie prestiżu i potęgi państwa, co mogłoby pomóc w odzyskaniu wcześniej utraconych ziem Dążenie do rozszerzenia domeny Kościoła katolickiego Zainteresowanie panów polskich dalszą ekspansją na Ruś Możliwość uzyskania dla szlachty dalszych przywilejów

13 Unia w Krewie Akt wydany 14 sierpnia 1385 roku przez Jagiełłę, regulujący stosunek Korony Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim. Jego rezultatem było włączenie w 1386 roku Litwy do Królestwa Polskiego jako jego części składowej. To pierwszy z sześciu aktów unijnych  Układ przewidywał małżeństwo wielkiego księcia litewskiego Jagiełły  z Jadwigą oraz objęcie przez niego polskiego tronu, w zamian za co Jagiełło zobowiązał się: przyjąć chrzest, schrystianizować Litwę, wypuścić polskich jeńców, wypłacić odszkodowania Habsburgom za zerwanie zaręczyn z Wilhelmem Habsburgiem, próbować odzyskać wszystkie ziemie utracone przez Koronę. 

14

15 Jagiełło, król Polski 4 marca 1386 r w Krakowie arcybiskup gnieźnieński Bodzenta koronował Władysława Jagiełłę na króla polski. Misja chrystianizacji Litwy rozpoczęła się od ustanowienia w Wilnie pierwszego biskupstwa w 1387 roku podległego metropolii gnieźnieńskiej Sam Jagiełło przełożył podobno "Wyznanie wiary" i "Ojcze nasz" na język litewski

16

17 Witold Kiejstutowicz W 1390 roku, Witold wraz z bojarami litewskimi niezadowolonymi z polityki obsadzania urzędów litewskich Polakami i przy poparciu Krzyżaków uderzył na Wilno Do 1392 roku Witold odzyskał wszystkie ziemie Kiejstuta : Troki, Żmudź, Grodno i Nowogródek. Jagiełło w wyniku tajnych rozmów skłonił Witolda Ugoda w Ostrowie 1392: Na mocy porozumienia Witold zobowiązał się do porzucenia sojuszu z Krzyżakami. W zamian otrzymał swoje ojczyste księstwo trockie. Został też namiestnikiem na Litwie

18 Niezdecydowanie Witolda
W roku 1394 Krzyżacy, chcąc zjednać sobie Witolda i chcąc rozluźnić jego więzy z Polską, przestali atakować Litwę i zaproponowali Witoldowi sojusz. Witold, szukając z kolei wsparcia Krzyżaków w swoich planach ekspansji na wschód, podpisał z nimi w 1398 roku niekorzystny dla Litwy pokój na wyspie Salin, w których oddał Krzyżakom Żmudź. Jednak plany Witolda ekspansji na wschodzie szybko się załamały, gdy poniósł w 1399 dotkliwą klęskę w bitwie nad Worsklą z Tatarami  Wkrótce zmienił kierunek ekspansji i wystąpił przeciwko Krzyżakom. Ponieważ potrzebował sojusznika, zaczął ponownie szukać zbliżenia z Polską, która także była skłonna do kompromisu. Witold zachęcił Żmudź do powstania przeciwko Krzyżakom

19 Unia wileńsko-radomska (1401)
Na jej mocy oddano dożywotnio rządy na Litwie Witoldowi jako wielkiemu księciu z zachowaniem dla Władysława Jagiełły władzy zwierzchniej Witold wystawił dokument uznający zwierzchnictwo Jagiełły i Korony oraz zobowiązywał się wraz z bojarami litewskimi do przyłączenia ziem litewskich do Królestwa Polskiego. Biorąc pod uwagę śmierć królowej Jadwigi (1399) i brak potomstwa z jej małżeństwa z Władysławem, bojarzy litewscy zastrzegli, że w przypadku bezpotomnej śmierci króla wspólnie z panami polskimi wybiorą nowego monarchę. 

20 Wojna z Zakonem Krzyżackim
Podstawowym zagrożeniem nadal pozostawał Zakon Krzyżacki. Zawarcie unii Polsko-litewskiej i chrzest Litwy było ciosem dla Państwa Krzyżackiego, dlatego też Krzyżacy chcieli dowieść, że chrzest Litwy był pustym gestem, a Litwa nadal tkwiła w pogaństwie. Przeciw tym oszczerstwom wystąpili Polacy. Dzięki dyplomacji Jagiełły w roku 1403 papież zakazał Krzyżakom najazdów na Litwę, ale w zamian za pokój w rękach Zakonu pozostawała Żmudź.  W 1408 Krzyżacy kupili gród Drezdenko nad Notecią, uważany za lenno polskie, gdyż jego właściciele zostali zhołdowani przez Kazimierza Wielkiego. W 1409 roku na kontrolowanej przez Krzyżaków Żmudzi rozpoczął się, poparty przez Litwę, bunt przeciwko zakonnikom. W czerwcu 1409 roku wojska Krzyżackie zajęły ziemię dobrzyńską i uzyskały przyrzeczenie Zygmunta Luksemburskiego, że zaatakuje Polskę od strony Węgier. Następnie zawarto kilkumiesięczny rozejm

21 Grunwald W czerwcu 1410 wznowiono działania wojenne
Inicjatywne przejęła strona polsko-litewska. Do Czerwińska nad Wisłą ściągnęły chorągwie z całego Królestwa, oddziały zaciężne, a także wojska litewskie dowodzone przez Witolda. Wbrew przewidywaniom Krzyżaków, którzy oczekiwali uderzenia na Pomorze Gdańskie, Jagiełło i Witold skierowali swoje wojska wprost na Malbork. Do starcia doszło 15 lipca 1410 roku na polach pod Grunwaldem  Po kilku godzinach zwlekania rozegrała się największa bitwa średniowiecznej Europy, nim nadszedł wieczór prawie połowa Krzyżaków wraz z Wielkim Mistrzem nie żyła. Zdobyto obóz krzyżacki, w ręce polskie dostało się blisko 40 chorągwi, wzięto do niewoli ok. 14 tysięcy jeńców. Sukces militarny nie został wykorzystany. W tym czasie komtur Henryk von Plauen przygotował Malbork do obrony

22

23 Bitwa pod Grunwaldem – obraz olejny Jana Matejki namalowany w latach 1875–1878

24

25 Bitwa pod Tannenbergiem
Bitwa w ramach operacji wschodniopruskiej w 1914 r. między siłami Imperium Rosyjskiego a Cesarstwem Niemieckim, zakończona zwycięstwem Niemiec

26

27 Pokój toruński (1411) Postanowienia:
Królestwo Polskie odzyskało Ziemię dobrzyńską  Zakon krzyżacki zrezygnował ze Żmudzi na okres życia Władysława Jagiełły i Witolda Toruń, po pięciomiesięcznej przynależności do Polski, na mocy traktatu przeszedł ponownie pod panowanie Krzyżaków, podobnie jak cała ziemia chełmińska Obie strony postanowiły też, że kupcy obu państw mogą swobodnie i bez przeszkód, według dawnych zwyczajów, używać dróg wodnych i lądowych Zakon krzyżacki jako odszkodowanie i za wykup jeńców zobowiązał się zapłacić 6 milionów groszy czeskich Kwestia Santoka i Drezdenka miały być poddane sądowi arbitrażowemu

28

29 Unia w Horodle (1413) Mimo podpisania pokoju między stroną polsko-litewską a Krzyżakami nadal trwał spór z Zakonem Potwierdzała wspólną politykę obu państw, wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia litewskiego (wybieranego przez króla Królestwa Polskiego za radą i wiedzą bojarów litewskich oraz panów polskich) 47 rodów bojarskich otrzymało herby polskiej szlachty [Zerwana w 1430] Dokument potwierdzał niezależność polityczną Litwy, która od tego momentu zawsze miała mieć obieranego wielkiego księcia litewskiego. Litwa zobowiązywała się nie łączyć z wrogami Polski. Od chwili unii w Horodle część polska nowego organizmu państwowego nazywano Koroną, zaś litewską – Wielkim Księstwem Litewskim. Państwa te utrzymały odrębny ustrój, system administracyjny, wojskowy i skarbowy. 

30 Krzyżacy – ciąg dalszy Na soborze w Konstancji w latach Polska starała się o pokojowe rozstrzygniecie konfliktu z Zakonem ale bez rezultatu. W wyniku akcji dyplomatycznej prawo do chrystianizacji Litwy i Żmudzi otrzymali biskupi polscy. W roku 1420 konflikt z Zakonem król Jagiełło oddał pod werdykt cesarzowi Zygmuntowi Luksemburskiemu, który przyznał Żmudź i sporne ziemie pomorską, chełmińską i michałowską Krzyżakom. W roku 1422 na nowo rozgorzała wojna z Krzyżakami. Ostateczny pokój podpisano nad jez. Mełno (1422).Litwa odbierała już na zawsze Żmudź a Polska ziemię Nieszawską.

31 Co jeszcze… Jagiełło przeszedł do historii także jako mecenas Akademii Krakowskiej, przywilej fundacyjny Jagiełły z 1400 r. powtarzał prawa nadane przez króla Kazimierza Wielkiego, ale też stawiał przed uczelnią zadanie wsparcia chrystianizacji Litwy.  Pod koniec życia królowi Władysławowi koronę czeską zaproponowali husyci, jednak pod naciskiem biskupa Zbigniewa Oleśnickiego Jagiełło nie przyjął korony oraz wycofał swoje ciche poparcie dla husytów. Po śmierci królowej Jadwigi żenił się jeszcze trzykrotnie.  Jego trzecią żoną była Zofia Holszańska (75:17) w roku 1424 dokonano koronacji królowej Zofii ,w tym też roku urodził się Władysław, a trzy lata później urodził się Kazimierz (1427). W roku 1430 zmarł Witold, Litwini bez porozumienia z Polakami okrzyknęli wielkim księciem litewskim brata Jagiełły - Świdrygiełłę , który usiłował uniezależnić się od króla polskiego, co doprowadziło do wojny domowej na Litwie.

32 Przywilej jedlneńsko-krakowski 1430-1433
Przywilej szlachecki nadany przez Władysława Jagiełłę w zamian za obietnicę szlachty polskiej, że jego syn Władysław zasiądzie na tronie polskim i przedłuży to panowanie dynastii Jagiellonów w Polsce. Postanowienia: Nienaruszalność osobistą przez króla i jego urzędników bez prawomocnego wyroku sądowego. Król zobowiązał się, że neminem captivabimus nisi iure victim (nikogo nie uwięzimy bez wyroku sądowego).

33

34

35 Elżbieta Rakuszanka (Habsburżanka)
Córka króla niemieckiego i węgierskiego Albrechta II Habsburga i Elżbiety Luksemburskiej, córki cesarza Zygmunta. Jej bratem był Władysław Pogrobowiec. W kontrakcie ślubnym zrzekła się swoich praw do dziedzictwa w Austrii. Nie uczyniła tego w stosunku do Czech i Węgier!  Miała trzynaścioro dzieci „Matka królów”

36 Drzewo genealogiczne Jagiellonów

37

38 Wojna trzynastoletnia (1454–1466)
Wyzyskiwane rycerstwo i miasta państwa zakonnego coraz częściej były wrogo nastawione do Krzyżaków, co znalazło swój wyraz w zorganizowaniu się w utworzonym w 1440 roku Związku Pruskim, który skupiał miasta pruskie, m.in. Gdańsk, Toruń i część rycerstwa, szczególnie Ziemi Chełmińskiej.  1454 wybuch powstania, rozpoczęty atakiem na zamek krzyżacki w Toruniu, a następnie na Wielki Młyn w Gdańsku, Poselstwo pruskie do Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o pomoc i włączenie Prus do Korony Polskiej  W odpowiedzi król wypowiedział Zakonowi wojnę, a 6 marca 1454 król podpisał akt inkorporacji Prus !!! Zakon nie był w stanie poradzić sobie ze wzrastającą w siłę organizacją, toteż odwoływał się nawet do papieża, który nałożył na Związek ekskomunikę, oraz do cesarza,  który nałożył na niego kary finansowe i skazał na śmierć 300 jego członków. 

39

40 Wojna Te śmiałe posunięcia nie odzwierciedlały jednak faktycznej siły Polski, która przeżywała wówczas kryzys władzy królewskiej. Niesforna szlachta zwołana pod Cerekwicę zażądała od władcy nadania przywilejów. Kazimierz zmuszony był ugiąć się pod żądaniami szlachty, która następnie ruszyła na twierdzę Chojnice Bitwa pod Chojnicami przyniosła klęskę wojskom polskim (mimo ich liczebnej przewagi) i pokazała wyższość zaciężnych wojsk zakonnych nad rycerstwem polskim Król wydaje przywileje dla Gdańska, Elbląga i Torunia, uzyskując za to fundusze na tworzenie wojska zaciężnego W 1457Polacy uzyskali Malbork od zaciężnych wojsk czeskich, walczących po stronie Zakonu, w zamian za żołd, z którym Krzyżacy zalegali.

41 Przywileje 1454 Przywilej cerekwicki - dla szlachty wielkopolskiej - król zobowiązał się, iż nie będą ustanawiane nowe prawa ani powoływane pospolite ruszenie bez zgody sejmików ziemskich Statuty nieszawski – dla szlachty małopolskiej, a następnie i Wielkopolski zakaz łączenia urzędów wojewody i kasztelana z urzędem starosty, gwarancję dla Wielkopolan równego z Małopolanami uzyskiwania nominacji na urzędy nadworne, wojewodowie uzyskali prawo ustanawiania taks (cenników) na wyroby rzemieślnicze w miastach, kasztelanowie zaś zostali pozbawieni własnych sądów kasztelańskich (a więc kompetencji karno-sądowych) nad niektórymi kategoriami szlachty

42 II pokój toruński Prusy Królewskie
Państwo zakonne ze stolicą w Królewcu stało się lennem Polski, zaś każdy wielki mistrz zobowiązany był do składania władcy polskiemu hołdu; Polska odzyskała (po 158 latach) Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską, rejony Malborka i Elbląga oraz Warmię Prusy Królewskie

43

44

45 Jan I Olbracht walka z bratem o tron Węgierski po śmierci Macieja Korwina w 1490 r. Kazimierz IV Jagiellończyk na swojego następcę na Litwie wyznaczył syna Aleksandra, a Polakom „zalecił” Jana Olbrachta. O koronę po ojcu starali się także bracia Jana, Władysław i Zygmunt, oraz książę mazowiecki Janusz II. We wrześniu 1492 roku odbyła się koronacja w Krakowie nowego monarchy, którą poprowadził arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Zbigniew Oleśnicki. Ponieważ władcą Litwy został Aleksander do śmierci Olbrachta formalnie zerwana została unia polsko- litewska, lecz oba państwa pozostawały w sojuszu.

46 Początki parlamentu polskiego
za pierwszych Jagiellonów coraz większą rolę w zarządzaniu państwem odgrywała Rada Królewska, powoływana przez króla od połowy XV wieku znaczną część władzy przejęły ogólnopolskie zjazdy szlachty i dzielnicowe sejmiki Za panowania Olbrachta Rada Królewska przekształciła się w SENAT, a ogólnopolski zjazd stanu szlacheckiego, złożony z przedstawicieli sejmików, w IZBĘ POSELSKĄ Za pierwsze posiedzenie dwuizbowego parlamentu polskiego uznaje się sejm z roku 1493, który miał miejsce w Piotrkowie

47 Aleksander ( ) Jan I Olbracht zmarł w 1501 w Toruniu, jego zwłoki złożono uroczyście w katedrze wawelskiej, a serce wmurowano w jedną z kolumn Bazyliki św. Jana w Toruniu. Nie ożenił się, ani nie zostawił po sobie żadnego potomka Aleksander koronowany w Krakowie przez swojego brata Fryderyka Jagiellończyka (jego żona Helena nie została koronowana na królową Polski – dlaczego???)

48 Unia mielnicka Elity rządzące obu państw były przekonane o konieczności unii, kierowały się jednak innymi pobudkami i inaczej widziały jej zakres. Postanowienia: Zjednoczenie Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w jedno państwo Wspólny dla obu krajów monarcha , wybierany na sejmie elekcyjnym w Piotrkowie. Mieli w niej brać udział ze strony litewskiej biskupi katoliccy, wojewodowie i kasztelanowie (to aż 9 osób) Nad sprawami całego państwa miała obradować wspólna rada. Każda ze stron miała obowiązek udzielania rady i pomocy drugiej stronie. Postanowiono ujednolicić monety, nadając im jednakową formę i wagę.

49 Konstytucja sejmu radomskiego czyli Nihil novi
Uchwalona na sejmie radomskim w 1505. Sejm zyskał bardzo szerokie kompetencje ustawodawcze, dające realny wpływ na politykę państwa.  Nihil Novi jest uważana za przełomowy moment w dziejach rozwoju polskiego parlamentaryzmu. Niektórzy historycy idą dalej, nazywając ją datą graniczną w rozwoju polskiej państwowości. Ich zdaniem w 1505 roku zaczyna się epoka nowożytna w dziejach Polski.

50 Zygmunt I Stary ( ) Po śmierci Aleksandra udał się do Wilna, gdzie wbrew postanowieniom z 1501 roku, został przez litewską radę wielkoksiążęcą wyniesiony na tron litewski (1506) W lutym 1507 nakłonił sejm litewski do przyjęcia uchwały o gotowości do wojny z Wielkim Księstwem Moskiewskim. Dwuletnia wojna litewsko-moskiewska (1507–1508) umocniła litewski stan posiadania na wschodzie.

51 Polityka wewnętrzna Pomimo że był przeciwko niezależności politycznej szlachty, uznawał autorytet norm prawnych, i zwoływał coroczne sejmy, z reguły uzyskując uchwały podatkowe (pobory) na obronę potoczną. Jednakże niepowodzeniem skończyły się próby stworzenia stałego funduszu na obronność z podatków zależnych od dochodów. W 1523 roku dokonano nieudanego zamachu na jego życie Sprawując rządy korzystał z rady senatorów i kompetentnych ministrów kierujących kancelarią królewską, urzędem podskarbińskim i wielkorządcami krakowskimi. Do sukcesów można zaliczyć częściowe oddłużenie skarbu. Zygmunt I oddzielił rachunkowość dotyczącą podatków publicznych od skarbu królewskiego. Wzmocnił działalność mennicy krakowskiej, zabiegał o uporządkowanie przepisów dotyczących dochodów z eksploatacji żup solnych i kopalni, wydał statut dla Ormian (1519)  dbał o rozwój miast królewskich Włączył Mazowsze do Polski

52 Elekcja vivente rege Za namową swojej żony – Bony, uzyskał przyznanie, za swego życia, swemu małoletniemu synowi Zygmuntowi Augustowi tronu wielkoksiążęcego na Litwie (1522), jak i tronu polskiego (1529). Był to pierwszy i zarazem ostatni, tego typu wybór władcy na tron królewski w Polsce.

53 Stosunki polsko-krzyżackie
Od 1466 roku Polska nie prowadziła otwartego sporu z zakonem krzyżackim, który był jej lennikiem, jednak stosunki między obydwoma państwami nie były unormowane. W 1511 roku na wielkiego mistrza wybrano Albrechta Hohenzollerna, który pragnął odbudować potęgę Zakonu Wykorzystując konflikt Polski z Moskwą i uzyskując wsparcie Maksymiliana I doprowadził do wybuchu wojny, która miała uniezależnić Prusy od Polski

54 Księstwo Pruskie Działania krzyżackie doprowadziły do wojny ( ), która nie przyniosła Albrechtowi spodziewanego sukcesu. Kolejnej wojny nie było, gdyż cesarz Karol V odmówił udzielenia Krzyżakom wsparcia wojskowego ze względu na wewnętrzne problemu Rzeszy związane z rozprzestrzenianiem się reformacji. Albrecht, chcąc ratować swoje państwo dokonał sekularyzacji Zakonu, tworząc świeckie KSIĘSTWO PRUSKIE sekularyzacja - czyli inaczej zeświecczenie – przejęcie majątku, urzędów lub innych sfer życia publicznego spod władzy lub kontroli władzy kościelnej na rzecz władz świeckich.

55 Hołd pruski Odbył się 10 kwietnia 1525 w Krakowie po wcześniejszym zawarciu traktatu między królem Zygmuntem I Starym a Albrechtem Hohenzollernem (8 kwietnia). W wyniku zawartego traktatu prawo do dziedziczenia Prus Książęcych otrzymali męscy potomkowie Albrechta, a w razie jego bezpotomnej śmierci – jego bracia Albrecht, jako lennik króla polskiego miał prawo zasiadać w senacie, a do jego obowiązków należało udzielanie pomocy wojskowej w czasie wojny Traktat krakowski był pierwszą umową o charakterze międzypaństwowym pomiędzy władcą katolickim a protestanckim w Europie!!!! W wyniku tego aktu Prusy Zakonne zostały przekształcone, jako lenno Polski, w Księstwo Pruskie.

56

57 Prusy Książęce Stolicą państwa był Królewiec
Za panowania Albrechta teren ten rozwinął się gospodarczo i kulturalnie W 1544 utworzono w Królewcu pierwszy świecki uniwersytet, który kształcił studentów z całej Europy W XVI wieku układ z Krakowa wydawał się jednym z najlepszych posunięć polskiego władcy. Dopiero w XVII wieku uwidoczniły się konsekwencje tego rozwiązania. Zależność Prus Książęcych od Polski zmalała za Zygmunta III Wazy (1618). Za zgodą Polski (traktaty welawsko-bydgoskie 1657) władzę dziedziczną w Prusach Książęcych objęła linia Hohenzollernów brandenburskich, co stało się podstawą zerwania związków z Polską i proklamowania królestwa Prus (1701).

58

59 Relacje z Gdańskiem Nie najlepiej układały się stosunki Zygmunta Starego z Gdańskiem, który stał się wyłącznym pośrednikiem polskiego handlu morskiego (i do tego pośrednikiem uciążliwym, co wywoływało rosnące niezadowolenie tak króla, jak i szlachty). Gdańszczanie zaś byli niechętni próbom prowadzenia przez Polskę samodzielnej polityki morskiej Wobec niemożności − ze względów finansowych − realizacji projektu budowy własnej floty wojennej król  postanowił utworzyć flotę systemem kaperskim. Pierwszy królewski okręt kaperski pod dowództwem gdańszczanina Adriana Flinta rozpoczął działania w roku 1517

60 Konflikt o dominium Maris Baltici
W polityce morskiej Zygmunta Augusta istotne miejsce zajmowały Inflanty – tam koncentrował się handel północnej Europy z regionami Litwy i Rosji Inwazja moskiewskich wojsk ( ) skłoniła inflanckie stany do szukania pomocy u króla polskiego. Zygmunt August nakłonił mistrza zakonu kawalerów mieczowych Gottharda Kettlera do sekularyzacji zakonu w 1561 roku i - wzorem Prus – do poddania się władzy polskiej. Na mocy układu w Wilnie Inflanty zostały podzielone na dwie części. Kurlandia ze stolicą w Mitawie, jako dziedziczne księstwo ostatniego mistrza zakonu, stało się lennikiem Korony Polskiej. - Pozostałą część (jako Inflanty) włączono do Królestwa Polski i Litwy

61 Unia lubelska 1569 Wprowadziła zmiany nie tylko do ustroju Wielkiego Księstwa Litewskiego, ale też tworzyła nowe instytucje dla wspólnego, polsko-litewskiego państwa. Na jego czele - Rzeczpospolitej, składającej się z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, stał król wybierany we wspólnej wolnej elekcji. Koronacja na króla Korony i wielkiego księcia Litwy miała mieć miejsce w Krakowie. Wspólny sejm walny miał obradować w Warszawie i składać się ze 120 posłów Korony i 48 posłów litewskich. Senat składać się miał ze 113 senatorów Korony i 27 senatorów Litwy

62