Prawo ochrony konsumentów

Prezentacja na temat: "Prawo ochrony konsumentów"— Zapis prezentacji:

1 Prawo ochrony konsumentów
Wykład 8

2 Rejestr klauzul niedozwolonych
Nowelizacja zmienia całkowicie dotychczasowy system postępowania w sprawie klauzul niedozwolonych – postępowanie w tej sprawie przejmie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zamiast tak jak dotychczas Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. „Stary rejestr” klauzul niedozwolonych będzie jednak funkcjonował jeszcze przez najbliższe 10 lat (maksymalnie) – w tym czasie powinny zostać zakończone wszystkie dotychczas rozpoczęte postępowania, a Prezes UOKiK nadal będzie mógł w tym okresie wszczynać postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów polegające na stosowaniu klauzul wpisanych do dotychczasowego rejestru. Zmiany wzmocnią także ochronę konsumentów na rynku finansowym.

3 klauzule niedozwolone
Nowy, administracyjny model uznawania postanowień wzorców umów za niedozwolone przyznaje Prezesowi UOKiK kompetencje do wydania decyzji w tym przedmiocie W związku z tym, że niejako za całe postępowanie odpowiedzialny będzie Prezes UOKiK, to z założenia powinno ono przebiegać o wiele sprawniej. Zgodnie z nowymi regulacjami postępowanie powinno zakończyć się w terminie 4 miesięcy, chyba że sprawę można zakwalifikować do spraw szczególnie skomplikowanych, wówczas czas ten zostanie wydłużony do 5 miesięcy. Terminy te są analogiczne do postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Według UOKiK termin ten jest wystarczająco długi, aby sprawa mogła zostać rozpoznana w terminie.

4 klauzule niedozwolone
Należy także zwrócić uwagę, że prawomocna decyzja wydana przez Prezesa UOKiK będzie miała skutek zarówno wobec konkretnego przedsiębiorcy, a także wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z przedsiębiorcą umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji. Zwiększeniu uległy także sankcje finansowe nakładane na przedsiębiorców, którzy stosują postanowienia niedozwolone, co niewątpliwie wpłynie na efektywność całego postępowania. Prezes UOKiK będzie mógł nałożyć karę finansową do 10%  obrotu, a nie zysku (!) (osiągniętego w roku poprzedzającym rok nałożenia kary).  W odpowiedzi na tą zmianę często podnosi się, że jest to kara zbyt dotkliwa i nieproporcjonalna w stosunku do naruszenia. Patrząc zupełnie obiektywnie, chyba należy się zgodzić z powyższym poglądem. Do tej pory bowiem przedsiębiorca – w przypadku przegranego procesu – ponosił jedynie koszty postępowania sądowego, a więc koszty rzędu około zł. Nowe sankcje będą więc o wiele bardziej surowsze i dotkliwsze dla przedsiębiorców.

5 klauzule niedozwolone
Legalną definicję klauzuli abuzywnej zawiera art § 1 k.c., zgodnie z którym za niedozwolone i tym samym niewiążące należy uznać wszelkie postanowienia umowy, które nie zostały z konsumentem uzgodnione indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Niedozwolone postanowienia umowy nie znajdą zastosowania do postanowień określających główne świadczenia stron, jeśli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta (nieważność ex lege), a w pozostałym zakresie strony są związane umową.

6 W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności: 1)   wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie; 2)   wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania; 3)   wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony; 4)   przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy; 5)   zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;

7 W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności: 6)   uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju; 7)   uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie; 8)   uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta; 9)   przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;

8 W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności: 10)  uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie; 11)  przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową; 12)  wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania; 13)  przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy; 14)  pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;

9 W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności: 15)  zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia; 16)  nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy; 17)  nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego; 18)  stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia; 19)  przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia;

10 W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności: 20)  przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy; 21)  uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności; 22)  przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta; 23)  wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

11 Postępowanie z niedozwolonymi postanowieniami umownymi
Wprowadzony d ustawy nowy Dział IIIa - Zakaz stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów Art. 23a. Zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. Art. 23b. Ust. 1. Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazującą jego wykorzystywania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art. 23a. W decyzji Prezes Urzędu przytacza treść postanowienia wzorca umowy uznanego za niedozwolone.

12 Postępowanie z niedozwolonymi postanowieniami umownymi
Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.

13 Postępowanie z niedozwolonymi postanowieniami umownymi
Publikacji na stronie Urzędu będą podlegały wszystkie wydane decyzje o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone wraz z jej uzasadnieniem, chyba że uzasadnienie to  obejmowałoby tajemnice przedsiębiorstwa lub inne informacje podlegające ochronie na podstawie odrębnych przepisów. Będzie to tzw. „nowy rejestr” klauzul niedozwolonych, a w zasadzie decyzji administracyjnych. W nowym rejestrze decyzji dodane zostaną dodatkowe kolumny np. „uzasadnienie”, „informacja o wykreśleniu”, „inny plik”. Co za tym idzie, w końcu poznanie motywów podjęcia decyzji o uznaniu postanowienia za klauzulę niedozwoloną będzie jak najbardziej realne. Dodatkowo będzie istniała możliwość załączenia do rejestru dokumentu, z którego pochodzi dany zapis. Projekt aktualizacji przewiduje także umieszczenie informacji o dezaktualizacji postanowienia uznanego za niedozwolone ze względu na zmianę stanu prawnego. Zgodnie z informacjami zawartymi w uzasadnieniu do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy – kodeks postępowania cywilnego, rejestr decyzji ma przybrać charakter edukacyjno-informacyjny, a klauzule w nim zapisane mają stanowić jedynie wskazówkę co do ewentualnej abuzywności klauzul wpisanych do rejestru.

14 Postępowanie z niedozwolonymi postanowieniami umownymi
dotychczasowy rejestr klauzul pozostanie w mocy jeszcze przez 10 lat od dnia wejścia w życie powyższych zmian. Do postępowań, które toczą się aktualnie, będą miały zastosowanie jeszcze „stare” przepisy, a więc to SOKiK będzie wydawał wyrok w sprawie uznania klauzuli za niedozwoloną. Natomiast do postępowań, które rozpoczną się po wejściu w życie omawianych zmian, decyzje będzie wydawał już Prezes UOKiK w drodze decyzji administracyjnej, a same decyzje umieszczane będą na stronie Urzędu. Trzeba jednak wskazać, że wobec przedsiębiorcy, który umieścił w regulaminie klauzulę mogącą zostać uznaną za niedozwoloną, będą mogły toczyć się dwa odrębne postępowania – przez 10 lat w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na stosowaniu klauzul wpisanych do starego rejestru oraz postępowanie w sprawie uznania klauzuli za niedozwoloną. Mając na względzie powyższe, stosowanie klauzul niedozwolonych w regulaminach stanie się jeszcze bardziej ryzykowne, bowiem  – jak już wcześniej zostało wspomniane – Prezes UOKiK będzie mógł  nałożyć karę finansową do 10%  obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok nałożenia kary.

15 Nieuczciwe praktyki rynkowe
Ustawowa definicja nieuczciwych praktyk rynkowych jest zawarta w art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. Zgodnie z brzmieniem komentowanego przepisu: "Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcać zachowania rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania, lub po jej zawarciu".

16 Nieuczciwe praktyki rynkowe
Nieuczciwe praktyki rynkowe dzielą się na dwie grupy (art. 4 ust. 2 u.p.n.p.r.): – praktyki rynkowe wprowadzające w błąd (wprowadzające w błąd działania, art. 5 u.p.n.p.r., i wprowadzające w błąd zaniechania - art. 6 u.p.n.p.r.); – praktyki rynkowe agresywne (art. 8 u.p.n.p.r.).

17 Nieuczciwe praktyki rynkowe
W prawie polskim ocena praktyki rynkowej pod kątem nieuczciwości wymaga: 1) przeanalizowania z punktu widzenia klauzuli generalnej z art. 4 u.p.n.p.r.; 2) oceny pod kątem praktyk wyspecyfikowanych w art. 5-9 u.p.n.p.r.; 3) uwzględnienia wpływu tej praktyki na zachowanie gospodarcze względem produktu przeciętnego konsumenta lub przeciętnego członka grupy konsumentów.

18 Nieuczciwe praktyki rynkowe
Klauzula generalna nieuczciwej praktyki rynkowej została wyspecyfikowana w art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. Kwalifikacja praktyki rynkowej jako nieuczciwej wymaga kumulatywnego wystąpienia dwóch przesłanek: a) sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz b) istotnego zniekształcenia zachowań przeciętnego konsumenta na rynku m.in. po zawarciu umowy. Klauzula generalna zawarta w art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. znajduje w pierwszej kolejności zastosowanie do praktyk rynkowych, które nie zostały w niej wyspecyfikowane. W tej sytuacji celem klauzuli generalnej jest konkretyzacja takich zachowań, które nie należą do poszczególnych nazwanych i wyspecyfikowanych w ustawie praktyk rynkowych.