Badania obrazowe w urologii

Prezentacja na temat: "Badania obrazowe w urologii"— Zapis prezentacji:

1 Badania obrazowe w urologii
lek. Krzysztof Sobkowiak specjalista urolog FEBU

2

3 USG Nieinwazyjne, dostępne, tanie Subiektywna ocena
Zawsze jako pierwsze badanie obrazowe Możliwość diagnostyki zmian miąższowych, torbieli, złogów, wodonercza, zmian węzłowych itd., Zabiegi pod kontrolą USG

4 Przygotowanie pacjenta do badania
pacjent powinien być na czczo odgazowanie przewodu pokarmowego – właściwa dieta przed badaniem, Espumisan wypełnienie pęcherza moczowego pierwsze badanie usg powinno obejmować całą jamę brzuszną, nie tylko układ moczowy

5 Warunkiem prawidłowego obrazowania ultrasonograficznego przez powłoki brzuszne narządów małej miednicy jest wypełnienie pęcherza moczowego. Pęcherz moczowy wypełniony moczem wypycha pętle jelitowe z miednicy małej i stanowi swoiste „okno ultrasonograficzne” umożliwiające obserwację narządów rodnych kobiety, gruczołu krokowego mężczyzny oraz pęcherza moczowego.

6 Przygotowanie do badania usg jamy brzusznej i układu moczowego
dieta lekkostrawna, z wyłączeniem jarzyn, owoców, ciemnego pieczywa u osób ze znaczną nadwagą Espumisan 3 x 2 kapsułki. Preparat ma na celu usunięcie powietrza z przewodu pokarmowego, które stanowi przeszkodę dla ultradźwięków 6 godzin przed badaniem nie przyjmować pokarmów nie palić tytoniu nie żuć gumy 2 godziny przed badaniem wypić 1-1,5 litra wody niegazowanej i nie oddawać moczu

7 USG –nerka prawidłowa

8 Kamica nerkowa

9 Zastój moczu - wodonercze

10 Nerka torbielowata

11 Guz nerki

12 Guz pęcherza moczowego

13 gruczoł krokowy - prostata

14

15 TRUS – usg transrektalne prostaty

16 obraz TRUS

17 zabiegi urologiczne wykonywane pod kontrolą usg
biopsja gruczołu krokowego biopsja nerki założenie nefrostomii punkcja torbieli nerki kruszenie kamieni ESWL

18 Biopsja prostaty

19 Badania rentgenowskie
zdjęcie przeglądowe jamy brusznej urografia pielografia wstępująca cystografia cystouretrografia mikcyjna tomografia komputerowa

20 Przygotowanie chorego do badania
pisemna zgoda pacjenta na badanie przygotowanie przewodu pokarmowego (leki przeczyszczające, espumisan) chory pozostaje na czczo

21 zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej na leżąco

22 Urografia badanie radiologiczne mające na celu uwidocznienie nerek i dróg moczowych oraz ocenę czynności nerek polega na dożylnym podaniu (niejonowych) środków kontrastowych i następowym wykonaniu zdjęć jamy brzusznej

23 urografia

24 urografia – przygotowanie do badania
W ciągu 2 dni poprzedzających badanie obowiązuje dieta, nie należy spożywać nadmiaru owoców, warzyw, słodyczy, ciemnego pieczywa, napojów gazowanych itp. przygotowanie przewodu pokarmowego przed badaniem - w dniu poprzedzającym badanie należy wypić preparat Fortrans – zawartość 4 saszetek  rozpuszczamy w 4 litrach wody niegazowanej, a następnie wypijamy cały przygotowany roztwór w ciągu 3-4 godzin W dniu badania pacjent powinien być na czczo. Wykluczone jest jedzenie, picie

25 urografia Pierwsze zdjęcie wykonuje się przed podaniem kontrastu (zwykłe zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej) następne 5 minut po podaniu kontrastu, a kolejne po upływie dalszych 10 i 20 min. uzasadnionych przypadkach wykonuje się jeszcze zdjęcia późne

26 urografia – prawidłowy obraz

27 Wodonercze lewostronne

28 urografia – guz pęcherza moczowego

29 Przeciwwskazania do urografii
niewydolność nerek – środek kontrastowy podawany dożylnie jest zagęszczany i wydalany przez nerki jako mocz kontrastowy uczulenie na środek cieniujący ciąża

30 Pielografia Pielografia - badanie radiologiczne polegające na podaniu środka kontrastującego do miedniczki nerkowej i moczowodu oraz wykonaniu zdjęcia RTG. Pielografia pozwala na uwidocznienie nieprawidłowości w obrębie miedniczki nerkowej lub moczowodu w sytuacji gdy inne badania obrazowe nie wnoszą szczegółów diagnostycznych lub nie są dostępne.

31 Pielografia W zależności od drogi podania środka kontrastującego wyróżnia się: pielografię zstępującą i pielografię wstępującą.

32 Pielografia zstępująca
Pielografia zstępująca jest badaniem polegającym na wykonaniu zdjęcia przeglądowego nerek i pęcherza po podaniu środka kontrastującego przez cewnik nefrostomijny założony do układu kielichowo - miedniczkowego nerki. Badanie stosowane u pacjentów z założoną wcześniej nefrostomią pomaga uwidocznić lokalizację i rodzaj przeszkody w odpływie moczu z nerki.

33 Pielografia zstępująca
Badanie wykonywane jest w pracowni rentgenowskiej lub na sali endoskopowej wyposażonej w aparat rentgenowski - ramię C. Pielografia zstępująca jest badaniem bezpiecznym i może być wykonywana ambulatoryjnie. W czasie badania pacjent układany jest na plecach. Przez cewnik nefrostomijny podawany jest środek kontrastujący i wykonywane są zdjęcia rentgenowskie.

34 Pielografia zstępująca

35 Pielografia WSTĘPUJĄCA
Pielografia wstępująca jest badaniem radiologicznym polegającym na założeniu cewnika moczowodowego do moczowodu i podaniu środka cieniującego - kontrastu. Badanie wykonywane jest w przypadku, gdy nie ma możliwości zobrazowania miedniczki lub moczowodu innymi badaniami. Badanie wykonywane jest w pozycji leżącej w pracowni rentgenowskiej lub na sali endoskopowej wyposażonej w aparat rentgenowski. W czasie badania urolog powoli podaje kontrast cewnikiem moczowodowym i na ekranie monitora kontroluje stopień wypełnienia układu moczowego.

36 Pielografia wstępująca – guz kielicha górnego nerki lewej

37 Tomografia komputerowa
Tomografia komputerowa, TK (ang. Computed Tomography – CT) jest rodzajem tomografii rentgenowskiej - metodą diagnostyczną pozwalającą na uzyskanie obrazów tomograficznych (przekrojów) badanego obiektu

38 Tomografia komputerowa
Wykorzystuje ona złożenie projekcji obiektu wykonanych z różnych kierunków do utworzenia obrazów przekrojowych (2D) i przestrzennych (3D)

39 Budowa tomografu Tomograf komputerowy składa się
ze stołu, na którym leży pacjent, gantry (obręczy), w której znajduje się lampa promieniowania rentgenowskiego wraz z detektorami oraz z komputerowej konsoli, na której programuje się i ogląda badania.

40 Tomograf komputerowy

41 Konsola tomografu

42 TK Skaner tomografu komputerowego obraca się wokół leżącego pacjenta, wykonując co kilka stopni liczne pomiary. Na podstawie pomiarów gęstości osłabiania promieniowania komputer tworzy obrazy poprzecznych przekrojów ciała pacjenta uwidaczniające z dużą dokładnością tkanki organizmu i strukturę narządów.

43 Tomografia komputerowa

44 Przygotowanie do KT Badania tomografii komputerowej z podaniem środka kontrastowego wymagają wcześniejszego przygotowania. Pacjent musi być na czczo (bez jedzenia) na 5 godzin przed badaniem oraz powinien być odpowiednio nawodniony (płyny obojętne – np. woda przegotowana).

45 Kontrast w KT Specyfika badania decyduje o tym, czy pacjentowi zostanie podany środek cieniujący, czyli kontrast. Kwestię tę zawsze rozstrzyga lekarz radiolog. Kontrast to substancja, którą podaje się dożylnie lub do jamy ciała. Dzięki temu, że pochłania on znacznie promieniowanie rentgenowskie możemy uzyskać dokładny obraz narządu, naczyń krwionośnych (w przypadku badania angio TK) lub wzmocnić obraz struktury patologicznej. Środki kontrastowe stosowane w tomografii komputerowej są związkami jodu.

46 Rezonans magnetyczny nieinwazyjne badanie obrazowe
opiera się na zjawisku jądrowego rezonansu magnetycznego Obrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego nie wymaga użycia potencjalnie szkodliwego promieniowania rentgenowskiego

47 Rezonans magnetyczny

48 Przygotowanie do RM Wykonanie badania rezonansu magnetycznego nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania.   Ważne jest, żeby wejść do sali, w której znajduje się aparat do rezonansu magnetycznego w luźnym ubraniu pozbawionym metalowych elementów np. guzików, bez paska, zegarka, kluczy, kart płatniczych i telefonów komórkowych (mogą ulec rozmagnesowaniu)

49 Przeciwskazania do RM wszczepiony rozrusznik serca
metalowe ciała obce w tkankach miękkich (np. klipsy naczyniowe po operacjach laparoskopowych lub odłamki w sąsiedztwie naczyń, narządów miąższowych lub w oku, płytki ortopedyczne, itp) klaustrofobia

50 Rezonans magnetyczny

51 Rezonans magnetyczny

52 RM – guz pęcherza moczowgo

53 RM – guz nerki

54 uretrocystografia mikcyjna - UCM
Cystoureterografia mikcyjna jest to obrazowa metoda badania dróg wyprowadzających mocz, czyli cewki moczowej, pęcherza moczowego i ewentualnie moczowodów przy pomocy promieni rentgenowskich.

55 UCM Badanie służy uwidocznieniu wszelkich zmian zachodzących w dolnym odcinku dróg moczowych. Metoda ta jest szczególnie cenna w rozpoznawaniu wad wrodzonych cewki moczowej, pęcherza moczowego lub moczowodów u dzieci. Na jej podstawie dokonuje się także oceny stopnia cofania się moczu z pęcherza do moczowodu w przypadku istnienia odpływu wstecznego pęcherzowo-moczowodowego oraz stopnia zalegania moczu w pęcherzu moczowym.

56 Wskazania do UCM Badanie cystograficzne wykonuje się u dzieci:
po zakażeniu układu moczowego po każdym zakażeniu u wszystkich noworodków i niemowląt po ciężkich zakażeniach u starszych dzieci (ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek) w przypadku nawracających zakażeń układu moczowego w przypadku wad wykrytych w innych badaniach obrazowych (usg, scyntygrafia, urografia) u dzieci z moczeniem nocnym

57 Przeciwwskazania do UCM
Dodatni wynik posiewu moczu przed badaniem, gorączka, infekcja wirusowa, bakteryjna lub grzybicza, u starszych dziewczynek miesiączka.

58 Przebieg badania UCM zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej
założenie cewnika do pęcherza moczowego, Następnie poprzez cewnik podawany jest roztwór środka kontrastującego – wypełnianie pęcherza moczowego Następnie, usuwa się cewnik i wykonuje serię zdjęć rentgenowskich w czasie i po oddaniu moczu (mikcji - stąd nazwa badania)

59 UCM W trakcie badania ocenia się widoczne dzięki kontrastowi zarysy pęcherza moczowego i dróg moczowych. Określa się również prawidłowość opróżniania pęcherza moczowego w czasie mikcji. Badanie pozwala określić czy nie następuje nieprawidłowy wsteczny przepływ środka kontrastującego do moczowodów i nerek – refluks skopia rengenowska pozwala na podgląd obrazu w czasie rzeczywistym, co pozwala na ocenę dynamiczną oraz ewentualne modyfikacje przebiegu badania.

60 Badanie UCM

61 UCM – faza mikcji u chłopca

62 UCM – faza mikcji – widoczny reflux

63 UCM – reflux

64 Zastawka cewki tylnej najczęstsza wrodzona przyczyna utrudnienia oddawania moczu u chłopców. Częstość występowania tej wady szacuje się na 1:5 000-1:8 000 urodzeń. W wadzie tej nadmiernie przerośnięte fałdy błony śluzowej zlokalizowane w części sterczowej cewki moczowej, między jej ścianą a wzgórkiem nasiennym utrudniają odpływ moczu z pęcherza. Do powikłań wady należą zaburzenia czynności pęcherza moczowego, przewlekła niewydolność nerek i nawracające zakażenia układu moczowego

65 UCM – zastawka cewki tylnej

66 PET - Pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa
Badanie PET/CT polega na rejestracji promieniowania powstałego podczas anihilacji pozytonów. Ich źródłem jest podany pacjentowi radiofarmaceutyk, ulegający ciągłemu rozpadowi. Substancja ta zawiera izotopy promieniotwórcze o krótkim czasie połowicznego rozpadu (większość promieniowania powstaje w trakcie badania). Badanie umożliwia ocenę zmian metabolicznych zachodzących w komórkach. Dzięki zastosowaniu zaawansowanej techniki możliwe jest otrzymanie trójwymiarowego obrazu wnętrza ciała pacjenta.

67 PET Badanie PET/CT stosowane jest głównie w chorobach onkologicznych, a także w wybranych schorzeniach kardiologicznych i neurologicznych. Badanie PET/CT jest badaniem, które w wybranych nowotworach daje możliwość postawienia ostatecznego rozpoznania, czego nie dało się uzyskać na podstawie innych technik obrazowania np. KT, NMR.

68 PET Umożliwia lokalizację ogniska pierwotnego niektórych nowotworów, oceny ich zaawansowania, ewentualnie ocenę wznowy procesu chorobowego. W niektórych typach nowotworów daje możliwość oceny skuteczności stosowanego leczenia np. chemioterapii, dzięki temu możliwa jest ewentualna zmiana schematu leczenia. Umożliwia również planowanie radioterapii, przeprowadzanej pod kontrolą PET. Istotną informacją jest możliwość oceny drobnych zmian, które nie są możliwe do zobrazowania za pomocą innych technik radiologicznych.

69 Przygotowanie do badania PET
Na 24 godziny przed badaniem nie należy wykonywać ćwiczeń fizycznych, pić alkoholu i napojów zawierających kofeinę (Np. kawy, coli, herbaty itp.). Jest to bardzo ważne, gdyż czynniki te mają znaczny wpływ na dokładność wyników badania. Pacjent nie może jeść przez minimum 6 godzin przed badaniem. Przed przyjazdem na badanie należy wypić dużą ilość (minimum 0,5l) niegazowanej wody mineralnej. Musi być to czysta woda niegazowana bez żadnych dodatków smakowych.

70 Przeciwwskazania do PET
Badania PET/CT nie należy przeprowadzać bezpośrednio lub w trakcie radioterapii, chemioterapii ( z wyj. indywidualnych przypadków zgodnie z zaleceniem lekarza), po badaniach endoskopowych, operacjach, biopsjach. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania badania jest ciąża lub karmienie piersią

71 PET

72 PET

73 Scyntygrafia Scyntygrafia – obrazowa metoda diagnostyczna medycyny nuklearnej, polegająca na wprowadzeniu do organizmu środków chemicznych (najczęściej farmacuetyków) znakowanych radioizotopami, cyfrowej rejestracji ich rozpadu i graficznym przedstawieniu ich rozmieszczenia

74 Scyntygrafia Znakowany farmaceutyk dobierany jest tak, aby gromadził się w narządzie, który ma zostać zbadany. Radioizotop emituje promieniowanie jonizujące (najczęściej gamma), które dzięki wysokiej energii (optimum keV) przenika z organizmu pacjenta na zewnątrz jego ciała, gdzie zostaje rejestrowane przez gammakamerę.

75 Scyntygrafia Komputer połączony z gammakamerą rejestruje informacje w postaci cyfrowej i (obecnie najczęściej dopiero po zakończeniu ujęcia lub badania) generuje obraz przedstawiający rozkład kumulacji izotopu w organizmie.

76 Scyntygrafia Scyntygrafia umożliwia ocenę
morfologiczną (położenie, wielkość, kształt, strukturę) i funkcjonalną (klirens, przepływ, zdolność gromadzenia – np. w przypadku jodu w tarczycy) narządu.

77 Scyntygrafia kości Podany znacznik gromadzi się w układzie kostnym w zależności od przekrwienia i przebudowy. Badania stosowane są w diagnostyce: - nawet niewielkich urazów kości/ przeciążeń - zapalenia kości - choroby reumatycznej - nowotworów kości i ich zasięgu

78 Scyntygrafia kości Po wstrzyknięciu znacznika chory powinien wypić około 2 litrów niegazowanej wody mineralnej. Badanie rozpoczyna się około 2 godzin po podaniu znacznika.

79 Scyntygrafia kości

80 Scyntygrafia kości

81 Scyntygrafia nerek Wykonuje się je znacznikami, które są wydalane przez nerki. Badanie pozwala na ocenę: - ukrwienia nerek, ich czynności i odpływu moczu do pęcherza - utrudnienia w odpływie moczu - uszkodzenia nerki w przebiegu kamicy nerkowej - zapalenia nerek - badanie nerek stosuje się także w diagnostyce nadciśnienia nerkowego

82 Scyntygrafia nerek

83 Dziękuję za uwagę