1 Stany i wskaźniki rynku pracy (materiały) Pracujacy (1) 15,7 mln Bierni zawodowo (3) 13,6 mln Bezrobotni (2) 1,7 mln stopa bezrobocia - … współczynnik.

Prezentacja na temat: "1 Stany i wskaźniki rynku pracy (materiały) Pracujacy (1) 15,7 mln Bierni zawodowo (3) 13,6 mln Bezrobotni (2) 1,7 mln stopa bezrobocia - … współczynnik."— Zapis prezentacji:

1 1 Stany i wskaźniki rynku pracy (materiały) Pracujacy (1) 15,7 mln Bierni zawodowo (3) 13,6 mln Bezrobotni (2) 1,7 mln stopa bezrobocia - … współczynnik (stopa) zatrudnienia - … współczynnik aktywności zawodowej - … Źródło: Opracowanie własne. Dane BAEL za III kw. 2013

2 2 2 Mierzenie bezrobocia w Polsce Bezrobocie w sensie ekonomicznym (BAEL) Osoby w wieku produkcyjnym, które spełniają jednocześnie trzy warunki:

3 3 3 Jakie są przyczyny trwałych różnic w stopie bezrobocia między krajami? Czynniki związane z instytucjami rynku pracy:

4 4 Jakie są przyczyny wzrostu bezrobocia w Polsce?

5 5 1. Prawna ochrona zatrudnienia

6 6 Prawna ochrona zatrudnienia (EPL) Definicja: Przykłady EPL: Czy EPL jest potrzebne?

7 7 Wpływ restrykcyjnego EPL na rynek pracy Z perspektywy pracodawców: Z perspektywy pracowników: Z perspektywy bezrobotnych:

8 8 Wpływ restrykcyjnego EPL na rynek pracy (materiały) W warunkach pogorszenia koniunktury: 1) „chomikowanie miejsc pracy”, 2) spadek efektywności przedsiębiorstw i większe ryzyko bankructwa. Zatrudnienie w cyklu koniunkt. w warunkach istnienia kosztów rotacji załogi Źródło: P. Strzelecki, R. Wyszyński, K. Saczuk, Zjawisko chomikowania pracy…

9 9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD (materiały)

10 10 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD (materiały)

11 11 EPL w Polsce (materiały) Ogólny poziom EPL w Polsce jest nieco wyższy niż średnia OECD (2,41 wobec 2,25). W ostatnich latach indeks w Polsce rósł, gdy średnia dla OECD malała. Relatywnie ponadprzeciętne restrykcje dotyczą umów czasowych i zwłaszcza zwolnień grupowych, a mniejsze niż w OECD – umów stałych.

12 12 2. Pozapłacowe koszty pracy - klin podatkowy

13 13 Pozapłacowe koszty pracy - klin podatkowy Klin podatkowy…

14 14 Wpływ klina podatkowego na konkurencyjny rynek pracy (materiały) Źródło: K. Polarczyk, Klin podatkowy w Polsce, Infos, BAS.

15 15 Wpływ klina podatkowego na konkurencyjny rynek pracy

16 16 Badania empiryczne - wpływ na rynek pracy o niedoskonałej konkurencji (materiały) Popyt na pracę:  opodatkowanie pracy wpływa negatywnie na zatrudnienie tylko wtedy, gdy ciężar podatków nie może być przeniesiony na pracowników w formie niższych płac. Podaż pracy:  aktywność zawodowa mężczyzn pozostaje raczej niewrażliwa na stawki opodatkowania. Większa wrażliwość dotyczy kobiet;  bardziej wrażliwe są osoby o niskich kwalifikacjach zawodowych oraz młodzież;  duże znaczenie ma struktura klina: wysoki udział składki emerytalnej może wpływać korzystnie, gdy są one postrzegane jako oszczędności, a nie podatek. Różnice w opodatkowaniu wyjaśniają tylko niewielką cześć różnic na rynku pracy. Większość tłumaczy się istnieniem innych instytucji

17 17 Pozapłacowe koszty pracy: 38,8% Źródło: obliczenia własne (materiały)

18 18 Pozapłacowe koszty pracy: 40,7% Źródło: obliczenia własne (materiały)

19 19 Country 2 Total Tax wedge 2011 Annual change 2011/10 (in percentage points) Tax wedgeIncome taxEmployee SSCEmployer SSC Belgium55,50,160,04-0,010,13 Germany49,80,590,040,28 Hungary49,42,772,390,390,00 France49,40,030,04-0,010,00 Austria48,40,24 0,00 Italy47,60,44 0,00 Sweden42,80,040,050,00 Finland42,70,240,080,030,13 Slovenia42,60,11 0,00 Czech Republic42,50,38 0,00 Estonia40,10,09 0,00 Spain39,90,14 0,00 Portugal39,01,38 0,00 Slovak Republic38,90,95 0,00 Denmark38,40,090,080,00 Netherlands37,8-0,34-0,140,01-0,21 Poland34,30,12 0,00 United Kingdom32,5-0,08-0,560,250,23 Canada30,80,330,190,000,14 Japan30,80,58-0,090,330,34 United States29,5-0,930,93-1,82-0,04 Ireland26,80,953,82-2,870,00 Switzerland21,00,270,100,09

20 20 (materiały)

21 21 Koszty pracy w Polsce i Europie (materiały) Źródło: Gazeta Wyborcza.

22 22 Klin podatkowy w Polsce jest nieznacznie niższy od średniej OECD (W 2011 r: PL – 34,3%, OECD - 35,3%). Klin podatkowy w Polsce jest płaski: Wskaźniki klina w Polsce dla najniżej i najwyżej zarabiających są prawie tak samo wysokie. Wyższe obciążenia dotyczą też rodzin z dziećmi. Całkowite koszty pracy (płaca netto + pozapłacowe koszty pracy) w Polsce na tle UE są niskie. Klin podatkowy – porównanie międzynarodowe (materiały)

23 23 Czy niższy wiek emerytalny spowodowałby zwiększenie liczby miejsc pracy dla młodych???

24 24 3. Związki zawodowe i negocjacje zbiorowe

25 25 Związki zawodowe a rynek pracy Na poziomie przedsiębiorstwa: Na poziomie krajowym: Jakie mogą być pozytywne, a jakie negatywne skutki działalności związków zawodowych?

26 26 Związki zawodowe a rynek pracy Negatywny wpływ związków na rynek pracy ma miejsce wtedy, gdy… Siła związków zawodowych zależy od: Wpływ związków na presję płacową zależy od stopnia centralizacji ustalania płac:

27 27 Związki zawodowe w Polsce – ustalenia empiryczne (materiały) Związki zawodowe w Polsce na tle UE są słabe. Na początku lat 1990’ wskaźnik uzwiązkowienia (WU – relacja członków związków do pracujących ogółem) przekraczał 30%, teraz jest to tylko ok. 15 – 16 %. W większości krajów UE WU jest wyższy, w krajach skandynawskich przekracza nawet 70%. Związki zawodowe dominują w sektorze publicznym (WU: 62%), natomiast są mniej popularne w sektorze prywatnym (WU: 37% w podmiotach z kapitałem zagranicznym i 8% z kapitałem polskim) Strajki występują najczęściej na poziomie przedsiębiorstw. Strajki na poziomie branżowym dotyczą niemal wyłącznie sektora publicznego. Najsilniej uzwiązkowionymi branżami w Polsce są edukacja (związki istnieją w ponad 90% podmiotach) i górnictwie (ponad 75% zakładów). Związki są natomiast bardzo słabe w usługach rynkowych i budownictwie. Wskaźnik objęcia pracowników układami zbiorowymi jest również niski na tle UE i nie przekracza 25%. W Polsce dominują negocjacje na poziomie przedsiębiorstw. W sektorze publicznym negocjacje płacowe są nieco bardziej scentralizowane niż w prywatnym

28 28 Źródło: Gardawski, J., Mrozowicki, A., Czarzasty, J., Country report: trade unions in Poland. Report 123. Brussels, ETUI Związki zawodowe w Polsce (materiały)

29 29 Źródło: Gardawski, J., Mrozowicki, A., Czarzasty, J., Country report: trade unions in Poland. Report 123. Brussels, ETUI (materiały)

30 30 KGHM… „Krajowe i zagraniczne wycieczki, bale, grille i biesiady, imprezy sportowe od zawodów wędkarskich po wypady do kręgielni – to codzienność w KGHM”. Średnia płaca w KGHM wynosi blisko 9 tys. brutto, a władze związków dalej żądają podwyżek znakomita większość pracowników fizycznych zatrudnionych pod ziemią w KGHM zarabia (otrzymuje na ROR) kwoty rzędu 3 - 3,5 tys. zł. Górnicy w KGHM, oprócz comiesięcznej pensji, dostają dodatkowe wypłaty z tytułu np. zysków, Barbórki, 14-tki, "Pod gruszą" itp. Wśród etatowych związkowców z państwowej spółki miedziowej KGHM są tacy, którzy zarabiają brutto ponad 22 tysiące miesięcznie. Związki wysuwają żądania dotyczące gwarancji zatrudnienia na 10 lub 20 lat w przypadku utraty kontroli nad KGHM przez Skarb Państwa Na działalność związków zawodowych koncern, który w jednej trzeciej należy do państwa, wydaje ponad 8 mln złotych rocznie.

31 31 4. Płaca minimalna

32 32 Płaca minimalna na doskonale konkurencyjnym rynku pracy

33 33 Płaca minimalna na doskonale konkurencyjnym rynku pracy PM a popyt na pracę: PM a podaż pracy:

34 34 Płaca minimalna na niedoskonale konkurencyjnym rynku pracy – (materiały) Gdy pracodawcy dysponują przewagą nad pracownikami (monopson lub kartel pracodawców), ich wybór maksymalizujący zysk wiąże się z niższym zatrudnieniem i niższymi płacami niż na konkurencyjnym rynku pracy Na takim rynku wzrost płacy minimalnej nie musi prowadzić do obniżenia zatrudnienia i wzrostu bezrobocia. W praktyce wielu pracodawców dysponuje „siłą monopsonistyczną” wynikającą z tego że zmiana pracy jest kosztowna, a informacja o wakatach – niedoskonała.

35 35 Zatrudnienie w warunkach doskonałej konkurencji i monopsonu Zob. więcej: T. Boeri, Ekonomia niedoskonałych rynków pracy, Wolters Kluwer, Warszawa 2011, s. 64-69.

36 36 Płaca minimalna a rynek pracy - ustalenia empiryczne (materiały) Badania dają niejednoznaczne rezultaty. Generalnie przyjmuje się że o ile nie jest bardzo wysoka, to nie stanowi szczególnej bariery dla wzrostu zatrudnienia. Badania dla państw OECD wskazują także, że wysokość płacy minimalnej może mieć pewien negatywny wpływ na zatrudnienie osób młodych, natomiast nie wywiera wpływu na zatrudnienie osób w prime–age.

37 37 Płaca minimalna w Polsce (materiały) Wysokość PM brutto: 2013 – 1600 zł; 2014 – 1680 zł W Polsce wynagrodzenie pracownika w pierwszym roku pracy może być obniżone do 80% płacy minimalnej. Zgodnie z zaleceniami MOP, PM powinna stanowić 50% płacy przeciętnej. W 2013 roku w Polsce było to 44% (płaca przeciętna w I-III kw. 2013: 3667 zł) Problemem może być silne regionalne zróżnicowanie wynagrodzeń, przy jednakowej PM dla całego kraju Odsetek zatrudnionych pobierających płacę minimalną w Polsce jest niewielki (3,9 % w 2010). W praktyce gospodarczej alternatywą dla pracodawcy jest zatrudnianie na umowach cywilnoprawnych.  Wpływ PM na bezrobocie wydaje się znikomy.

38 38

39 39

40 40 5. Pasywna polityka rynku pracy

41 41 Regulacje dotyczące zasiłków dla bezrobotnych - teoria Pozytywny wpływ zasiłków: Negatywny wpływ na rynek pracy mają: Różnice w wysokości zasiłków wyjaśniają znaczną cześć trwałych różnic w zatrudnieniu i bezrobociu między poszczególnymi krajami.

42 42 Zasiłek dla bezrobotnych w Polsce

43 43 Zasiłki dla bezrobotnych w Polsce Bezrobotny w Polsce ma prawo do zasiłku, gdy:  nie ma dla niego propozycji odpowiedniej pracy, stażu itp;  pracował przez okres co najmniej 365 dni w okresie ostatnich 18 miesięcy. Bezrobotni z prawem do zasiłku stanowili w końcu 2011 roku 16% bezrobotnych ogółem (ok. 400 tys. osób). W zależności od stażu pracy bezrobotnemu przysługuje 80%, 100% lub 120% zasiłku. Długość pobierania zasiłku wynosi 6 lub 12 mscy, w zależności od stopy bezrobocia w powiecie oraz wieku, stażu pracy i sytuacji rodzinnej bezrobotnego. Czy zasiłki w Polsce przyczyniają się do wysokiego bezrobocia???

44 44 Bezrobocie a zasiłki w Polsce Około 1/3 bezrobotnych zarejestrowanych nie jest zainteresowana podjęciem zatrudnienia. („Diagnoza społeczna”). Ich głównym celem jest uzyskanie bezpłatnego ubezpieczenia zdrowotnego Kolizja: świadczenie – praca może częściej dotyczyć innych świadczeń: renty rodzinnej, inwalidzkiej czy socjalnej, bądź świadczenia alimentacyjnego. Ze względu na bardzo niską wysokość, świadczenia rodzinne czy z pomocy społecznej w mniejszym stopniu osłabiają bodźce do pracy. W okresie 2007-2011 tylko 3,1% osób bez pracy wskazywało jako przyczynę korzystanie ze świadczeń społecznych („Diagnoza Społeczna”)

45 45 5 – c.d. Aktywna polityka rynku pracy (APRP)

46 46 APRP – aspekty teoretyczne Rodzaje instrumentów APRP (klasyfikacja OECD):  Publiczne usługi zatrudnienia i administracja;  Szkolenia zawodowe;  Subsydiowanie zatrudnienia: płatności dla przedsiębiorstw zatrudniających bezrobotnego, środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej, bezpośrednie tworzenie miejsc pracy w sektorze publicznym;  Środki skierowane do młodzieży: szkolenia, tworzenie miejsc prac oraz praktyki i staże;  Programy dla osób niepełnosprawnych. Rola APRP  poprawa efektywności rynku pracy:  pozwalają na szybsze znalezienie zatrudnienia (pośrednictwo pracy);  pozwalają na zdobycie kwalifikacji i przezwyciężenie niedopasowań strukturalnych (szkolenia, subsydia);  zwiększają szanse na znalezienie pracy osobom z „grup problemowych” na rynku pracy, zwiększają konkurencję na rynku pracy.

47 47 Efektywność APRP – badania empiryczne Badania efektywności APRP wskazują na:  wysoką skuteczność usług pośrednictwa pracy,  nieefektywność bezpośredniego tworzenia miejsc pracy,  niejednoznaczny wpływ szkoleń i subsydiowania zatrudnienia na bezrobocie. Skuteczność zależy od konstrukcji tych instrumentów (dopasowanie szkoleń do popytu na pracę, ograniczenie subsydiowania do grup problemowych, dopasowanie instrumentów do postaw bezrobotnych)

48 48 APRP w Polsce Główne instrumenty Skala i zasięg pomocy Efekty APRP APRP w latach 2011-2012 APRP w Polsce na tle UE (M. Kabaj, Aktywna polityka…)

49 49 6. Regulacje rynku produktów

50 50 Regulacje rynku produktów czynniki instytucjonalne niezwiązane bezpośrednio z rynkiem pracy, które warunkują rozwój przedsiębiorczości i konkurencji rynkowej, jak np..:

51 51 Doing Business 2013 – Poland (materiały) Doing Business 2013 Rank Doing Business 2012 Rank Change in Rank 557419 Topic RankingsDB 2013DB 2012Change in Rank Starting a Business1241295 Dealing with Construction Permits161157-4 Getting Electricity137130-7 Registering Property628725 Getting Credit44No change Protecting Investors4946-3 Paying Taxes11412410 Trading Across Borders5049 Enforcing Contracts568428 Resolving Insolvency379154 http://www.doingbusiness.org