Konstytucja Księstwa Warszawskiego- charakterystyka ogólna Ustrój – ogólne tendencje ustawodawstwa napoleońskiego Elementy tradycji narodowej – wpływ Komisji.

Prezentacja na temat: "Konstytucja Księstwa Warszawskiego- charakterystyka ogólna Ustrój – ogólne tendencje ustawodawstwa napoleońskiego Elementy tradycji narodowej – wpływ Komisji."— Zapis prezentacji:

1 Konstytucja Księstwa Warszawskiego- charakterystyka ogólna Ustrój – ogólne tendencje ustawodawstwa napoleońskiego Elementy tradycji narodowej – wpływ Komisji Rządzącej Brak przepisów o zmianie – w praktyce uzupełniana dekretami królewskimi Ścisłe określenie kompetencji prawodawczych sejmu, uchwalającego prawa (tj. ustawy) Publikacja aktów normatywnych – Dziennik Praw

2 Recepcja prawa – charakterystyka ogólna Art. 69 Konstytucji - wprowadzenie Kodeksu Napoleona jako prawa cywilnego Księstwa (od 1 maja 1808r., w departamentach galicyjskich od 15 sierpnia 1810 r.) Rozporządzeniami Ministra Sprawiedliwości F. Łubieńskiego wprowadzono francuskie prawo procesowe cywilne, kodeks handlowy, francuską ustawę notarialną W zakresie prawa karnego – utrzymano kodyfikacje pruskie i austriackie, posiłkowo dawne prawo polskie Zmiany w organizacji sądownictwa w czasie istnienia Księstwa

3 Uprawnienia władcy wg konstytucji Pełnia władzy administracyjno-wykonawczej z prawem mianowania i odwołania wszystkich urzędników (z wyj.dożywotnich senatorów i sędziów) Uprawnienia w zakresie ustawodawstwa, realizowane obok sejmu (dekrety); wyłączność w sprawach zmiany lub uzupełnienia konstytucji, inicjatywa ustawodawcza Wyroki sądowe wydawane w imieniu władcy

4 Władze centralne w Ks. Warszawskim Ministrowie Rada Ministrów Rada Stanu Sejm Księstwa Warszawskiego – Izba Poselska – Senat

5 Rada Ministrów w Ks. Warszawskim Organ przewidziany na wypadek niepowołania wicekróla Początkowo nie była organem rządowym (rządem krajowym), wzrost kompetencji nadał taki charakter (rządu) dopiero w 1812. Pozbawiona funkcji kierowniczych, służyć miała porozumiewaniu się ministrów podczas nieobecności władcy Stopniowy wzrost kompetencji, od 1812 upoważniona do sprawowania w zastępstwie króla władzy zwierzchniej (z wyjątkiem mianowania i odwoływania ministrów i zmian w sądownictwie)

6 Rada Stanu Księstwa Warszawskiego- skład Prezes Rady Stanu Ministrowie Od 1808 r. nominowani radcowie stanu (6, od 1810 r. 12) Członkowie Rady Stanu wchodzili w skład Izby Poselskiej ---------------------------- Referendarze, tj. funkcjonariusze (urzędnicy) (4, później 6) nie byli członkami Rady Stanu

7 Kompetencje Rady Stanu Funkcje pomocnicze wobec władzy królewskiej: – Przygotowywanie dekretów królewskich oraz ustaw sejmowych – Kontrola urzędników i pociąganie ich do odpowiedzialności – Wykonywanie funkcji sądowych Stopniowy wzrost uprawnień – prawo kontrolowania ministrów- upodobniła się do RM, z którą zaczęła konkurować

8 Funkcje sądowe Rady Stanu Księstwa Warszawskiego Sądownictwo kasacyjne – Rozpoznawanie skarg na ostateczne wyroki w sprawach karnych i cywilnych Sądownictwo kompetencyjne – Rozpoznawanie sporów o właściwość między organami sądowymi a administracyjnymi Sądownictwo administracyjne – Według modelu francuskiego, II instancja, (I – rady prefekturalne w departamentach)

9 Izba Poselska – skład: Posłowie (60, od 1809 r. 100)– wybór: szlachta- posesjonaci na sejmikach powiatowych (kryterium stanowe) Deputowani (40, od 1809 r. 66)– wybór na okręgowych zgromadzeniach gminnych (nieszlachta, kryterium cenzusowe) – Właściciele nieruchomości (także chłopi, w tym czynszownicy) – Właściciele przedsiębiorstw handlowych i rzemieślniczo-przemysłowych – Obywatele z cenzusem wykształcenia lub stanowiska (Proboszczowie, wikariusze, artyści i oficerowie, zasłużeni podoficerowie i żołnierze (cenzus zasług wojskowych) Członkowie Rady Stanu

10 Kompetencje Izby Poselskiej Stanowienie praw (ustaw) w dziedzinie: – Podatkowej – Systemu monetarnego – Prawa sądowego, cywilnego i karnego -------------------------------------------------- – Inne sprawy – zastrzeżone do kompetencji władcy (dekrety) – Brak prawa kontrolowania ministrów

11 Senat Księstwa Warszawskiego: 18, po 1809 r. 30 senatorów mianowanych dożywotnio przez króla: – 6 (10) biskupów – 6 (10) wojewodów – 6 (10) kasztelanów Przewodniczenie w Senacie- król lub powoływany przez niego przewodniczący Senatu Prawo sankcji uchwał Izby Poselskiej (nie wiążące króla)

12 Francja - napoleońskie reformy sądownictwa nowa sieć sądów, dostosowana do podziału terytorialnego: s. pokoju trybunał I instancji (w sprawach karnych z udziałem przysięgłych) trybunał apelacyjny Rada Stanu (sąd kasacyjny) ograniczenie „ludowości” sądownictwa: likwidacja Wielkiej Ławy przysięgłych zniesienie wybieralności sędziów (z wyj. s. pokoju) zasada nominacji sędziów nowoczesne gwarancje nieusuwalności sędziów i niezawisłości sądów wprowadzenie sądownictwa administracyjnego: Rada Stanu rady prefekturalne

13 Konstytucyjne zasady organizacji sądownictwa Jawność i publiczność postępowania w sprawach karnych i cywilnych Niezawisłość sądów i rozdział sądownictwa od innych władz Dożywotniość mianowania sędziów (z wyj. s. pokoju) Formalna równość wobec prawa- sądownictwo powszechne

14 Adwokatura- „obrońcy publiczni”: Patroni (trybunały cywilne) Adwokaci (sąd apelacyjny) » Mianowani przez ministra sprawiedliwości (adwokaci do 1810 r.) Mecenasi (sąd kasacyjny – Rada Stanu) » Mianowani przez króla – Obrońca przy sądzie niższego szczebla nie mógł występować przed sądem wyższego szczebla

15 Notariat Francuska ustawa notarialna z 1803 r. Ustanawiani przy s. pokoju i trybunałach I instancji Urzędnicy publiczni

16 Definicja notariusza Rozporządzenie Prezydenta RP z 1933 r.: Notariusz jest funkcjonariuszem publicznym, powołanym do sporządzania aktów i dokumentów, którym strony obowiązane są lub chcą nadać znamię wiary publicznej (a także do spełniania innych czynności zleconych przez prawo, art. 1) Prawo o notariacie 1991r.: Notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną (czynności notarialnych) (Art. 1. § 1)

17 Trzy rzeczy są potrzebne i wystarczające człowiekowi w społeczeństwie: być panem własnej osoby i posiadać majątek aby zaspokajać potrzeby i rozporządzać nim (Cambaceres) Podstawy Kodeksu Napoleona: -Wolność -Własność -Swoboda zawierania umów

18 Prawo małżeńskie w KN System świecki prawa małżeńskiego Możliwość zawarcia małżeństwa wyłącznie przed urzędnikiem stanu cywilnego Dopuszczalność rozwodu Wyłączna jurysdykcja sądów świeckich w sprawach małżeńskich ---------------- Brak równości praw małżonków Dyskryminacja dzieci pozamałżeńskich Dzieci naturalne Dzieci ze związków cudzołożnych i kazirodczych

19 Prawo hipoteczne w KN, rodzaje hipotek Prawne Sądowe umowne

20 Prawo hipoteczne w KN Brak „wieczystości” – wpisy ważne tylko 10 lat Brak szczegółowości (hipoteki ogólne) Nierespektowanie jawności (możliwość hipotek tajnych)

21 Prawo spadkowe Tytuły dziedziczenia: – Ustawa (krewni do 12 stopnia) – Testament (forma pisemna) Ograniczenia praw małżonka (tylko w braku krewnych) Ograniczona swoboda testowanie: system rezerwy

22 Kodeks handlowy Przyjęty uchwała sejmową z 1809 r. (wpływ Łubieńskiego) Ujęcie przedmiotowe (prawo czynności handlowych) w miejsce podmiotowego (prawo stanu kupieckiego) 4 księgi Brak giełdy uniemożliwił realizację przepisów o giełdach handlowych Regulacja 3 rodzajów spółek handlowych: – Firmowa (2 lub więcej wspólników dla prowadzenia handlu pod wspólną firmą) – Komandytowa (między wspólnikami odpowiedzialnymi solidarnie a wspólnikami prostymi, dostarczającymi funduszu) – Bezimienna (kapitał stanowiły akcje, odpowiedzialność wspólników tylko do wysokości wkładu)

23 Francuski kodeks postępowania cywilnego z 1806 r. Oparty na ordonansie z 1667 r. Brak wyraźnie sformułowanych zasad procesowych, interpretowanych jednak z przepisów przez doktrynę i orzecznictwo 1042 art., cz. I- postępowanie sporne z egzekucją; cz. II- niektóre rodzaje postępowania niespornego i przepisy o sądach polubownych; na końcu- kilka postanowień ogólnych Tłumaczenie na język polski- Antoni Łabędzki

24 Francuska procedura cywilna z 1806 r. Wprowadzona (tymczasowo) instrukcją Ministra Sprawiedliwości 1808 Zasady: – Jawność – Ustność – Dyspozycyjność – Kontradyktoryjność – Swobodna ocena dowodów Cechy: – Formalizm – Przymus adwokacki – Podobieństwo do procedury w prawie ziemskim – Prawo sądów ustalania przepisami regulaminów tzw. organizacji wewnętrznych

25 Proces cywilny w I instancji Obowiązkowe postępowanie pojednawcze (sędzia pokoju) W braku ugody powód zwraca się do urzędnika sądowego (od 1812 r. woźnego) o ułożenie i doręczenie pozwu pozwanemu W terminie zwyczajnym (8 dni) pozwany musiał wyznaczyć obrońcę Wymiana pism procesowych między obrońcami Strona tzw. pilniejsza składa wniosek o wpis na wokandę I posiedzenie sądowe- „porządkowanie” sprawy Rozprawa- strony w asyście obrońców, jednak z prawem do samodzielnego zabierania głosu W niektórych postępowaniach udział prokuratora (sprawy porządku publicznego, skarbu, dóbr rządowych, gmin itp.) Postępowanie dowodowe Wyroki zapadały większością głosów, natychmiast ogłaszane Swobodna teoria dowodowa Uzasadnienia wyroku na wniosek stron

26 Prawo karne w Ks. Warszawskim – Prawo zaborcze utrzymane posiłkowo obok dawnego prawa polskiego (uchwały Komisji Rządzącej) – W razie wątpliwości – prawo łagodniejsze, a następnie (1809) ściślejsze – Landrecht pruski 1794 – Franciscana 1803

27 Przepisy uchylone lub zmienione w karnym prawie zaborczym (m.in.): Uchylono § 902 Landrechtu, nakładający na matki i opiekunki obowiązek uświadamiania córek i podopiecznych kończących 14 r. o przyczynach, objawach i skutkach zajścia w ciążę pozostawiając to ich „rozwadze i roztropności” Zniesiono odpowiedzialność nieślubnych ojców Zabroniono stosowania najokrutniejszych kar (łamanie kołem, spalenie, dodatkowe udręczenia; wobec kobiet tylko kara ścięcia) Zamiast kary robót fortecznych powyżej 10 lat kara robót publicznych z przykuciem do taczek w ubiorze ohydnym z głową na wzdłuż i w poprzek przegoloną Ograniczenie kary chłosty Wyjątek- zaostrzenie- w razie kradzieży z użyciem przemocy po raz piąty kara śmierci przez powieszenie Nowe kary dodatkowe: pozbawienie praw publicznych i śmierć cywilna (ta ostania w wersji złagodzonej w stosunku do prawa francuskiego, bez skutków wobec dzieci skazanego)

28 Zmiany w prawie karnym Wprowadzona dla uzgodnienia z Konstytucją i KN oraz złagodzenia 1810- francuski trójpodział przestępstw (kryterium sankcji karnej) wykroczenia – kary policyjne Występki- kary poprawcze Zbrodnie – kary kryminalne

29 Procedura karna Kodeksy zaborcze- proces inkwizycyjny: – Pruska powszechna ordynacja kryminalna z 1805 r. – Część procesowa Franciscany 1803

30 Zmiany- wprowadzanie elementów postępowania skargowego – uchwały Komisji Rządzącej, instrukcje ministra sprawiedliwości 1808 i 1810 Ustna i publiczna rozprawa Udział obrońców w rozprawie (max 3 dla strony) Zamiar powołania przy każdym sądzie instygatora publicznego jako oskarżyciela publicznego