Temat: Udział obywatela w wyborach i referendach. Prawo udziału w życiu publicznym. Prawo obywateli do zrzeszania się: partie polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia; organizowanie zgromadzeń; listy i petycje do organów władzy państwowej; udział w wyborach (prezydenckie, parlamentarne, samorządowe, do Parlamentu Europejskiego; udział w referendum (ogólnokrajowym, lokalnym).

Czynne prawo wyborcze. możliwość głosowania czynne prawo wyborcze – 18 lat i zdolność do czynności prawnych; w wyborach do Parlamentu Europejskiego i lokalnych również obywatele UE; brak prawa do głosowania – pozbawieni praw publicznych, pozbawieni prawa wyborczego orzeczeniem Trybunału Stanu, ubezwłasnowolnieni.

Bierne prawo wyborcze. prawo do kandydowania; przysługuje osobom, które posiadają czynne prawo wyborcze i osiągnęły odpowiedni wiek w dniu wyborów; obywatele UE, jeżeli mieszkają w UE 5 lat; d. cenzusy wiekowe obowiązujące w Polsce do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw – 18 lat do Sejmu – 21 lat do Parlamentu Europejskiego – 21 lat na urząd wójta, burmistrza i prezydenta miasta – 25 lat do Senatu – 30 lat na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej – 35 lat

Rejestracja wyborców. rejestr wyborców prowadzi gmina – osoby stale zamieszkujące(nazwisko, imiona, imię ojca, data urodzenia, PESEL i adres); osoby zamieszkałe bez stałego zameldowania są wpisywane na własny wniosek; spis wyborców – tworzony na podstawie rejestru na 14 dni przed wyborami – w dniu wyborów otrzymuje go przewodniczący komisji obwodowej; dopisanie do spisu wyborców – na 10 dni przed wyborami dopisuje się wyborcę przebywającego czasowo na jego wniosek; wyborca zmieniający miejsce pobytu na własne żądanie otrzymuje zaświadczenie o prawie głosowania w miejscu pobytu;

osoby stale mieszkające za granicą mogą zostać umieszczone w spisach sporządzanych przez konsulów – głosowanie w siedzibie przedstawicielstwa dyplomatycznego; dodatkowe obwody do głosowania – szpitale i zakłady pomocy społecznej(50 wyborców przewidywanych), zakłady karne i statki morskie(15 wyborców, spisuje kapitan na 5 dni przed wyborami).

Przebieg głosowania. wybory parlamentarne, prezydenckie i samorządowe – 1 dzień wolny od pracy; do Parlamentu Europejskiego – 2 dni; referendum – 1 lub 2 dni; d. głosowanie jest dobrowolne; od 2010 r. można głosować przez pełnomocnika(niepełnosprawni, po 75 r. życia) wniosek 10 dni przed głosowaniem w urzędzie gminy.

f. przebieg głosowania: na karcie urzędowej urna opieczętowana przez komisję obwodową, bez broni, w lokalu tylko obwieszczenie wyborcze, potrzebny dokument tożsamości, karta do głosowania opieczętowana, podpis wyborcy w spisie wyborców, tajne głosowanie(kabina,kotara, itp.), niepełnosprawny może korzystać z pomocy innej osoby. Z