Apologetyka Dr Sławomir Witkowski

Czym zajmuje się apologetyka Apologetyka (łac. apologeticum, z gr. ἀπολογία) — dział teologii (teologia fundamentalna, której apologetyka jest wymiarem praktycznym) lub literatury zajmujący się obroną wiary, w szczególności chrześcijańskiej, przed zarzutami przeciwników oraz uzasadniający podstawowe prawdy wiary. Termin ten również dotyczyć może twórczości pisarskiej apologetów Mianem tym określa się pisarzy wczesnochrześcijańskich z II w. działających w okresie po Ojcach Apostolskich Zaliczani są do nich m.in. św. Justyn Męczennik, Atenagoras z Aten, Arystydes z Aten Teofil z Antiochii, Tertulian, Klemens Aleksandryjski, Meliton z Sardes, Tacjan Syryjczyk, Kwadratus Apologetyka stawia sobie za zadanie obronę przekonań religijnych za pomocą argumentacji historycznej i racjonalnej, bardzo często na podstawie Biblii Celem jej jest m.in. wykazanie braku konfliktów między nauką a religią oraz między rozumem a wiarą.

Elementy apologetyki Kontekst Punkt widzenia Punkt wyjścia: musimy zrozumieć aby uwierzyć (np. Justyn Męczennik, Tomasz z Akwinu) Musimy uwierzyć aby zrozumieć(św. Augustyn, Anzelm, Jan Kalwin, Blaise Pascal)

Pytania dotyczące apologetyki Czego właściwie broni chrześcijanin? Czy chrześcijaństwo naprawdę wymaga obrony? Czy grzech nie sprawia czasem, że nie możemy polegać na swoim rozumie? Komu potrzebna jest apologetyka „ Skoro bowiem świat przez mądrość swoją nie poznał Boga[…] przeto upodobało się Bogu zbawić wierzących przez głupie zwiastowanie (1 Kor. 1:21). 5. Jakie miejsce w apologetyce zajmuje objawienie – rola Ducha Świętego?

Apologeci Św. Paweł Apostoł:

Nawrócenie św. Pawła(obraz Caravaggio: nawrócenie św Nawrócenie św. Pawła(obraz Caravaggio: nawrócenie św. Pawła pod Damaszkiem)

Justyn Męczennik

Orygenes (182 – 254r.n.e.)

Dzieła Justyna Męczennika Apologia pierwsza skierowana do cesarza Antoninusa Piusa Apologia druga zaadresowana do senatu rzymskiego Dialog z Żydem Tryfone

Tertulian (ok. 150/160 – ok. 218/220r.n.e.)

Wybrane traktaty Tertuliana Do pogan Atakował rozkład moralny i religijny pogaństwa Apologetyk „Cóż mają wspólnego Ateny i Jerozolima? Cóż Akademia i Kościół? Nauka nasza pochodzi z portyku Salomona, który nauczał że w prostocie serca Pana szukać należy. Tym gorzej dla tych, którzy tworzą sobie platońskie, stoickie lub dialektyczne chrześcijaństwo”.

Św. Augustyn(354-430r.)

Wybrane dzieła Augustyna 1. Wyznania 2. O państwie Bożym

Argumenty na rzecz istnienia Boga mogą mieć charakter aprioryczny lub aposterioryczny Aposterioryczny – gdy przynajmniej jedna z przesłanek argumentacji dotyczy faktu w świecie (kosmologiczny). Aprioryczny – gdy nie zawiera tego rodzaju przesłanek; wychodzi od ontologicznego pojęcia Boga (ontologiczny).

Ontologiczny dowód istnienia Boga – XI w. , św Ontologiczny dowód istnienia Boga – XI w., św. Anzelm z Canterbury, Proslogion. 1. Maksymalnie wielki byt (taki, ponad który nic większego pomyśleć nie można) istnieje w intelekcie (możemy go pomyśleć) 2. Czymś większym jest istnieć w rzeczywistości niż istnieć jedynie w intelekcie. 3. Ergo: Gdyby maksymalnie wielki byt istniał jedynie w intelekcie, to nie byłby maksymalnie wielki. Musi więc istnieć tak w myśli, jak i w rzeczywistości. Tym bytem jest Bóg.

Autorem dowodów aposteriorycznych był św. Tomasz z Akwinu

Tomasz z Akwinu 1225-1274 Dominikanin Doktor Anielski Jeden z najważniejszych myślicieli katolickich Twórca pięciu dróg, za pomocą których argumentował za teizmem. Gł. dzieła: Summa teologiczna i Summa filozoficzna

5 dowodów na istnienie Boga wg. Tomasza z Akwinu Tomasz z Akwinu jest autorem dowodów wysnutych ze struktury świata, w postaci pięciu tez. Tomaszowy Bóg musi istnieć jako absolutnie pierwotna przyczyna ruchu wszechświata (1) i jego istnienia (2). Poza tym, jeżeli wszechświat jest czymś niekoniecznym, musi istnieć coś, co istnieje koniecznie, a więc Bóg (3). Obserwowane we wszechświecie stopnie doskonałości wskazują na istnienie stopnia najwyższego, absolutnego, czyli Boga jako punktu odniesienia (4). I wreszcie Bóg musi istnieć jako ostateczny cel wszystkiego, spełnienie wszystkich celów mniejszych (5).

Droga pierwsza: z ruchu Skoro istnieje ruch, musi być też jego przyczyna. By uniknąć regresu w nieskończoność, należy przyjąć istnienie pierwszego nieruchomego poruszyciela.

Droga druga: z istnienia przyczyny sprawczej Świat jest grą przyczyn i skutków. Przyczyna tworzy skutek, sama będąc skutkiem jakiejś przyczyny. Np. kamień porusza się, gdyż popycha go kij, którym porusza z kolei ręka człowieka. Podobnie wszystko ma swoją przyczynę. W pewnym momencie musimy się jednak zatrzymać i przyjąć istnienie pierwszej przyczyny sprawczej, udzielającej siły i mocy przyczynom wtórnym – przyczyny wszystkich przyczyn.

Droga trzecia: z istnienia rzeczy niekoniecznych (przygodnych) Każdy przygodny byt zaczął swe istnienie w pewnym czasie. 2. Dlatego musiał istnieć czas, w którym pierwszy przygodny byt zaczął istnieć. 3. Byty przygodne nie mogą zaistnieć bez przyczyny. 4. Dlatego musi istnieć byt konieczny, który jest przyczyną przygodnych bytów. Nazywamy go Bogiem.

Droga czwarta: ze stopni doskonałości Niedoskonałość świata, tzn. to, że rzeczy są mniej lub bardziej dobre, prawdziwe i szlachetne, zakłada istnienie czegoś doskonałego (pod względem dobra, prawdy, szlachetności), a ostatecznie coś bezwzględnie doskonałego. Bytem bezwzględnie doskonałym może być tylko Bóg.

Droga piąta: z celowości i ładu w świecie (argument teleologiczny) W świecie istnieje porządek, który ma swoją rację; jest odblaskiem Tego, który w porządku dochodzi do największego szczytu. Również celowość panująca w przyrodzie zakłada inteligentne kierownictwo, a ostatecznie coś, co samo nie jest już celowo kierowane, lecz jest czystą zdolnością kierowania – czystą inteligencję. „Świat nie jest źle napisaną tragedią, to nie są bezładne strzępy, tylko harmonijna całość” (Arystoteles).

Tomaszowa koncepcja Boga Podczas gdy wszystkie byty przygodne składają się z istoty i istnienia, tak istotą (naturą) Boga jest istnienie. W wypadku Boga to złożenie ginie, Bóg jest samym istnieniem, czystym aktem, istnieniem samoistnym (ipsum esse subsistens), źródłem wszystkiego, co istnieje w sposób niedoskonały. Pełnią urzeczywistnienia (nie ma w Nim możności, jako czynnika konstytuującego byt stworzony). Zdanie „Bóg istnieje” nie jest oczywiste. Istnienie Boga może być dane tylko w doświadczeniu mistycznym, które nie ma nic wspólnego z oczywistością empiryczną czy logiczną.

Elementy apologetycznej argumentacji Czy chrześcijaństwo zgadza się z faktami Porządek naturalny wynikiem działania nadnaturalnej mocy Bożej Świadectwo historii Noszę w sobie koncepcję doskonałej Istoty, a zatem Istota ta musi istnieć(Anzelm) Doświadczam przyczyn wszystkiego, a więc musi istnieć praprzyczyna (Tomasz z Akwinu) Stworzona rzeczywistość zmierza do jakiegoś końca, a zatem musi istnieć cel ostateczny(Tennant) Mam w sobie poczucie moralności, musi więc istnieć prawodawca (Carnell)