PRZECIWCIAŁA ANTYFOSFOLIPIDOWE U CHORYCH NA REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW Magdalena Dryglewska, Radosław Jeleniewicz, Maria Majdan Katedra i Klinika Reumatologii i Układowych Chorób Tkanki Łącznej Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Uwarunkowania prowadzonych badań Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przewlekła, układowa choroba tkanki łącznej, o podłożu immunologicznym i nieznanej etiologii, z nieswoistym zapaleniem symetrycznych stawów, zmianami pozastawowymi i objawami układowymi, prowadząca do niepełnosprawności, inwalidztwa oraz przedwczesnej śmierci

Uwarunkowania prowadzonych badań W związku z autoimmunizacyjnym podłożem choroby u chorych na RZS stwierdza się obecność różnego typu autoprzeciwciał. Częste i najbardziej charakterystyczne dla RZS są przeciwciała „markerowe”, m. in.: czynnik reumatoidalny (RF IgM) p-ciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (anty-CCP) p-ciała przeciwko wimentynie (anty-Sa) p-ciała antykeratynowe (AKA) p-ciała antyfilagrynowe (AFA) czynnik okołojądrowy (APF) p-ciała przeciwko kolagenowi typu II (CII) p-ciała przeciw białku wiążącemu immunoglobuliny (anty-BiP) p-ciała anty-GPI p-ciała anty-RA 33

Uwarunkowania prowadzonych badań Wśród przeciwciał występujacych u chorych na RZS istotną rolę przypisuje się przeciwciałom antyfosfolipidowym (aPL) Ich znaczenie kliniczne nadal jest przedmiotem badań – możliwy związek z wystąpieniem powikłań zakrzepowych i innych objawów pozastawowych aPL u pacjentów chorych na RZS: 4 – 49% przeciwciała antykardiolipinowe (aCL)- IgG: 11-21%, IgM: 1-4,4% przeciwciała anty-ß2-glikoproteinie I (a-ß2 GPI): 4 - 21% zależne od ß2 GPI przeciwciała aCL: 17% przeciwciała typu LAC: 3,8%

Cel pracy Celem pracy była ocena częstości występowania wybranych przeciwciał antyfosfolipidowych (aPL) u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) oraz związek ich obecności z wybranymi markerami aktywności choroby

Grupa badana Badanie przeprowadzono w grupie 100 chorych na RZS leczonych w Klinice Reumatologii i Układowych Chorób Tkanki Łącznej UM w Lublinie w latach 2005-2007 83 kobiety i 17 mężczyzn wiek: 54,0 ± 12,1 lat (zakres 20 - 90) czas trwania choroby: 11,3 ± 7,0 lat (zakres 1 - 35) DAS 28: 5,9 ± 1,1 (zakres 3,2 - 8,2)

Grupa badana Badania serologiczne: a-CCP: 88% chorych RF IgM: 58% chorych ANA: 43% chorych Epizody zakrzepicy żylnej w wywiadzie: 4 chorych Samoistne poronienia w wywiadzie: 2 chorych Pełnoobjawowy zespół antyfosfolipidowy (ZAF): 1 chory

Metody Przeciwciała antykardiolipinowe i anty-β2-glikoproteinie I (w klasie IgM i IgG) były oznaczane w surowicy krwi chorych przy użyciu komercyjnych zestawów do oznaczeń metodą ELISA firmy Euroimmun oraz Hycor Biomedica Antykoagulant toczniowy oznaczany był w osoczu cytrynianowym metodą koagulometryczną Za wynik pozytywny przyjęto dla przeciwciał (IgM i IgG): antykardiolipinowych: 15 MPL lub GPL U/ml anty-β2-glikoproteinie I: 20 RU/ml

Częstość występowania przeciwciał antyfosfolipidowych Wyniki IgM Obecność przeciwciał aPL stwierdzono u 27% chorych na RZS, w tym aCL występowały u 22% badanej grupy, aB2 GPI u 12% i antykoagulant toczniowy obecny był u 1 chorego. IgM IgG IgG Częstość występowania przeciwciał antyfosfolipidowych w grupie 100 chorych na RZS

Liczba pacjentów w grupie RZS n=100 aCL IgG aCL IgM aCL 11 (11%) 1 (1%) 12 (12%) 9 (9%) 3 (3%) 22 (22%) w mianie niskim 15-39 IU/ml w mianie średnim 40 - 80 IU/ml w mianie wysokim > 80 IU/ml Liczba pacjentów w grupie RZS n=100 a-β2 GPI IgG a-β2 GPI IgM a-β2 GPI 8 (8%) 4 (4%) 12 (12%) w mianie niskim 20 – 39 RU/ml w mianie średnim 40 - 89RU/ml w mianie wysokim > 90 RU/ml Liczba pacjentów w grupie RZS n=100 Przeciwciała aCL zarówno w klasie IgM jak i IgG występowały u 12% badanej grupy i występowały głównie w mianach niskich i średnich. Obecność przeciwciał aB2GPI stwierdzono u 12% chorych na RZS i obecne były tylko w klasie IgM również w mianach niskich i średnich.

Wyniki 27 22 12 1 Co najmniej jedno przeciwciało aCL a-β2 GPI LAC 6 - Obecne dwa z trzech przeciwciał aCL + a-β2 GPI aCL + LAC a-β2 GPI + LAC aCL + a-β2 GPI + LAC Liczba pacjentów z obecnymi przeciwciałami Współwystępowanie równocześnie wszystkich trzech rodzajów badanych przeciwciał aPL (aCL + a-β2 GPI + LAC ) stwierdzono u 1 chorego. Dwa z trzech badanych przeciwciał obecne były u 6 chorych i we wszystkich przypadkach przeciwciała aCL współwystępowały z przeciwciałami a-β2 GPI

Wyniki Nie stwierdzono zależności pomiędzy obecnością różnych typów aPL a: wiekiem chorych czasem trwania choroby obecnością przeciwciał ANA Nie stwierdzono zależności pomiędzy obecnością aPL a klinicznymi objawami ZAF

p=0,8221

p=0,11937

p=0,8831

p=0,8027

Wartość współczynnika Wyniki Stwierdzono istotną statystycznie dodatnią zależność pomiędzy obecnością a-CCP a obecnością aCl (p=0,00078; Fi Yula =0,43725) Występowała również istotna statystycznie ujemna zależność między obecnością a-CCP a obecnością a-β2 GPI klasie IgM (p=0,01588; Fi Yula =-0,3139) Fi Yula = - 0,3139 p=0,01588 a- β2 GPI IgM & a-CCP Fi Yula = 0,43725 p=0,00078 aCL & a-CCP Wartość współczynnika Fi Yula Wartość p<0,05

Wnioski Istotnie podwyższone miana przeciwciał antyfosfolipidowych stwierdza się u ponad ¼ chorych na reumatoidalne zapalenie stawów Obserwuje się istotne zależności pomiędzy występowaniem markerowych przeciwciał antyfosfolipidowych a obecnością przeciwciał przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi Brak jest istotnych zależności między aktywnością reumatoidalnego zapalenia stawów a występowaniem przeciwciał antyfosfolipidowych