Rewitalizacja w pracach Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju Andrzej Brzozowy Zastępca Dyrektora Departamentu Polityki Przestrzennej Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Zielona Góra, 28 października 2015 r.

Rewitalizacja w Regionalnych Programach Operacyjnych (RPO) 2007-2013 Rewitalizacja w latach 2007-2013 W perspektywie finansowej 2007-2013 główny strumień wsparcia dotyczył: rewitalizacji obszarów miejskich i wiejskich, infrastruktury mieszkalnictwa. Wydatki dla wszystkich RPO 2007-2013* Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji – 7,96 mld zł (w tym dofinansowanie UE – 4,6 mld zł) Infrastruktura mieszkalnictwa – 619 mln zł (w tym dofinansowanie UE – 286 mln zł) Łącznie wydatki z obu kategorii – 8,58 mld zł (w tym dofinasowanie UE – 4,9 mld zł) * Wydatki wg umów o dofinansowanie stan na 2014 r.

Doświadczenia w zakresie rewitalizacji Doświadczenia pozytywne: wiele ważnych, dobrych przedsięwzięć zmiany w centrach miast, zahamowanie negatywnych zjawisk, interwencje w substancję mieszkaniową, poprawa warunków życia, poprawa stanu zabytków, podniesienie atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej. włączenie finansowania zwrotnego do działań rewitalizacyjnych ALE niejednokrotnie: nadużywanie pojęcia „rewitalizacja”, rozproszenie działań, słaby nacisk na przedsięwzięcia „miękkie”, fragmentaryczność działań (brak kompleksowości), słaba partycypacja społeczna, niska skuteczność wobec grup wykluczonych.

Wnioski dla perspektywy 2014-2020 Wnioski dla perspektywy 2014-2020 (i dla rewitalizacji w ogóle): konieczność zwiększenia koordynacji i spójności projektów rewitalizacji, potrzeba promowania (wymuszania) zintegrowanego podejścia i działań na rzecz trwałości efektów, podnoszenie znaczenia kwestii społecznych i gospodarczych w rewitalizacji, koncentracja na najważniejszych obszarach problemowych, poszerzanie możliwości montażu finansowego na rzecz rewitalizacji, potrzeba znacznego wsparcia zdolności instytucjonalnych.

Nowe podejście do rewitalizacji Dlaczego rewitalizacja musi być ważną częścią myślenia o mieście? promowanie idei „powrotu do miast” (zwartych, niskoemisyjnych, przyjaznych do życia), czynnik warunkujący rozwój i poprawę warunków życia, narzędzie hamowania wielu niekorzystnych zjawisk i zapobiegania ich skutkom, realizacja priorytetu brownfield ponad greenfield, kompleksowe, zintegrowane podejście duża skala degradacji tkanki miejskiej erozja stosunków społecznych niekorzystne procesy przestrzenne niekorzystne procesy demograficzne problemy gospodarcze REWITALIZACJA

Struktura nowego podejścia do rewitalizacji BAZA: Krajowa Polityka Miejska 2023 FUNDUSZE EUROPEJSKIE (Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020) FUNDUSZE, INSTRUMENTY KRAJOWE - profilowane i optymalizowane pod kątem rewitalizacji INFORMACJA, EDUKACJA I WSPARCIE MERYTORYCZNE projekty pilotażowe, wymiana dobrych praktyk, publikacje, warsztaty, szkolenia, centra wiedzy UZUPEŁNIENIE: ROZWIĄZANIA LEGISLACYJNE Ustawa o rewitalizacji, inne regulacje

KRAJOWA POLITYKA MIEJSKA 2023 (KPM) przyjęta przez Radę Ministrów Rewitalizacja jako kluczowy element Krajowej Polityki Miejskiej 2023 KRAJOWA POLITYKA MIEJSKA 2023 (KPM) przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 20 października 2015 r. Rewitalizacja jeden z 10 wątków = elementów polityki skierowanej na zrównoważony rozwój miast i poprawę jakości życia w obszarach zdegradowanych Wszyscy uczestnicy życia w mieście: władze, mieszkańcy, przedsiębiorcy etc. Kierunki działań Rządu oraz instytucji podległych względem miast w kontekście rewitalizacji Wskazanie pożądanych kierunków działań dot. prowadzenia działań rewitalizacyjnych na poziomie lokalnym  sformułowanie klarownej płaszczyzny odniesienia dla relacji rząd/ samorząd w odniesieniu do zagadnień objętych tematyką KPM ZAKRES DOKUMENTU: ADRESACI: PRZEDSTAWIA ONA M.IN.:

Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 WYTYCZNE W ZAKRESIE REWITALIZACJI w programach operacyjnych na lata 014-2020 Ramowy dokument warunkujący wydawanie środków unijnych na lata 2014-2020 na przedsięwzięcia rewitalizacyjne Instytucje zarządzające regionalnymi i krajowymi programami operacyjnymi Kryteriów i wymogów, jakie muszą spełniać projekty rewitalizacyjne, które ubiegają się o wsparcie ze środków UE. Główny nacisk został położony na odpowiednie przygotowanie programów rewitalizacji stanowiących wymóg konieczny uznania projektu z niego wynikającego za „rewitalizacyjny” TO: ADRESACI: DOTYCZĄ: 4

Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 Ujednolicenie warunków realizacji projektów rewitalizacyjnych oraz koordynacja wsparcia dla nich w ramach RPO i KPO Ramowy charakter dokumentu – IZ RPO mogą przygotowywać wytyczne programowe uwzględniające specyfikę regionalną Uporządkowanie pojęć Rewitalizacja Program rewitalizacji Stan kryzysowy Obszar zdegradowany Obszar rewitalizacji Projekt rewitalizacyjny Ułatwienie monitorowania (także agregowania) wydatków ze środków UE na rewitalizację

Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 Wymogi wobec projektu rewitalizacyjnego wynika z obowiązującego programu rewitalizacji program rewitalizacji spełnia wymagania względem określonych cech i elementów Wsparcie dla „projektów rewitalizacyjnych” → indykatywna wartość środków na rewitalizację określona w SzOOP środki z Priorytetu Inwestycyjnego 9b przeznaczone TYLKO dla projektów rewitalizacyjnych preferencje dla projektów rewitalizacyjnych ze środków w pozostałych Priorytetach Inwestycyjnych Umożliwienie IZ RPO wyboru sposobu weryfikacji programu rewitalizacji w trakcie naboru i oceny wniosków o dofinasowanie projektów w odrębnej procedurze tj. przed ogłoszeniem naboru na projekty w ramach mechanizmów wsparcia instytucjonalnego i eksperckiego z udziałem MIiR lub Marszałka Województwa

Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 Dobry program rewitalizacji warunkiem uznania projektu za „rewitalizacyjny” – Załącznik Wytycznych Elementy programu rewitalizacji powiązania z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych delimitacja obszaru/obszarów rewitalizacji wizja planowanego efektu rewitalizacji cele rewitalizacji i kierunki działań lista planowanych podstawowych i kluczowych z punktu widzenia realizacji celów rewitalizacji projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz charakterystyka pozostałych rodzajów przedsięwzięć realizujących nakreślone kierunki działań ramy finansowe oraz system realizacji/wdrażania mechanizmy zapewnienia komplementarności system monitorowania i oceny mechanizmy partycypacji w całym procesie rewitalizacji

Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 Program rewitalizacji (opracowany i uchwalany przez samorząd lokalny) - podstawa prowadzenia i koordynacji działań rewitalizacyjnych. Cechy programu rewitalizacji Kompleksowość Program rewitalizacji ujmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów rewitalizacyjnych współfinansowanych zarówno ze środków EFRR, EFS, FS, jak i z innych publicznych oraz prywatnych), tak aby równocześnie odnieść się do aspektów społecznych, ekonomicznych, przestrzennych, technicznych, środowiskowych i kulturowych.

Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 Koncentracja Działania rewitalizacyjne dotyczą najbardziej zdegradowanych obszarów w gminie, tj. tam, gdzie skala problemów i zjawisk kryzysowych jest największa. Komplementarność przestrzenna problemowa proceduralno-instytucjonalna międzyokresowa źródeł finansowania Partycypacja Stanowi FUNDAMENT DZIAŁAŃ na każdym etapie procesu rewitalizacji: diagnozowania, programowania, wdrażania, monitorowania i oceniania. Musi mieć realny charakter, włączając wszystkich zainteresowanych

Informacja, edukacja i wsparcie merytoryczne Centrum wiedzy o rewitalizacji Działania Informowanie - akty prawne i dokumenty oficjalne, - publikacje, - pytania i odpowiedzi Monitorowanie Upowszechnianie dobrych praktyk Sieciowanie interesariuszy rewitalizacji Projekty pilotażowe Konkursy dotacji Publikacje (np. podręcznik dobrych praktyk) Materiały informacyjno-promocyjne

Wsparcie samorządów w prowadzeniu rewitalizacji Projekty pilotażowe w zakresie rewitalizacji zindywidualizowana forma wsparcia JST w prowadzeniu rewitalizacji realizowane są przez jednostki samorządu terytorialnego OSI: Bytom, Łódź, Wałbrzych konkurs pn. „Modelowa rewitalizacja miast” oraz bardziej powszechne wsparcie w przygotowaniu programów rewitalizacji prowadzone przez marszałków województw koordynowane przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju finansowane z Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020   Projekty pilotażowe 1. Celem projektów pilotażowych jest zapewnienie wsparcia organizacyjno-merytorycznego dla miast poprzez sfinansowanie dokumentacji niezbędnej do przeprowadzenia kompleksowych i zintegrowanych działań rewitalizacyjnych na wyznaczonych przez te miasta obszarach zdegradowanych (pilotaż prowadzony będzie na konkretnym obszarze). 2. Celem projektów pilotażowych jest wypracowanie modelowych rozwiązań dotyczących rewitalizacji dla różnego rodzaju obszarów zdegradowanych i różnego rodzaju problemów i zagadnień z zakresu rewitalizacji. Efektem (produktem) mają być: dokumentacja oraz uniwersalne narzędzia (schematy działań, ścieżki, modele), które będą mogły być wykorzystywane przez inne podmioty podejmujące działania rewitalizacyjne, przy uwzględnieniu ich lokalnej specyfiki i uwarunkowań. Powstała dokumentacja zostanie włączona do zasobów krajowego centrum wiedzy w zakresie rewitalizacji i będzie ogólnie dostępna dla wszystkich zainteresowanych podmiotów zajmujących się rewitalizacją. Wsparcie w ramach projektu pilotażowego ma przyczynić się do zaprogramowania zintegrowanych, kompleksowych działań rewitalizacyjnych odpowiadających („szytych na miarę”) specyficznym potrzebom wybranego obszaru kryzysowego. W pierwszej kolejności projekty pilotażowe prowadzone będą w Łodzi, Bytomiu i Wałbrzychu – miastach wskazanych w Umowie Partnerstwa jako przykłady miast, w których w wyniku transformacji ustrojowej i gospodarczej doszło do kumulacji negatywnych zjawisk społeczno-gospodarczych o ogromnej skali. Konkurs dotacji pn. „Modelowa rewitalizacja miast” Celem projektu jest wsparcie samorządów (gmin posiadających status miasta) w procesie opracowywania lub aktualizowania programów rewitalizacji i modelowych działań w zakresie rewitalizacji na obszarach miejskich. Efekty dofinansowanych projektów będą mogły stanowić wzór dla innych miast realizujących własne projekty rewitalizacyjne. Grupa gmin zakwalifikowanych w konkursie najpierw otrzyma wyspecjalizowane wsparcie eksperckie w postaci szkoleń, warsztatów, bezpośrednich spotkań z ekspertami oraz pracownikami Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. Następnie, we współpracy z ekspertami, samorządy przygotują wnioski o udzielenie dotacji, na podstawie których do realizacji wybranych zostanie kilkanaście projektów, których rezultaty i efekty w postaci rozwiązań modelowych będą stanowić wzorcową płaszczyznę odniesienia dla działań w tym zakresie prowadzonych przez inne samorządy. Obszary dla formułowania rozwiązań modelowych m.in. finansowanie działań rewitalizacyjnych; polityka społeczna i rynek pracy; partycypacja społeczna; mieszkalnictwo; kształtowanie przestrzeni miejskiej; ochrona środowiska; ożywienie gospodarcze i zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej; mobilność miejska na obszarach zdegradowanych; ochrona i wykorzystanie potencjału na obszarach zdegradowanych, ochrona i wykorzystanie potencjału dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Dodatkowym celem całego przedsięwzięcia potrzeba zwiększenia świadomości i wiedzy potencjalnych beneficjentów w zakresie nowego, aktualnego podejścia do rewitalizacji. Konkurs dotacji POPT, którego celem jest wsparcie jednostek samorządu terytorialnego (gmin) w procesie opracowywania programów rewitalizacji na obszarach miejskich i wiejskich Celem jest m.in. wsparcie jednostek samorządu terytorialnego w przygotowaniu i wdrażaniu działań rewitalizacyjnych w obszarach zdegradowanych. Konkurs dotacji będzie organizowany i wdrażany na poziomie regionalnym przez poszczególne urzędy marszałkowskie, na podstawie umowy zawieranej między ministerstwem a danym województwem. Podpisując umowę urząd marszałkowski otrzyma kompletną dokumentację konkursową, na podstawie której będzie mógł ogłosić konkurs dotacji dla gmin z danego województwa. W ramach wybranych projektów możliwe będzie sfinansowanie opracowania lub aktualizacji programu rewitalizacji, poprzedzone przygotowaniem niezbędnych analiz, ekspertyz, ze szczególnym uwzględnieniem partycypacji społecznej. Dodatkowo w urzędzie marszałkowskim powstanie zespół ekspertów ds. rewitalizacji, którego zadaniem będzie zwiększanie świadomości i wiedzy przedstawicieli samorządów na temat zasad prawidłowego przygotowywania i wdrażania programów rewitalizacji. Aby programy rewitalizacji „nowej generacji” zapewniały rzeczywisty skok jakościowy i efektywnościowy prowadzenia rewitalizacji w Polsce, konieczne jest ciągłe edukowanie władz i interesariuszy rewitalizacji, promowanie najlepszych praktyk i wspieranie złożonych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Stąd resort przygotowuje też publikacje (poradnik o roboczym tytule: „Dobre praktyki na rzecz rewitalizacji”) zawierająca przegląd wybranych krajowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, a także innych (np. rozwojowych, modernizacyjnych, naprawczych czy interwencyjnych), które mogą być przydatne przy programowaniu i kształtowaniu procesu rewitalizacji. Jest to uzasadnione tym, że problematyka rewitalizacji wymaga zrozumienia złożoności tego procesu i wiedzy, jak go realizować w sposób kompleksowy i zintegrowany. W tym kontekście wszelkie działania edukacyjno-informacyjne powinny przyczynić się do skuteczniejszego i bardziej efektywnego wyprowadzania z kryzysu obszarów zdegradowanych. Publikacja będzie zawierała usystematyzowaną, pogłębioną analizę wybranych krajowych przedsięwzięciach rewitalizacyjnych oraz innych, które mogą być przydatne przy programowaniu i kształtowaniu procesu rewitalizacji wraz z wnioskami i rekomendacjami dla sprawniejszego i bardziej efektywnego jej prowadzenia (z uwzględnieniem uwarunkowań prawnych dla perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020) oraz podnoszenia skuteczności tych działań. Praktyki te mają stanowić cenne i merytoryczne źródło wiedzy i inspiracji do podmiotów planujących podejmowanie działań rewitalizacyjnych. Powinny być użyteczne i możliwe do zastosowania w miejscowościach różnej wielkości borykających się z degradacją o różnej skali i typu. Informacja, edukacja „Dobre praktyki na rzecz rewitalizacji” – publikacja 2015/16

USTAWA O REWITALIZACJI ZOSTAŁA UCHWALONA PRZEZ SEJM RP W DNIU 9 PAŹDZIERNIKA 2015 r. ZAKRES AKTU: ma charakter zbioru narzędzi, służących prowadzeniu efektywnych procesów rewitalizacji mieszkańcy, władze publiczne, w tym samorządowe, organizacje społeczne, przedsiębiorcy stworzenie ram prawnych dla skutecznych procesów rewitalizacyjnych, które zachęcać będą podmioty publiczne i prywatne do współpracy i koncentracji środków i działań na obszarach zdegradowanych INTERESARIUSZE: CEL AKTU:

Ustawa o rewitalizacji ustawowa definicja rewitalizacji, zadanie własne gminy – nieobligatoryjne, umocowanie prawne gminnego programu rewitalizacji, skoncentrowanie działań na obszarze rewitalizacji, zapewnienie partycypacji społecznej – m.in. Komitet Rewitalizacji, możliwość tworzenia Specjalnych Stref Rewitalizacji, możliwości uchwalenia Miejscowych Planów Rewitalizacji, zmiany w innych ustawach.

Ustawa o rewitalizacji Uchwała o Obszarze rewitalizacji i Gminny Program Rewitalizacji GPR powiązany z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy /uwzględnia mechanizmy integrowania działań, szacunkowe ramy finansowe i inne m.in. obejmuje: wskazanie zakresu zmian w studium wskazanie MPZP koniecznych do uchwalenia albo zmiany wskazanie graficznie kierunków zmian funkcjonalno-przestrzennych obszaru rewitalizacji Skutki uchwalenia GPR wymóg zmiany studium niezgodnego z zapisami uchwalonego GPR dopuszczalne jednoczesne postępowanie zmiany studium oraz uchwalenia /zmiany MPZP

Specjalna strefa rewitalizacji Ustawa o rewitalizacji Specjalna strefa rewitalizacji Uchwała – akt prawa miejscowego na okres nie dłuższy niż 10 lat Społeczne budownictwo czynszowe jako cel publiczny Tryby bezprzetargowe Prawo pierwokupu nieruchomości przez gminę Możliwość sprzedaży nieruchomości z bonifikatą /dotacje na remonty Podwyższenie stawki podatku od nieruchomości niezabudowanych – pod zabudowę w planie Zakaz wydawania decyzji o warunkach zabudowy

MIEJSCOWY PLAN REWITALIZACJI Ustawa o rewitalizacji MIEJSCOWY PLAN REWITALIZACJI [dodatkowe ustalenia fakultatywne] Zasady kompozycji nowej zabudowy i harmonizowania planowanej zabudowy z istniejącą Ustalenia dot. zagospodarowania i wyposażenia terenów przestrzeni publicznych Zasady i ograniczenia dot. działalności handlowej lub usługowej Maksymalne powierzchnie sprzedaży obiektów handlowych Zakres wybudowania infrastruktury technicznej, społecznej lub usługowej [UMOWA URBANISTYCZNA]

Na zakończenie… Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji.

Dziękuję za uwagę www.mir.gov.pl/miasta www.mir.gov.pl/rewitalizacja miasta@mir.gov.pl