K SZTAŁCENIE DZIECI CUDZOZIEMSKICH W POLSKIM SYSTEMIE OŚWIATY Grzegorz Chorąży Departament Strategii i Współpracy Międzynarodowej MEN Wrocław, 6 listopada 2015 r.

Liczba cudzoziemców w szkołach publicznych i niepublicznych (SIO) rok szkolnyłączniew tym liczba uczniów, którym nadano status uchodźcy lub są członkami ich rodzin w tym liczba uczniów, którzy są dziećmi osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy w tym liczba uczniów korzystających z dodatkowej nauki języka polskiego 2012/ / /

l 1.Podstawy prawne 2.Przyjmowanie do szkół 3.Uznawanie świadectw zagranicznych 4.Formy wsparcia i ułatwienia 3

l 1. Podstawy prawne I. Prawo międzynarodowe (obowiązkowe, bezpłatne, powszechne nauczanie podstawowe) Konwencja o prawach dziecka, ONZ Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, ONZ Karta Praw Podstawowych UE II. Konstytucja RP III. Ustawa o systemie oświaty 4

l Ustawa o systemie oświaty, art. 94a Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 lipca 2015 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania do publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek osób niebędących obywatelami polskimi oraz obywateli polskich, którzy pobierali naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, a także organizacji dodatkowej nauki języka polskiego, dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. z 2015 poz. 1202) 5

Art. 94a. 1. Osoby niebędące obywatelami polskimi korzystają z nauki i opieki w publicznych przedszkolach lub publicznych innych formach wychowania przedszkolnego, a także w niepublicznych przedszkolach, o których mowa w art. 90 ust. 1b, i niepublicznych innych formach wychowania przedszkolnego, o których mowa w art. 90 ust. 1c, a podlegające obowiązkowi szkolnemu korzystają z nauki i opieki w publicznych szkołach podstawowych, gimnazjach, publicznych szkołach artystycznych oraz w placówkach, w tym placówkach artystycznych, na warunkach dotyczących obywateli polskich. 1a. Osoby niebędące obywatelami polskimi, podlegające obowiązkowi nauki, korzystają z nauki i opieki w publicznych szkołach ponadgimnazjalnych na warunkach dotyczących obywateli polskich do ukończenia 18 lat lub ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej. 6

Z nauki na warunkach dotyczących obywateli polskich w publicznych szkołach dla dorosłych, publicznych szkołach policealnych, publicznych szkołach artystycznych, publicznych placówkach i publicznych kolegiach pracowników służb społecznych oraz z kształcenia ustawicznego w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych korzysta 13 kategorii osób wymienionych w ustawie. 7

Pozostali cudzoziemcy mogą pobierać naukę w publicznych szkołach dla dorosłych, publicznych szkołach policealnych, publicznych szkołach artystycznych, publicznych placówkach i publicznych kolegiach pracowników służb społecznych oraz z kształcenia ustawicznego w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych na warunkach odpłatności. Wysokość odpłatności oraz sposób wnoszenia opłat, uwzględniający przewidywane koszty kształcenia oraz możliwość całkowitego lub częściowego zwolnienia z tej odpłatności ustala organ prowadzący szkołę. 8

2. Przyjmowanie do szkół na warunkach i w trybie postępowania rekrutacyjnego dotyczących obywateli polskich – do publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek artystycznych, na zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia w publicznej placówce oświatowo-wychowawczej, burs, internatów, na kwalifikacyjne kursy zawodowe, kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych z urzędu – do szkół podstawowych i gimnazjów, którym ustalono obwód 9

W przypadku szkół pozaobwodowych podstawowych pozaobwodowych gimnazjalnych ponadgimnazjalnych sportowych artystycznych – uczniowie są kwalifikowani do odpowiedniej klasy oraz przyjmowani do szkół na wolne miejsca, po spełnieniu warunków określonych w rozporządzeniu dla poszczególnych typów szkół, tj. np. posiadania zaświadczenia lekarskiego, pisemnej zgody rodziców, wyników: prób sprawności fizycznej, sprawdzianu predyspozycji językowych, kompetencji językowych, uzdolnień kierunkowych, badania przydatności 10

Do szkoły podstawowej, gimnazjum, zasadniczej szkoły zawodowej, technikum lub liceum ogólnokształcącego przyjmuje się na podstawie zagranicznych dokumentów (łączna liczba lat nauki w kraju i za granicą). W przypadku braku dokumentów (np. oświadczenia rodzica) potwierdzających sumę lat nauki szkolnej uczeń zostaje zakwalifikowany do odpowiedniej klasy na podstawie rozmowy kwalifikacyjnej przeprowadzonej w języku polskim lub języku obcym, którym posługuje się uczeń. Nie prowadzi się postępowania w celu uznania świadectw w odniesieniu do zagranicznych świadectw, jeśli ich posiadacze zamierzają kontynuować w Polsce naukę (z wyjątkiem szkół policealnych). 11

3. Uznawanie świadectw zagranicznych 31 marca 2015 r. weszły w życie nowe przepisy regulujące zasady i tryb postępowania w celu uznania wykształcenia uzyskanego za granicą: art h ustawy o systemie oświaty rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 marca 2015 r. w sprawie postępowania w celu uznania świadectwa lub innego dokumentu albo potwierdzenia wykształcenia lub uprawnień do kontynuacji nauki uzyskanych w zagranicznym systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r., poz. 447) Brak wymogu nostryfikacji dokumentów, z wyjątkiem przyjmowania do szkół policealnych. 12

Przyjmowanie do szkół policealnych Nie wymagają potwierdzenia przez kuratora oświaty: świadectwa maturalne, wydane w państwie członkowskim UE, EOG i OECD, które uprawniają do podjęcia studiów wyższych dyplomy IB (International Baccalaureate), wydane przez organizację International Baccalaureate Organization w Genewie dyplomy EB (European Baccalaureate) wydane przez Szkoły Europejskie, zgodnie z Konwencją o Statucie Szkół Europejskich świadectwa maturalne objęte umowami międzynarodowymi. Wymienione rodzaje dokumentów uprawniają także do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe w Polsce. 13

Przyjmowanie do szkół policealnych inne dokumenty niż wymienione lub objęte umowami międzynarodowymi mogą być uznane po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego przez kuratora oświaty 14

Przyjmowanie do szkół policealnych Gdy cudzoziemiec nie posiada dokumentów potwierdzających wykształcenie średnie kurator oświaty może przeprowadzić postępowanie w celu potwierdzenia wykształcenia (rozmowa sprawdzająca poziom wykształcenia). W przypadku osób: o statusie uchodźcy lub pozostających pod ochroną uzupełniającą lub posiadających zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w celu połączenia się z rodziną uchodźcy lub osoby pod ochroną uzupełniającą poszkodowanych w wyniku konfliktów zbrojnych, klęsk żywiołowych lub innych kryzysów humanitarnych, spowodowanych przez naturę lub człowieka – KO przeprowadza rozmowę, chyba że dokumenty umożliwiają ustalenie poziomu wykształcenia 15

4. Formy wsparcia i ułatwienia dodatkowe godziny języka polskiego dodatkowe godziny zajęć wyrównawczych zatrudnienie pomocy nauczyciela możliwość nauki języka i kultury kraju pochodzenia ułatwienia w zakresie egzaminów zewnętrznych 16

Dodatkowe godziny języka polskiego minimum 2 godziny tygodniowo indywidualnie lub w grupach bez żadnych ograniczeń czasowych (dodatkowe godziny języka polskiego i zajęć wyrównawczych – max. 5 godz. tygodniowo) 17

Zwiększona subwencja oświatowa na dodatkowe zajęcia z języka polskiego Zgłoszenie poprzez System Informacji Oświatowej liczby dzieci korzystających z dodatkowej nauki języka polskiego. Kwota bazowa na jednego ucznia (służąca do obliczania wysokości dotacji dla poszczególnych samorządów) jest wyższa o około %, zależnie od łącznej liczby uczniów korzystających z zajęć w danej szkole. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2014 r. w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku

Dodatkowe godziny zajęć wyrównawczych na wniosek nauczyciela prowadzącego zajęcia edukacyjne z danego przedmiotu – indywidualnie lub w grupach 1 godz. tygodniowo przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy (dodatkowe godziny języka polskiego i zajęć wyrównawczych – max. 5 godz. tygodniowo) 19

Zatrudnienie pomocy nauczyciela jeśli cudzoziemiec podlegający obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym, ma prawo do pomocy udzielanej przez osobę, która włada jego językiem ojczystym i jest zatrudniona w szkole – przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy 20

Możliwość nauki języka i kultury kraju pochodzenia Dla cudzoziemców podlegających obowiązkowi szkolnemu, placówka dyplomatyczna lub konsularna kraju ich pochodzenia działająca w Polsce albo stowarzyszenie kulturalno-oświatowe danej narodowości mogą organizować w szkole, w porozumieniu z dyrektorem szkoły i za zgodą organu prowadzącego, naukę języka i kultury kraju pochodzenia. Szkoła udostępnia nieodpłatnie pomieszczenia i pomoce dydaktyczne. Koszty związane z zatrudnieniem nauczyciela i koszty podręczników pokrywa organizujący naukę. 21

Ułatwienia dla uczniów-cudzoziemców, którzy przystępują do egzaminów zewnętrznych od roku szkolnego 2015/2016 Uczeń, któremu ograniczona znajomość języka polskiego utrudnia zrozumienie czytanego tekstu, może przystąpić do: 1)części pierwszej sprawdzianu, części pierwszej lub części drugiej egzaminu gimnazjalnego – w warunkach i formie dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych; 2)egzaminu maturalnego – z wyjątkiem egzaminu maturalnego z języka polskiego oraz języka obcego nowożytnego – w warunkach dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych – na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej. 22

Dostosowanie formy sprawdzianu i egzaminu gimnazjalnego polega na przygotowaniu odrębnych arkuszy egzaminacyjnych dostosowanych do potrzeb ucznia, któremu ograniczona znajomość języka polskiego utrudnia zrozumienie czytanego tekstu. Dostosowanie warunków przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego polega m.in. na wykorzystaniu odpowiednich środków dydaktycznych (np. słownika dwujęzycznego), odpowiednim przedłużeniu czasu przewidzianego na przeprowadzenie tych egzaminów. Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej wskazuje w komunikacie szczegółowe sposoby dostosowania warunków i form przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego. 23

w Informacja o kształceniu cudzoziemców oraz przydatne materiały są dostępne na stronie (zakładka Zagranica) oraz 24