Azot i fosfor – pierwiastki życia codziennego Chemia Azot i fosfor – pierwiastki życia codziennego Autor: Wojciech Tokarski

Azot Fosfor Występowanie Atmosfera (78,09% obj.) Litosfera (0,0001%) Często występuje w białkach Makroelement Występują dwie główne odmiany alotropowe pierwiastka: fosfor czerwony i fosfor biały. Występuje w minerałach: apatyt i fosforyt Makroelement Fosfor biały fascynował ludzi średniowiecza właściwością, że świecił w ciemnościach.

Azot Fosfor Budowa [He]2s2 2p3 Stopnie utlenienia: 5, 4, 3, 2, 1, -1, -2, -3 Masa molowa: 14 g/mol Elektroujemność w skali Paulinga: 3,0 [Ne]3s2 3p3 Stopnie utlenienia: 5, 4, 3, 2, 1, -1, -2, -3 Masa molowa: 31 g/mol Elektroujemność w skali Paulinga: 2,2

Fosfor biały Fosfor czerwony

Azot Fosfor Właściwości fizyczne W temperaturze pokojowej gaz Bardzo słabo rozpuszczalny w wodzie Temp. topnienia: -210°C Temp. wrzenia: -196°C Gęstość: 1,251 g/dm3 W temperaturze pokojowej ciało stałe Bardzo słabo rozpuszczalny w wodzie Temp. topnienia: 44°C Temp. wrzenia: 281°C Gęstość: 1828 g/dm3

Właściwości chemiczne Azot Fosfor Niemetal Mało aktywny w temp. Pokojowej Nie podtrzymuje spalania Bezwonny Niemetal Biały: bardzo aktywny, reaguje z powietrzem, emitując światło Czerwony: mało aktywny Fosfor biały przechowuje się w pojemnikach z wodą ze względu na umiejętność samozapłonu.

Reakcje chemiczne i charakter związków Azot Fosfor Reaguje z niektórymi metalami 3 Mg + N2 -> Mg3N2 Reaguje z wodorem N2 + 3 H2 -> 2 NH3 Reaguje z tlenem N2 + 2 O2 -> 2 NO2 Tlenki kwasowe i obojętne Wodorki zasadowe Reaguje z tlenem P4 + 5 O2 -> P4O10 Reaguje z wodorem P4 + 3 H2 -> 4 PH3 Reaguje z pierwiastkami grupy VII P4 + 6 Cl2 -> 4 PCl3 Tlenki kwasowe Wodorki słabo zasadowe 700°C – 1200°C

Najważniejsze związki chemiczne Azot Fosfor NH3 - amoniak HNO3 – kwas azotowy KNO3 – saletra potasowa NaNO3 – saletra chilijska N2O – podtlenek azotu (gaz rozweselający) P4O10 – tlenek fosforu PH3 - fosforowodór H3PO4 – kwas ortofosforowy(V) HPO2 – kwas metafosforowy(V) ATP (C10H16N5O13P3)

Azot Fosfor Zastosowanie Ciekły azot używany jest do chłodzenia Nawozy sztuczne Materiały wybuchowe (np. nitrogliceryna, trotyl) Barwniki Produkcja kwasu fosforowego(V) i fosforanów Związki fosforu stosowane jako katalizatory Nawozy sztuczne