Konkurencja doskonała i pełny monopol: skrajne przypadki struktury rynku Mikroekonomia Wykład 9

Podstawowe pojęcia: Struktura rynku Konkurencja doskonała Cena zamknięcia Wejście i wyjście Przedsiębiorstwo krańcowe Prawo jednej ceny Monopol Zyski nadzwyczajne Siła monopolistyczna Społeczny koszt monopolu Monopol naturalny Monopol różnicujący ceny Postęp techniczny będący wynikiem B + R

Struktura rynku pozwala opisać zachowania nabywców i sprzedawców na tym rynku Rynek doskonale konkurencyjny to taki rynek, na którym zarówno sprzedający, jak i kupujący uznają, że ich decyzje o kupnie i sprzedaży nie wpływają na poziom ceny rynkowej.

Monopolista i Monopsonista Monopolistą jest sprzedawca lub jedyny potencjalny sprzedawca dobra w danej gałęzi. Monopsonistą jest jedyny nabywca lub jedyny potencjalny nabywca dobra pochodzącego z danej gałęzi. Gałąź jest zbiorem wszystkich przedsiębiorstw wytwarzających ten sam produkt

Konkurencja doskonała Gałąź doskonale konkurencyjna, w której nikt nie wierzy, że jego działania wpływają na wysokość ceny rynkowej musi składać się z wielu nabywców i wielu sprzedawców. W gałęzi działającej w warunkach konkurencji doskonałej wszystkie przedsiębiorstwa powinny zasadniczo wytwarzać ten sam produkt, za który muszą żądać takiej samej ceny.

Krzywa popytu na produkt przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego Przedsiębiorstwo działające w gałęzi doskonale konkurencyjnej może sprzedawać dowolną ilość produktu po cenie rynkowej P0. Krzywa popytu na jego produkt DD jest przy tej cenie pozioma

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w warunkach doskonałej płynności Szczególną cechą konkurencji doskonałej jest stosunek między utargiem krańcowym a ceną, gdyż w warunkach wolnej konkurencji, gdy przedsiębiorstwo sprzeda więcej jednostek swego produktu nie spowoduje spadku ceny. Dlatego też możemy zapisać, że: MR(utarg krańcowy)=P(cena)

Krzywa krótkookresowej podaży przedsiębiorstwa Krzywa ilustrująca wielkość produkcji którą przedsiębiorstwo chce wytwarzać przy różnych cenach, jest krzywą podaży przedsiębiorstwa.

Krótkookresowe decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego. Przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne wytwarza taką wielkość produkcji, przy której cena zrównuje się z kosztem krańcowym (pod warunkiem, że jest to bardziej opłacalne niż zamknięcie firmy). Krzywą krótkookresowej sprzedaży przedsiębiorstwa jest krzywa SMC powyżej punktu A, czyli punktu oznaczającego likwidację przedsiębiorstwa, poniżej którego nie jest ono w stanie pokryć krótkookreosowych przeciętnych kosztów zmiennych.(SAVC)

Krzywa długookresowej podaży przedsiębiorstwa Krzywa długookresowej podaży przedsiębiorstwa jest to linia obrazująca związek między ilością dostarczanej produkcji a ceną w długim okresie czasu.

Długookresowe decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego Przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne wytwarza taką wielkość produkcji, przy której cena równa się kosztowi Krańcowemu (pod warunkiem, że kontynuowanie produkcji jest bardziej opłacalne niż jej zaniechanie) A zatem wybiera ono punkty leżące na krzywej LMC. Przy cenie wyższej od P3 przedsiębiorstwo osiąga zysk, ponieważ cena jest wyższa od długookresowego kosztu przeciętnego (LAC). Przy cenie niższej od P3, np. P2, przedsiębiorstwo ponosi straty, bo cena jest niższa od długookresowego kosztu przeciętnego. Dlatego właśnie przy cenie poniżej wartości P3 nie wytworzy ono żadnej produkcji. Krzywa długookresowej podaży to krzywa LMC powyżej punktu C.

Przedsiębiorstwo krańcowe Załóżmy, że przedsiębiorstwa mają różne krzywe kosztów. Przedsiębiorstwo A, o najniższych kosztach w gałęzi, ma krzywe długookresowych: kosztów przeciętnych LACA, oraz kosztów krańcowych – LMCA. Przedsiębiorstwo B ma o wiele wyższe koszty LACB i LMCB. Koszty innych przedsiębiorstw leżą pośrodku. Przy cenie P* przedsiębiorstwo A wytwarza QA i i osiąga zyski. Przedsiębiorstwo B wytwarza QB i nie ma ani strat, ani zysków. B jest przedsiębiorstwem krańcowym w tej gałęzi, producentem o najwyższych kosztach, który może pozostać w gałęzi w długim okresie.

Elastyczność podaży Elastyczność podaży mierzy reakcję oferowanej ilości towaru na zmianę jego ceny. Elastyczność podaży =

Konkurencja na rynkach światowych Jeżeli nie ma przeszkód w handlu, a koszty transportu są bardzo niskie, prawo jednej ceny sprawia, że cena danego dobra wyrównuje się na całym świecie.

Zyski nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne (zyski monopolistyczne) – są to czyste zyski, tzn. zyski po odjęciu wszystkich kosztów, łącznie z kosztami alternatywnymi czasu i pieniędzy właściciela. Inaczej niż w gałęzi wolnokonkurencyjnej, osiągane przez monopolistę zyski nadzwyczajne nie znikają w długim okresie.

Cena, koszt krańcowy i siła monopolu Przy dowolnych rozmiarach produkcji cena przewyższa utarg krańcowy (MR) uzyskiwany przez monopolistę, bo krzywa popytu opada. Zrównując zatem MR z kosztem krańcowym (MC), monopolista ustala taką cenę, która przewyższa MC. W przeciwieństwie do monopolisty, przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne zawsze zrównuje cenę z MC, bo dla niego cena jest jest równocześnie MR. Wynika z tego, że moglibyśmy traktować nadwyżkę ceny nad MC jako miarę siły monopolistycznej przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne nie może podnieść ceny powyżej MC, nie dysponuje więc żadną siłą monopolistyczną.

Monopolista wytwarza mniej i sprzedaje drożej Równowaga długookresowa w gałęzi wolnokonkurencyjnej istnieje w punkcie A. Całkowita produkcja wynosi Q1, zaś cena P1. Monopolista doprowadza do zrównania się MR i SMC1,ograniczając produkcje do Q2 i podnosząc cenę do P2. W długim okresie monopolista wyrównuje MR z LMC1, obniżając produkcję do Q3 i podnosząc cenę do P3. Nie ma nowych firm, których konkurencja mogłaby zlikwidować zysk nadzwyczajny P3CEP1 przez zwiększenie produkcji całej gałęzi. ..

Społeczny koszt monopolu Społeczeństwo powinno dążyć do zrównania kosztu krańcowego dobra z wielkością swej krańcowej korzyści. Jeżeli koszt krańcowy jest niższy niż korzyść krańcowa, to społeczeństwo poprawi swe położenie, kupując większą ilość towaru. W gałęzi wolnokonkurencyjnej następuje automatyczne zrównanie kosztu krańcowego z ceną (którą uznaliśmy za równą korzyści krańcowej konsumentów), monopol natomiast zachowuje się inaczej. Ustal on koszt krańcowy poniżej ceny i w rezultacie produkuje mniej towaru, niż chciałoby społeczeństwo.

Monopol naturalny osiągający korzyści skali Krzywa LAC opada w całym przedziale wielkości produkcji, określającym obszar dopuszczalnych ekonomicznie rozwiązań. Korzyści skali są duże w porównaniu z wielkością rynku. Monopol wytwarza Q1 przy cenie P1 i osiąga zyski. Gdyby próbował zachowywać się jak dostosowujące się do ceny rynkowej przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjne, wówczas wybrałby punkt B, w którym cena równa się LMC, i ponosiłby straty. Uwzględniając wpływ wielkości produkcji na cenę, monopol jednozakładowy osiągnie znacznie lepszy wynik. Ta gałąź nie jest w stanie utrzymać wielu drobnych firm. Każda z nich miałaby bardzo wysokie koszty przeciętne przy niskiej produkcji. A zatem, nie może to być gałąź wolnokonkurencyjna.

Monopol różnicujący ceny Monopolista różnicujący ceny pobiera różne ceny od różnych klientów. Aby utarg krańcowy uzyskiwany od poszczególnych grup nabywców wyrównał się, grupy o nieelastycznym popycie muszą płacić wyższą cenę. Aby różnicowanie cen dało efekty, klienci nie mogą handlować danym towarem między sobą.

Doskonale różnicowane ceny Ustalając taką samą cenę dla wszystkich klientów, monopolista znajdzie się w punkcie. Dla tej wielkości produkcji MC=MR. Jeżeli każda jednostka produktu może zostać sprzedana za inną cenę, to utarg z już wyprodukowanych jednostek nie spada pod wpływem obniżenia ceny dodatkowej jednostki. Krzyw popytu DD jest zarazem wykresem funkcji utargu krańcowego i doskonale różnicujący ceny monopolista wytworzy ilość odpowiadającą punktowi C. Produkcja i zyski są większe. Dzięki różnicowaniu cen monopolista uzyskuje dodatkowy utarg EP1A ze sprzedaży Q1, lecz dalej zwiększa produkcje ponad ten poziom, przechodząc z A do C i osiągając zysk dodatkowy ABC.

Postęp techniczny będący wynikiem prac badawczo-rozwojowych (B+R) Monopole mają większe zasoby własne, które mogą przeznaczyć na badania obniżające koszty, a ich motywacja do prowadzenia takich badań może być silniejsza, bo zyski z innowacji nie zanikają pod wpływem konkurencji. Małe przedsiębiorstwa nie prowadzą kosztownych badań – ale jak się wydaje – prawo patentowe stwarza wystarczające silne bodźce dla średnich i większych przedsiębiorstw. Nie ma dowodów, że gałąź musi być zmonopolizowana, aby podjęła badania mające na celu obniżenie kosztów.