EGZORCYZMY i opętania

Demony Demon (stgr. δαίμων daimon – dosłownie ten, który coś rozdziela lub ten, który coś przydziela, także: nadprzyrodzona potęga, dola; łac. daemon) – istoty występującwielu wierzeniachi religiach, które zajmują pozycję pośrednią między bogami a ludźmi, między sferą ziemsko-ludzką, materialną, a sferą boską, czysto duchową; istoty o cechach na wpół ludzkich, na wpół boskich; najczęściej są to nieprzyjazne człowiekowi duchy, związane pierwotnie z pojęciem nieczystości sakralnej.

Szatan Samo słowo szatan, pochodzące z języka hebrajskiego, oznacza przeciwnika, prześladowcę, oskarżyciela i oszczercę. Z kolei słowo diabeł jest pochodzenia greckiego i oznacza tego, który miesza, dzieli, oddziela i jest przewrotny. Natomiast słowo demon również pochodzi z języka greckiego i oznacza bóstwo niższego rzędu, w judaizmie zaś anioły, które zbuntowały się przeciw Bogu i skłonne są do wyrządzania krzywdy ludziom.

Opętanie Z definicji „opętanie” to: stan umysłu, w którym poszczególny człowiek (indywiduum) odczuwa, że znajduje się pod wpływem zewnętrznej, niefizycznej, najczęściej osobowej siły, lub zachowuje się w sposób, który sugeruje taki stan osobom trzecim. Według wielu religii oraz wierzeń ludowych, opętanie może być formą zawładnięcia ciałem przez duchy lub demony.

Objawy opętania Opętanie to stan człowieka, którego ciałem zawładnął szatan. To skrajny stan oddziaływania diabelskiego na człowieka. Jak je rozpoznać?  W przypadku opętania diabeł rozporządza ciałem osoby jak własnym. Może przebywać w ciele utajony i ujawniać się tylko w specyficznych sytuacjach: kiedy chce i kiedy musi (np. podczas egzorcyzmu). W czasie takiego ujawnienia osoba opętana nie ma władzy nad swoim ciałem, zły duch może wypowiadać swoje słowa jej ustami, a także dokonywać złych czynów.  Rozpoznanie opętania opiera się na diagnozie co do możliwych przyczyn i objawów działania złego ducha. Szczególnymi objawami mogą być  np.: awersja wobec Boga,  bluźnienie i przeklinanie, niechęć do rzeczy poświęconych (krzyż, medalik),  wrogość do kapłanów i osób modlących się,  mówienie i rozumienie nieznanych języków, mówienie nieswoim głosem,  występowanie tajemniczych zjawisk w otoczeniu, lewitacje. We wstępnym rozpoznaniu każdy chrześcijanin może prześledzić życie danej osoby, jej stosunek do Boga i rzeczy poświęconych. Jeśli osoba, która podejrzewamy o opętanie, reaguje na krzyż, posiłek pobłogosławiony wodą święconą agresją albo sztywnieniem ciała, także pojawianiem się na ciele satanistycznych symboli, należy skontaktować się z księdzem egzorcystą. Ostatecznego rozeznania dokonuje właśnie on,  także tylko ksiądz egzorcysta może podjąć egzorcyzm nad osoba opętaną. 

Co to jest egzorcyzm? Egzorcyzm (gr. ἐξορκισμός, exorkismós - zaprzysiężenie, zaklęcie) – obrzęd poświęcenia mający na celu uwolnienie człowieka, zwierzęcia, miejsca lub przedmiotu od wpływu złego ducha. W Kościele katolickim egzorcyzmem nazywany jest obrzęd liturgiczny mający na celu usunięcie bezpośredniego wpływu szatana na osobę, ewentualnie (rzadziej) zwierzę, miejsce lub przedmiot w formie opętania, dręczenia lub zniewolenia. Egzorcyzmy w Kościele katolickim należą do sakramentaliów.

Św. Franciszek Borgiasz dokonujący egzorcyzmu - obraz autorstwa Francisco Goi

Opętanie czy choroba? Współczesna egzegeza wskazuje cztery kryteria, które pozwalają odróżnić opis choroby od opętania. Są to: (1) niezwykłe zachowanie się opętanego; (2) opętany jest całkowicie zależny od szatana; (3) walka szatana z egzorcystą; (4) destrukcyjny wpływ szatana na całe otoczenie;

(1) niezwykłe zachowanie się opętanego; Zachowanie się opętanego wskazuje, że nie panuje on nad sobą. Widoczne też są znaki niszczycielskiej siły demona w nim. Opętany z Gerazy mieszkał w grobach. Nie można go było nawet łańcuchami związać, gdyż łańcuchy kruszył. Nieustannie krzyczał i tłukł się kamieniami (Mk 5, 3-5). Ojciec epileptyka, z którego uczniowie nie potrafili wypędzić złego ducha, tak opisuje Jezusowi stan swego syna: „I często wrzucał go nawet w ogień i w wodę, żeby go zgubić” (Mk 9, 22).

(2) opętany jest całkowicie zależny od szatana; Opętany jest całkowicie poddany mocy szatana. Zły duch zastępuje osobę opętaną, staje się jej podmiotem, odpowiada w imieniu opętanego. Opętany w synagodze w Kafarnaum woła do Chrystusa: „Czego chcesz od nas, Jezusie Nazarejczyku? Przyszedłeś nas zgubić. Wiem, kto jesteś: Święty Boży” (Mk 1, 24). Dialog prowadzi Chrystus z demonem, który całkowicie opanował człowieka i przemawia w jego imieniu.

(3) walka szatana z egzorcystą; Motyw walki nie występuje w opisach chorób, natomiast w opowiadaniach o egzorcyzmach walka toczy się w formie dialogu pomiędzy Chrystusem i demonem. Inicjatywa zawsze wychodzi od opętanego, który broni się przed egzorcyzmem. Człowiek opanowany przez złego ducha, którego Chrystus spotyka w synagodze w Kafarnaum woła: „«Czego chcesz od nas, Jezusie Nazarejczyku? Przyszedłeś nas zgubić. Wiem, kto jesteś: Święty Boży». Lecz Jezus rozkazał mu surowo: «Milcz i wyjdź z niego!»” (Mk 1, 23-25).

(4) destrukcyjny wpływ szatana na całe otoczenie ; Gdy duch nieczysty opuści człowieka, błąka się po miejscach bezwodnych, szukając spoczynku, ale nie znajduje. Wtedy mówi: „Wrócę do swego domu, skąd wyszedłem”, a przyszedłszy zastaje go niezajętym, wymiecionym i przyozdobionym. Wtedy idzie i bierze z sobą siedmiu innych duchów złośliwszych niż on sam; wchodzą i mieszkają tam. I staje się ostatni stan owego człowieka gorszy, niż pierwszy. Tak będzie i z tym przewrotnym plemieniem” (Mt 12, 43-45).

Podział egzorcyzmów Egzorcyzm uroczysty Egzorcyzm prosty

Egzorcyzm uroczysty Egzorcyzm uroczysty dokonywany jest wyłącznie w przypadku uznania za opętanie ściśle według Rytuału Rzymskiego. Dokonywać egzorcyzmów może wyłącznie biskup lub kapłan przez niego wyznaczony (egzorcysta), po spełnieniu określonych w Rytuale warunków (między innymi wykluczenie, przy współpracy z psychologiem lub psychiatrą, choroby psychicznej). W egzorcyzmie uroczystym kapłan zwraca się do domniemanego przez niego demona bezpośrednio, wydając mu polecenia w imieniu Boga i Jezusa Chrystusa, używając do tego autorytetu całego Kościoła. Egzorcyzm, dla skuteczności, łączy się z praktykami ascetycznymi (post i inne umartwienia) oraz innymi modlitwami (zwłaszcza różaniec). Czasem wystarcza jednokrotne odprawienie egzorcyzmu, chociaż zdarzają się przypadki (tych jest zdecydowanie więcej), gdy egzorcyzmy powtarza się wiele razy. Zwykle powtarza się egzorcyzm dwu albo trzykrotnie, do ustąpienia objawów. Wg teologii chrześcijańskiej, w parze z egzorcyzmem winno iść zerwanie z tym, co prowadziło do zniewolenia demonicznego, np. satanizmem, okultyzmem i jego różnymi formami, spirytyzmem, zabobonami, wróżbiarstwem, astrologią, różnymi niekonwencjonalnymi metodami leczenia, które nie mają oparcia w nauce i odwołują się do nieznanych mocy i energii (bioenergoterapia, różdżkarstwo, wahadlarstwo, homeopatia, Reiki), metodami "kontroli umysłu" (NLP, metoda Silvy) itd. Uwolnienie poprzez egzorcyzmy powinno łączyć się z nawróceniem, przyjęciem sakramentów i powrotem na drogę życia duchowego.

Egzorcyzm prosty Egzorcyzm zwykły - inaczej: egzorcyzm prosty - (tylko w formie modlitwy) może być odprawiony przez każdego wiernego, na mocy otrzymanego sakramentu chrztu, gdy istnieje podejrzenie wpływu demonicznego (np. silna pokusa, nękanie, niepokojenie). W egzorcyzmie zwykłym wierny zwraca się do Boga z prośbą o uwolnienie od wpływu demona, lub też do świętego (zwłaszcza do świętego Michała Archanioła i Maryi - apokaliptycznych zapowiedzi ostatecznej klęski Szatana) z prośbą o wstawiennictwo u Boga. Kościół przestrzega jednak przed bezpośrednim zwracaniem się do demona.

Elementy egzorcyzmu

Rozeznanie Pierwszym zadaniem egzorcysty jest rozpoznanie, czy ma do czynienia z rzeczywistym wpływem złego ducha oraz wykluczenie (np. na podstawie opinii lekarza) zaburzeń psychicznych. Jeśli jest podejrzenie co do działania demonicznego, przeprowadza się rozpoznanie możliwych przyczyn i objawów. Ksiądz egzorcysta ocenia skalę zakorzenienia zła i to, w jaki sposób szatan oddziaływuje na człowieka (np. przez obsesje demoniczne, dręczenie, opresje, opętanie). W drugiej kolejności przeprowadza się modlitwę o uwolnienie,  która poza skutkiem duchowym  pozwala upewnić się, czy dana osoba jest istotnie pod wpływem złego ducha. Jeśli w czasie jej odmawiania pojawią się dodatkowe objawy świadczące o wpływie złych mocy, wtedy przechodzi do egzorcyzmu uroczystego.

Egzorcyzm Pełne egzorcyzmy obejmują obszerne modlitwy wstępne, po których następują trzy różne egzorcyzmy właściwe (wedle z Rytuału 2000 r.). Na początku egzorcysta kropi osobę wodą święconą na upamiętnienie oczyszczenia otrzymanego w chrzcie świętym. Następuje modlitwa: litania, czytanie psalmów i Ewangelii. Ksiądz egzorcysta kładzie ręce na osobę dręczoną błagając Ducha Świętego, aby zły duch odszedł od niej. Podczas modlitwy tchnie w twarz dręczonego ("zgładzi go tchnieniem ust swoich i zatraci objawieniem swego przyjścia" 2 Tes 2,8). Następnie recytuje się wyznanie wiary albo odnawia przyrzeczenia chrzcielne. Następuje Modlitwa Pańska (Ojcze Nasz...), po której egzorcysta ukazuje Krzyż święty i błogosławi osobę dręczoną. Wypowiada formułę błagalną skierowaną do Boga oraz formułę rozkazującą wyrzucającą diabła w imię Jezusa Chrystusa. Egzorcyzmy kończą się pieśnią dziękczynną, modlitwą oraz błogosławieństwem.

Podczas egzorcyzmu… Zwykle modlitwa o uwolnienie przebiega w sposób spokojny. W trakcie egzorcyzmów nad opętanymi mogą wystąpić manifestacje złego ducha. Osoba, nad którą sprawuje się to sakramentalium, może odczuwać niepokój, zmęczenie, osłabienie, czasem występują bóle żołądka, głowy, gardła i kręgosłupa.  W rzadkich przypadkach opętań mogą wystąpić dodatkowe zjawiska u osoby opętanej, jak np. mówienie obcymi językami (których ta osoba się nie uczyła), słabnięcie albo siła niewspółmierna do  budowy ciała człowieka, znajomość rzeczy ukrytych, występowanie na ciele symboli związanych z szatanem, wypluwanie przedmiotów. W ten sposób demon stara się przeszkadzać egzorcyście i wyraża swoją wściekłość.  Jednak owładnięcie szałem występuje dość rzadko.

„Rozmowa” z demonami W przypadku ujawnienia się złego ducha, ksiądz egzorcysta może zadawać pytania o liczbę i imiona demonów, przyczynę oraz czas ich przebywania w ofierze. Czasem zły duch próbuje zachować pozory obojętności i milczenie, albo chcąc odwrócić uwagę kapłana staje się bardzo gadatliwy i udaje żal (zwłaszcza w momentach święcenia lub dotknięcia stułą). Nierzadko złe duchy trzeba przynaglać do odpowiedzi dając im rozkaz w Imię Jezusa, a także błogosławiąc daną osobę wodą święconą i pokazując jej krzyż. Obecność sacrum wywołuje reakcje, np. złość, nienawiść ku  temu, co święte. Upadłe anioły o Bogu i Najświętszej Marii Pannie nie mówią wprost, ale "On", "twój Przywódca", "Ona", "twoja Pani". Jeśli święte imię zostanie wymówione, to nierzadko wśród bluźnierstw.

Skutki egzorcyzmów Egzorcyzmy mogą trwać od kilkunastu minut do kilku godzin. Objawy w czasie i po egzorcyzmie mogą ulegać zmianie: jeśli słabną, to mogą być znakiem początku uzdrowienia; jeżeli przybierają na sile, kontynuuje się przeprowadzanie uwalniania. Jednak możliwe, że nawet w braku początkowych oznak, osoba egzorcyzmowana w perspektywie czasu doświadcza pozytywnych skutków tego sakramentalium. W niektórych przypadkach osoby egzorcyzmowane mogą nie pamiętać przebiegu egzorcyzmu albo pamiętać go tylko mgliście. Egzorcyzmy zwykle są przeprowadzane kilkukrotnie, aż  do pełnego uwolnienia danej osoby.

Opętania w historii najnowszej opętanie mniszek w Loudun opętanie w Salem opętanie Anneliese Michel (foto)

Dziękuję za uwagę