Polonez jest tańcem pochodzenia ludowego. Pierwsze znaki o tańcu w rodzaju poloneza pochodzą z II połowy XVI i początków XVII w., głównie z relacji cudzoziemców. Jedna z takich notatek opisuje taniec wykonany w 1574 r. podczas uroczystości koronacji Henryka III Walezego: gdy Henryk Walezy zasiadł w sali zabaw na tronie rozbrzmiały się dźwięki nieznanego tańca i przed królem przesuwać się zaczął wąż długi, wijący się w niezliczone skręty, w którym tancerze wiedli tancerki za ręce, a każda para przechodząc przed tronem, składała majestatowi ukłon głęboki.
Taneczny wąż sunął powoli i majestatycznie, co kilka kroków przystawał, a wówczas mężczyźni kłaniali się partnerkom głęboko, ścierając czapkami pył spod ich stóp. Zbliżywszy się do tronu, senatorowie, dostojnicy, rycerstwo przedstawiali królowi z wielką godnością żony, po czym – ciągle w rytmie uroczystego tańca – rozchodzili się, para w jedną, para w drugą stronę, na boki sali.
W polskiej muzyce ludowej polonez znany był pod różnymi nazwami: taniec polski, wolny, chodzony, starodawny, chmielowy, gęsi, wielki, pieszy, powolny, łażony, okrągły, staroświecki – w zależności od rejonu występowania oraz od obrzędów i uroczystości na których był wykonywany.
Nazwa polonez pojawia się dopiero od roku 1730 jako nazwa francuska –polonaise. Wcześniej znany był pod innymi nazwami. Obok nazwy polonez utrzymywała się do początków w. dawna nazwa polski. Polonezy ludowe były utworami śpiewanymi i miały dość jednostajną budowę rytmiczną. Przykładem pierwotnej postaci poloneza są melodie kolęd W żłobie leży, Bóg się rodzi czy Dzisiaj w Betlejem.
Od ludu taniec ten przejęła ludność szlachecka. Od połowy XVII w. polonez znany wśród wszystkich warstw społecznych naszego kraju zyskał rangę oraz miano tańca narodowego. Osiągnął sławę i poza jego granicami (Łużyce, Szwecja – taniec Polska) jako szczególnie reprezentatywny dla naszej kultury. Stał się synonimem polskości.
Dawid