Potrawy wigilijne w gwarze mieszkańców okolic Krasnegostawu Wigilia Bożego Narodzenia

Wigilia Bożego Narodzenia. W liturgii Kościoła każda uroczystość poprzedzona jest wigilią. Słowo „wigilia” pochodzi z języka łacińskiego i oznacza czuwanie. Spośród wielu wigilii, jakie poprzedzają różne święta z kalendarza kościelnego na plan pierwszy wybija się wigilia Bożego Narodzenia. Tego dnia wszystkim domownikom towarzyszy czas wyczekiwania, ciszy i radości. Wszyscy czekają na wspólna kolację, która wprowadza ich w czas świętowania. W Wigilię przed wieczorem kończono sprzątanie i ozdabianie domów, od tego momentu ludzie unikali wykonywania codziennych prac, zwłaszcza tych ciężkich. Szczególne znaczenie miał zakaz przędzenia, motania, kręcenia wici, tkania, szycia, obowiązujący także podczas innych świąt dorocznych i niektórych obrzędów rodzinnych.

Dawny zwyczaj, na ogół do dziś przestrzegany, zaleca przygotowanie wieczerzy postnej, złożonej z trzech do dwunastu potraw, spożywanej gdy zabłyśnie pierwsza gwiazdka. W czasie wieczerzy wigilijnej należało skosztować każdej potrawy podanej na stół, a było „… dvanaśće, čšynaśće potraf, na vigilje jadło sie śledźe, , kluski z mak’em, kaše ryččane, kapuste gžybowe, pončki, kompot s sušonych ovocuf, fšystko bez masła, olej žypakowy, lniany du potraf” (B. Grzesiak, Nowiny); „… na v’ečežy były kluski z mak’em, kapusta, zupa groxova, baršč, pončki, mja mama rubiła kutje, były źemniaki, śleć, ryba, kompot, skromni było…”(S. Iwaniak, Nowiny);

Kapusta z grzybami

Kompot z suszonych owoców

Kutia

Śledziki

Karp wigilijny

Karp w galarecie

Smażony karp kresowy - 1 kg karpia pokrojonego na dzwonka - mąka - 2 jajka - 2-3 łyżki mleka - bułka tarta - sok z 1 cytryny - garść siekanej natki pietruszki - sól - tłuszcz do smażenia 1. Sól uprażyć na suchej patelni. 2. Rybę obficie skropić sokiem z cytryny i natrzeć uprażoną solą. Ułożyć w salaterce, przykryć płatkiem folii spożywczej i wstawić na godzinę do lodówki. 3. Obtoczyć w przesianej mące, maczać w lekko ubitych jajkach z mlekiem i panierować w bułce tartej. 4. Smażyć na złoty kolor w rozgrzanym tłuszczu. 5. Usmażoną rybę wstawić do gorącego piekarnika aby doszła. 6. Przed podaniem posypać obficie maką.

Łazanki 20 dag gotowych łazanek 4 łyżki słodkiej śmietanki kremówki ½ szklanki maku bakalie: rodzynki, suszone i kandyzowane owoce(śliwki, morele, gruszki) migdały, orzechy 1 łyżka masła 4 łyżki miodu SPOSÓB PRZRZĄDZENIA Łazanki ugotować w lekko osolonym wrzątku, dokładnie odcedzić Mak opłukać, ugotować na małym ogniu, osączyć, zemleć dwa razy. W rondelku rozgrzać masło, włożyć mak i miód, chwilę razem podsmażyć. Bakalie starannie umyć, osączyć, rodzynki namoczyć, orzechy rozdrobnić, dodać do maku, wymieszać, odstawić. Przestudzoną masę połączyć ze śmietanką, dodać do ugotowanych łazanek Tę potrawę podaje się tradycyjnie podczas wigilijnej kolacji, jest smaczna na zimno i ciepło

Kluski z makiem Ciasto: 2 szklanki mąki pszennej 1 jajko, sól do przygotowania klusek 1 łyżka masła Masa kakaowa: 23dag maku 3 szklanki mleka 1 szklanka miodu 15dag rodzynek 5dag posiekanych orzechów, migdałów i skórki pomarańczowej smażonej w cukrze 4 łyżki rumu Przygotować masę makową: Mak opłukać, osączyć, zalać wrzącym mlekiem gotować 30 min. Następnie odcedzić, zemleć trzykrotnie w maszynce z sitkiem o małych otworach. Rodzynki sparzyć i osączyć. Miód rozpuścić, dodać mak i smażyć 5 min, dodać bakalie i smażyć jeszcze 3 min. Na koniec wlać rum i wymieszać. Przygotować ciasto: Z mąki, jajka, soli, i ½ szklanki wody zagnieść twarde ciasto. Ciasto rozwałkować na cienkie placki i lekko podsuszyć. Placki pokroić w pasy, ułożyć jeden na drugim i pokroić w paski szerokości 1 cm. Kluski gotować 5-7 min w posolonym wrzątku, zahartować zimną wodą, odcedzić i wymieszą z masłem, aby się nie posklejały. Następnie wymieszać z masą makową. Podawać na zimno. (8 porcji)

Śledzie z majerankiem 1 tacka matiesów w oleju(30dag), 5 ząbków czosnku ¾ szklanki oliwy Sposób przyrządzenia: Śledzie osączyć z oleju i pokroić na kawałki. Czosnek obrać i przecisnąć przez praskę. Śledzie układać w słoiku warstwami, przekładając czosnkiem, przesypując majerankiem i zalewając oliwą. Słoiki zamknąć i wstawić do lodówki na 2 dni. Podawać na przystawkę. (4-5 porcji)

Kapusta wigilijna 1kg kiszonej kapusty - kilka ziaren pieprzu, ziela angielskiego i jałowca - sól - cukier - pół szklanki oliwy lub dobrego oleju - łyżeczka Vegety Pieczarki oczyścić, osuszyć i drobno pokroić. Zalać białym winem i sokiem z cytryny (można także użyć samego soku), dobrze wymieszać, odstawić na 10-15 minut. Cebulę drobno posiekać i zeszklić na tłuszczu, dodać pieczarki razem z winem i dusić na małym ogniu około 10min. Kiszoną kapustę odcisnąć (jeśli jest bardzo kwaśna, należy ją uprzednio przelać na cedzaku gorącu wodą) i dodać do cebuli i pieczarek. Wrzucić przyprawy i dusić na maleńkim ogniu, doprawić do smaku solą i cukrem.

(A. Tomczyk, Łopiennik Górny) Tak opowiadali o wigilii starsi ludzie mieszkający w okolicach Krasnegostawu. W czasie Wigilii jadano też „… słoduxe, rob’ono z mąki gryčanej, zalivanej vodo na słotko, kompot s sušu, racuxy smažone na oleju, ješče i naзivaliśmy konfiturami, kluski z mak’em…” (M. Dąbska, Wiśniów); „…na pośnik jadło się śleз’e, ryby smažone, baršč z uškami, zupe gžybowe, zupe z źelonym grošk’em, p’erogi s kašo i gžybami, pončki gotowane na oleju, ryš na sypko polevany sok’em ovocowym, grox jaś z m’odem, makifigi – ćasto f kštałcie łazankuf, smažone na oleju i m’ešało śe to z mak’em i roзynkami, kaša jaglana, ryččana, sos gžybowy s kartoflami, kompot s sušu…” (A. Tomczyk, Łopiennik Górny)

Barszcz czerwony z uszkami

Łamańce z makiem

Łazanki z kapustą i grzybami

Paszteciki półkruche z kapustą i grzybami

Makowiec

Potrawy na wieczerzę wigilijną przygotowywała matka z córkami, a mężczyźni zajmowali się obrządkiem, czyli dawali jeść zwierzętom, ścielili im słomę. Mężczyźni, także ojcowie rodzin składali domownikom życzenia, przynosili do domu siano i słomę. Łamiąc się opłatkiem wypowiadali słowa: „Kolęda na szczęście na zdrowie na tą świętą Wigilię”. Domownicy odpowiadali: „Daj Boże, żebyśmy doczekali do drugiej świętej Wigilii”.

Wigilia jako zwyczaj w Polsce pojawiła się w XVIII wieku i stała się powszechną tradycją wieku XX i XXI. Nabrała cech czegoś świętego, sakralnego, czego nigdzie się nie spotyka. Tradycja czuwania przed dniami świąt wywodzi się ze Starego Testamentu, w izraelskich domach w wigilię szabasu i innych świąt szykowano jedzenie i czyniono przygotowania tak, aby święto mogło być wolne od pracy.

Koniec