JĘZYK POLSKI. CZĘŚCI ZDANIA I CZĘŚCI MOWY

Części mowy Części zdania

Rzeczownik Czasownik Przymiotnik Liczebnik Zaimek ODMIENNE CZĘŚCI MOWY Rzeczownik Czasownik Przymiotnik Liczebnik Zaimek

NIEODMIENNE CZĘŚCI MOWY Partykuła Wykrzykniki Przyimki Przysłówek Spójnik

Podmiot Orzeczenie Przydawka Dopełnienie Okolicznik

Rzeczownik Rzeczownik to część mowy odpowiadająca na pytanie kto? co?. Rzeczownik w zdaniu jest podmiotem. Jest on odmienną częścią mowy odmienia się przez: osoby, liczby, rodzaje, przypadki. Nazywa osoby, zwierzęta, rośliny itp..

PODZIAŁ RZECZOWNIKÓW nieosobowe żywotne własne nieosobowe pospolite

1.Nieżywotne- przedmioty, rośliny, np. kaktus, krzesło. 2.Żywotne- nazwy ogólne i szczegółowe ludzi i zwierząt, np. zwierzę, człowiek -osobowe np. kobieta, dziecko -nieosobowe np. pies, ryba 3.Własne-imiona ludzi, zwierząt, przedmiotów martwych, drzew, nazwy instytucji, np. Jerzy, Azor, Afryka, Rzeszów. 4.Pospolite nazwy gatunkowe zwierząt, przedmiotów, np. pies, biurko, rzeka, państwo.

ODMIANA PRZEZ PRZYPADKI Pytania Mianownik Kto? Co? Dopełniacz Kogo? Czego? Celownik Komu? Czemu? Biernik Kogo? Co? Narzędnik Z kim? Z czym? Miejscownik O kim? O czym? Wołacz Zwrot do czegoś/ kogoś

CZASOWNIK Podział czasowników: Czasownik odmienna część mowy. Odpowiada na pytania co robi? Co się z nim dzieje?. Oznacza czynności lub stany, osób, zwierząt, rzeczy. Podział czasowników: -dokonane (oznaczają czynność skończoną), np. przeczytać. Występują one w dwóch czasach: przeszłym i przyszłym. -niedokonane (oznaczają czynność nieskończoną), np. odpoczywać.

FORMY CZASOWANIKÓW nieosobowe osobowe bezokoliczniki zakończone formy na -c, -ć formy zakończone na -no, -to

PRZYMIOTNIK Oznacza właściwości, cechy osób lub rzeczy -odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje oraz stopniują się -Odpowiada na pytania jaki?, jaka?, jakie?, który?, która?, które?, czyj?, czyja?, czyje? W odmianie przymiotników w l. poj. występują 3 rodzaje a w l. mn. 2 rodzaje (męskoosobowy i niemęskoosobowy). Rodzaj męskoosobowy – gdy określony przez przymiotnik rzeczownik jest rodzaju męskiego i jest nazwą osoby, np. wysocy chłopcy. Rodzaj niemęskoosobowy - gdy określony przez przymiotnik rzeczownik jest rodzaju żeńskiego lub nijakiego (albo rodzaju męskiego, ale nie oznacza osoby), np. wysokie drzewa, zwinne konie.

LICZEBNIK Odmiana liczebników Liczebnik jest odmienną częścią mowy. Oznacza liczbę, ilość lub kolejność. Odpowiada na pytania ile?, kóry z kolei?. Odmiana liczebników Liczebniki główne odmieniają się przez przypadki i rodzaje Liczebniki zbiorowe odmieniają się przez przypadki Liczebniki porządkowe odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje

ZAIMEK To część mowy zastępująca w zdaniu rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki i przysłówki Odpowiadają na pytania tych części mowy, które zastępują.

PARTYKUŁA Ma za zadanie uwydatnić pytanie, rozkaz, przypuszczenie, życzenie. Wzmacnia lub modyfikuje wypowiedź

WYKRZYKNIKI To nieodmienne części mowy które wyrażają uczucia, zwracają czyjąś uwagę, mają wywołać czyjąś reakcje, naśladują dźwięki otaczającego świata.

PRZYIMEK Wskazuje na położenie czegoś w przestrzeni i stosunki między wyrazami np.: nad, pod, w, z, przed. W połączeniu z rzeczownikiem tworzy wyrażenie przyimkowe

PRZYSŁÓWEK Nazywa różne okoliczności wykonania czynności oraz natężenie cechy. Pytania: jak? gdzie? kiedy?

SPÓJNIK Łączy wyrazy lub zdania składowe w zdaniu złożonym. Np.. i, oraz, albo, lub

PODMIOT Rodzaje podmiotów domyślny szeregowy gramatyczny logiczny

Czasownikowe-wyrażone najczęściej osobo- wą formą czasownika lub formą bezosobową zakończoną na –no, -to. Imienne-składa się z łącznika i orzeczenia. Łącznikiem są osobowe formy czasowników: stać się, być, zostać, jest. Orzecznikiem mogą być różne części mowy.

Gramatyczny- odpowiada na pytanie kto. , co Gramatyczny- odpowiada na pytanie kto?, co?. Może być wyrażony każdą częścią mowy w funkcji rzeczownika. Logiczny- wyrażony w formie dopełniacza, jeśli występuje przy nim wyraz oznaczający liczbę, ilość, brak, nadmiar, przybywanie lub ubywanie. Szeregowy -gdy czynność wykonywana jest przez kilka osób lub dotyczy kilku wymienionych przedmiotów. Domyślny-nie występuje w zdaniu, ale może- my się go domyśleć:

Uwaga! Występują także zdania bezpodmio- towe. Jeżeli orzeczenie jest wyrażone bezoso- bową formą czasownika zakończoną na -no, -to, mówczas jest to zdanie bezpodmiotowe.

ORZECZENIE Rodzaje orzeczeń imienne czasownikowe orzecznik łącznik

PRZYDAWKA Przydawka to część zdania która jest określe- niem rzeczownika i odpowiada na pytania: jaki?, jaka?, jakie?, ile?, czyj?, czego?, z czego? Przydawka może nazywać: -cechy, jakie? Modne spodnie, -kolejność, który? Piąte miejsce, -liczbę, ile? Cztery modelki, -przynależność, czyja? Moja bluzka, -właściwość, z czego? Kurtka ze skóry.

Rodzaje przydawek: -Przymiotna -Dopełniaczowa -Rzeczowa -Przymiotnikowa

RODZAJ PRZYDAWKI Przymiotna Przymiotna-wyrażona przymiotnikiem, zaimkiem przymiotnym, imiesłowem przymiotnikowym czynnym , imiesłowem przymiotnikowym biernym , liczebnikiem .

Dopełniaczowa i rzeczowna RODZAJ PRZYDAWKI Dopełniaczowa i rzeczowna Dopełniaczowa-wyrażona rzeczownikiem w dopełniaczu . Rzeczowna-wyrażona rzeczownikiem w tym samym przypadku co wyraz określany.

Przyimkowa-wyrażona wyrażeniem przyimkowym. RODZAJ PRZYDAWKI Przyimkowa Przyimkowa-wyrażona wyrażeniem przyimkowym.

RODZAJE DOPEŁNIEŃ Bliższe Dalsze

Dopełnienie bliższe Dopełnienie dalsze Dopełnienie bliższe-które po przekształceniu zdania na stronę bierną staje się podmiotem. Dopełnienie dalsze Nie może stać się podmiotem, nie można bez naruszenia sensu zdania.

OKOLICZNIK Okolicznik-to część zdania która najczęściej jest określeniem czasownika. Odpowiada na pytania: jak, gdzie, kiedy, skąd, do kąd, dlaczego, w jakim celu z jakiego powodu, jak długo, jaki sposób.

Okolicznik miejsca - gdzie?, skąd?, dokąd?, którędy? Okolicznik czasu – kiedy?, jak długo? Okolicznik sposobu – jak?, w jaki sposób? Okolicznik celu – po co?, w jakim celu? Okolicznik przyczyny – dlaczego?, z jakiej przyczyny? Okolicznik warunku – pod jakim warunkiem? Okolicznik przyzwolenia – mimo co?, mimio czego?

KONIEC