Wybitni humaniści renesansowi

Istotą humanizmu była nie tyle treść głoszonych poglądów, ile ich źródło oraz forma. Podstawę wykształcenia humanisty stanowiły studia humanitatis: poetyka, gramatyka i retoryka, czyli biegłość w wykształceniu mów. Jako, że renesans wzorował się na trzech szanowanych tradycjach:greckiej, rzymskiej i biblijnej, ideałem była znajomość trzech języków: greckiego, łaciny i hebrajskiego. Humaniści byli zatem przede wszystkim filologami.

Wybitnymi humanistami byli : Leonardo da Vinci Michał Anioł Rafael Santi Erazm z Rotterdamu Mikołaj Kopernik

Leonardo da Vinci (1452-1519) Leonardo był uczniem Andrea del Verocchio we Florencji. W latach 1472-1482 powstały jego cztery słynne obrazy: Chrzest Chrystusa, Zwiastowanie, Święty Hieronim i Hołd Trzech Króli. Jak widać wszystkie prace mają charakter religijny. W okresie tym ujawniły się techniczne zainteresowania Leonarda, których śladem są rysunki i szkice przedstawiające maszyny, działa, bomby, przeróżne machiny i schemat mechanizmu zegarowego przedstawionego na rysunku poniżej. Artysta zaprojektował pierwszy spadochron, statek powietrzny z bijącymi skrzydłami, śmigłowca oraz balonu. Podobno tworząc te projekty Leonardo wzorował się na ruchu skrzydeł ptaków.

Najsławniejszymi obrazami malarza był portret Damy z łasiczką, który znajduje się obecnie w Muzeum Czartoryskich w Krakowie, Madonny wśród skał, Madonny Littej i oczywiście Mony Lizy. Mona Lisa – zwana też Giocondą, niewielki, 77 cm wysoki i 53 cm szeroki obraz olejny namalowany na topolowej desce – to najsłynniejszy, najbardziej znany, podziwiany i najlepiej strzeżony obraz świata. Muzeum w Luwrze (Paryż), nadało mu numer 779, w roku 2003 500 urodziny obrazu i jako jedyny doczekać się miał własnej sali.

Dama z łasiczką i Mona Lisa.

Duże znaczenie miały w jego twórczości rysunki traktowane jako działanie wspierające procesy badawcze. Leonardo przeprowadzał sekcje zwłok i sporządzał szkice ludzkiej anatomii, by później na ich podstawie malować obrazy. Spod jego ręki wyszedł również rysunek płodu w macicy.

Michał Anioł (1475-1544) Po śmierci Wawrzyńca Wspaniałego w 1492 r., Michał Anioł zaczął pracować w szpitalu klasztornym św. Ducha we Florencji. Zajmował się tam zmarłymi, pomagał we wszystkich pracach wykonywanych w prosektorium. Poznał pracę mechanizmu ciała ludzkiego, mięśni, narządów wewnętrznych, szkieletu. Wiedza ta widoczna jest w każdym szczególe powstałych potem prac. W 1497 r. Michał Anioł wyjechał do Rzymu, gdzie miał pracować dla Kościoła, który był bogaty i mógł pozwolić sobie na drogi marmur, w którym rzeźbił artysta. Pierwsze zamówienie pochodziło od kardynała Jean’a Bilheres de Lagrualas. Michał Anioł wyrzeżbił dla niego pomnik nagrobny – Pietę , czyli św.Marię trzymającą na kolanach zdjętego z krzyża Chrystusa.

W 1501 roku Michał Anioł wrócił do Florencji, gdzie na zamówienie władz miasta wyrzeźbił Dawida – mierzący 4 metry marmurowy posąg bohatera biblijnego. W 1505 papież Juliusz II wezwał go do Rzymu, aby artysta wybudował mu grobowiec z 40 posągami. Juliusz II zmienił jednak plany, już po przyjeździe artysty do Watykanu, co bardzo rozgniewało Michała Anioła. Papież polecił artyście przemalowanie sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. Michał Anioł początkowo się opierał i protestował, ale w końcu nie mógł odmówić. Namalowanie fresków zajęło mu 4 lata. Była to wyczerpująca praca na wysokości 20 m nad ziemią. Freski przedstawiają historię stworzenia świata według Biblii. W 1536 r. Michał Anioł otrzymał zlecenie namalowania sceny Sądu Ostatecznego na ścianie ołtarzowej Kaplicy Sykstyńskiej. Malowidło jest ciemne i ponure, w przeciwieństwie do radosnego i kolorowego sklepienia. W 1555 artysta rozpoczął prace nad nigdy niedokończoną Pietą Rondadini , a w 1561 roku zaprojektował kopułę kościoła św. Piotra w Watykanie.

Pieta i posąg Dawida

Sąd ostateczny i portret

Rafael Santi Syn malarza nadwornego rodziny Montefeltro, książąt z Urbino, początkowo uczył się malarstwa w warsztacie ojca. Wszechstronne wykształcenie zdobył na dworze w Urbino. Przed 1500 rokiem przeniósł się do Perugii do słynnej pracowni Pietra Vannucciego, zwanego Perugino.

Florencji, gdzie zetknął się z najsłynniejszymi wówczas malarzami, Leonardem da Vinci i Michałem Aniołem. W 1508 wyjechał do Rzymu i pracował przede wszystkim dla papieży Juliusza II i Leona X. Na dworze papieskim rywalizował z Michałem Aniołem. Wymieniał także pełne komplementów listy z Albrechtem Drerem. Rafael jest do dziś jednym z najbardziej znanych malarzy, a jego prace są powszechnie reprodukowane. Już za życia uważany był za geniusza malarstwa. W swoich obrazach starał się osiągnąć wrażenie idealnego piękna. Jego najsłynniejszymi dziełami są freski w Stanzach Watykańskich i obraz "Madonna Sykstyńska". "Pokonałem zwyczajne" (według mnie to jest to, co nazywamy stroną techniczną w obrazie, co mieści się pod pojęciem: kompozycji, uporania się z tematem, odniesienia do tradycji itp.). I nie ulega wątpliwości, że Rafael Santi był w tym mistrzem. Kiedy pomyślimy o Szkole Ateńskiej, Wygnaniu Heliodora, Dyspucie o Najświętszym Sakramencie, o bogato pokrytych freskami Stanzach w Muzeum Watykańskim, nie musimy tego udowadniać. "Wielkim równy" — to też prawda. Był świadomy, że osiągnął klasę podobną Michałowi Aniołowi, czy Leonardowi da Vinci.

Madonna ze szczygłem i trzy gracje

Erazm z Rotterdamu (1467-1537) Holenderski filolog, filozof, pedagog, jeden z czołowych humanistów renesansu (książę humanistów), propagator kultury antycznej, pisarz, myśliciel chrześcijański, katolicki duchowny (oskarżony o herezję). Głosił, że człowiek z natury jest dobry, zło zaś pochodzi z niewiedzy.

W swoich dziełach krytykował przywary społeczne, takie jak przekupstwo, hipokryzja, rozwiązłe obyczaje kleru. Najsławniejsza jego rozprawa Pochwała głupoty jest satyrą na ówczesne społeczeństwo. Był zwolennikiem irenizmu. Jako przeciwnik scholastyki, krytykował ją za odejście od ewangelicznej prostoty i sprowadzenie orędzia Chrystusa do akademickich dysput. W 1516 opracował pierwsze greckie wydanie Nowego Testamentu. Namawiał, aby Pismo Święte było czytane przez osoby świeckie w języku narodowym. Opublikował krytyczne wydania dzieł klasyków: Arystotelesa, Cycerona, Seneki, a także Ojców Kościoła: Ambrożego, Orygenesa, Augustyna. Poglądy pedagogiczne Erazma charakteryzują się ciepłem i serdecznością względem dzieci i młodzieży. Sprzeciwiał się on szkole takiej, jaka istniała, zwłaszcza surowemu traktowaniu uczniów przez nauczycieli. Nie podobały mu się również treści i metody nauki szkolnej. Uważał, że nauka w szkole ma być przyjemna dla dziecka, sprawiać radość, pociągać. Przekonywał, że kształcenie powinno opierać się na językach klasycznych – łacinie i grece, a historia, geografia, matematyka stanowić powinny rolę służebną w stosunku do literatury.

Erazm z Rotterdamu

Mikołaj Kopernik (1473-1543) Wielki astronom polski, twórca teorii heliocentryzmu. Udowodnił, że Ziemia i planety krążą wokół nieruchomego Słońca. Był polskim astronomem, matematykiem, prawnikiem, ekonomistą, strategiem, lekarzem, astrologiem, kanonikiem warmińskim i duchownym katolickim. Jego najważniejszym dziełem jest obrót sfer niebieskich (De revolutionibus orbium coelestium), w którym opisał heliocentryczną wizję świata w sposób wystarczająco szczegółowy, by mogła stać się naukowo użyteczna. Na podstawie obserwacji nieba stwierdził, że Ziemia krąży wokół Słońca. Było to odkrycie przełomowe dla rozwoju nowoczesnej nauki. Wcześniej sądzono bowiem, że inne planety obiegają nieruchomą ziemię.

Mikołaj Kopernik spotykał w Krakowie wielkich uczonych i słuchał ich wykładów. Jednym z wybitnych ówczesnych krakowskich uczonych był Wojciech z Brudzewa. W czasie pobytu Mikołaja Kopernika w Krakowie nie wykładał już astronomii gdyż zajmował się badaniem dzieł Arystotelesa. Kopernik uczęszczał na różnorodne wykłady: z gramatyki, z retoryki, z poetyki, ale również na wykłady o treściach matematyczno-astronomicznych. Jest możliwe, że właśnie w tym czasie w umyśle Mikołaja Kopernika zrodziła się koncepcja teorii budowy świata odmiennej od obowiązującej. Mikołaj Kopernik był nowoczesnym uczonym i odważnym człowiekiem szukającym prawdy o Wszechświecie. Ogłoszone drukiem dzieło przyniosło światu nową ideę

Mikołaj Kopernik i układ heliocentryczny