Konflikt wewnątrzpsychiczny Jarosław Gliszczyński wykład trzeci

KONFLIKT WEWNĄTRZPSYCHICZNY Oznacza walkę pomiędzy różnymi siłami lub strukturami wewnątrz psychiki. U podstaw nerwicy leżą przede wszystkim konflikty nieświadome.

Rodzaje konfliktów Z punktu widzenia strukturalnego konflikty mogą być: 1/ wewnątrzsystemowe 2/ międzysystemowe Ad.1/ w opozycji do siebie pozostają elementy stanowiące części tej samej struktury psychicznej (instancji) Ad.2/ w konflikcie pozostają elementy różnych struktur (instancji)

Wg Freuda prawie zawsze jedną ze stron konfliktu jest popęd seksualny. Konflikt podstawowy wywodzi się z kompleksu Edypa.

Nerwica dziecięca U podłoża wszystkich nerwic leży nerwica dziecięca. Jest to zespół zaburzeń psychicznych wspólny dla wszystkich ludzi (uniwersalny) gdy staja oni wobec kompleksu Edypa. Nerwica dziecięca nie może być rozumiana jako zespół objawów klinicznych. Można ją rozumieć dwojako: 1/ Jako prototyp konfliktu wewnątrzpsychicznego w przebiegu kompleksu Edypa 2/ Jako konstrukt teoretyczny odnoszący się do wewnętrznej struktury i organizacji dziecięcej osobowości będącej rezultatem tego konfliktu (czyli charakter jako struktura obron, zespół kompromisów, struktury ego)

Nerwica dziecięca jest bazą dla późniejszej nerwicy wieku dorosłego. Konflikt wtórny (aktualny) uruchamia konflikt podstawowy (pierwotny). W późniejszym rozwoju psychoanalizy coraz większą wagę zaczęto przykładać do tego, że konflikty mogą się również tworzyć w preedypalnych stadiach rozwoju. W tworzeniu konfliktów biorą wtedy udział niedojrzałe formy rozwoju ego i super-ego - ich zwiastuny. Wynika z tego, że u pacjentów nerwicowych mogą występować konflikty o charakterze preedypalnym, a u pacjentów głębiej zaburzonych mogą występować też typowe konflikty edypalne.

Konflikt neurotyczny W wyniku nie rozwiązania konfliktów wewnątrzpsychicznych następuje zablokowanie rozładowania na zewnątrz energii dostarczanej aparatowi psychicznemu poprzez bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne. Efektem tej blokady jest utrzymujące się napięcie i trudności w panowaniu nad pobudzeniem.

Konflikty są neurotyczne jedynie wówczas, gdy co najmniej jedna część konfliktu jest nieświadoma i/lub gdy są rozwiązywane z użyciem innych mechanizmów obronnych niż sublimacja (ew. tłumienie).

Trzy stanowiska wobec konfliktu 1/ Konflikt jest obecny od urodzenia, a cała psychopatologia jest oparta na nim właśnie (np. M.Klein) 2/ Konflikt powinien być ograniczony do intersystemowego-wszelka inna patologia wychodzi poza obszar psychoanalizy 3/Konflikt relacji z obiektem (za Gościniak i Raginia)

Od kiedy dziecko może doświadczać konfliktu wewnętrznego? Różne stanowiska: 1/ Od urodzenia (M.Klein) 2/ Od osiągnięcia 3-go poziomu organizacji psychiki (możliwości negacji i afirmacji (Spitz) 3/ Od około 18-go miesiąca życia (Robbins) 4/ Od 3-go roku życia – czyli wytworzenia trzyczęściowej struktury psychicznej i pojawienia się wyparcia jako głównego mechanizmu obronnego (np.. Kilingmo)

Praktycznym aspektem rozumienia materiału dostarczanego terapeucie przez pacjenta w kategoriach konfliktu wewnątrzpsychicznego jest rozumienie zachowania, przeżywania, myślenia człowieka nie w kategoriach prostej przyczynowości, lecz w kategoriach złożonych interakcji różnych elementów składowych konfliktu, rozwiązań kompromisowych, obron oraz elementów ze świata zewnętrznego.

Karen Horney (1885-1952)

KONFLIKT WEWNĄTRZPSYCHICZNY U KAREN HORNEY

U podłoża każdej nerwicy leży neurotyczna osobowość, czyli taka, która jest rozdzierana wewnętrznymi konfliktami. Freud uważał, że kompulsywne popędy mają charakter uniwersalny. Horney twierdzi, że są one specyficznie neurotyczne. Wynikają z czynników kulturowych i rodzą się na bazie wyizolowania, bezradności, strachu i wrogości. Ich celem jest przede wszystkim bezpieczeństwo, a przymusowy charakter wynika z kryjącego się za nimi lęku. Najważniejsze z tych „popędów” to neurotyczna potrzeba miłości oraz władzy (skłonności neurotyczne)

Nerwica rodzi się z kolizji (konfliktu) różnych trendów (skłonności) neurotycznych. FREUD Konflikt sił wypieranych i wypierających HORNEY Konflikt sprzecznych w stosunku do siebie postaw, wykluczające się cechy oraz sprzeczne hierarchie wartości

Konflikty znajdują neurotyczne rozwiązanie, polegające na zaprzeczaniu ich istnienia oraz różnych próbach stworzenia „sztucznej harmonii”.

Cztery kategorie neurotycznych rozwiązań 1/ Tłumienie jednej z dwóch sprzecznych tendencji i przypisywanie roli dominującej tendencji przeciwnej 2/ Izolowanie się od ludzi – w ten sposób próba uzyskania dystansu emocjonalnego i nie odczuwanie konfliktu. 3/ Izolacja od samego siebie – oddalanie się od rzeczywistego Ja i zamiast tego tworzenie wyidealizowanego obrazu siebie, w którym sprzeczne elementy przestają być konfliktogenne. 4/ Eksternalizacja – procesy (konflikty) wewnętrzne odczuwane są tak, jakby przebiegały poza jednostką.

Osiąganiu „pseudo-rozwiązań” konfliktów mogą również służyć: dławienie na siłę wszelkich wewnętrznych wątpliwości surowa samokontrola cynizm lekceważący wszelkie wartości

Człowiek, który nie jest w stanie rozwiązać swych konfliktów marnotrawi energią życiową, przeżywa lęki, osłabienie ładu moralnego, rozpacz, beznadzieję. W efekcie może dojść do rozwoju tendencji sadystycznych.

Dynamicznym jądrem nerwicy jest zasadniczy konflikt między nastawieniami „do”, „przeciwko” i „od” ludzi. Neurotyk próbuje osiągnąć rozwiązanie, ale stwarza tylko sztuczną równowagę.

Cechy konfliktów u neurotyków 1/ Elementy składowe konfliktu są całkowicie nieprzystawalne do siebie 2/ Cały konflikt ma charter nieświadomy, sprzeczne dążenia są wypierane, czynniki emocjonalne ulegają racjonalizacji 3/ Konfliktowe sprzeczne dążenia mają charakter przymusowy

W efekcie niemożliwe staje się dokonywanie wyborów pomiędzy przeciwstawnymi możliwościami. Neurotyk nie ma wolności wyboru Neurotyk pozbywa się konfliktu a nie rozwiązuje go. Podstawowy konflikt to sprzeczne postawy jakie neurotyk przyjął wobec innych ludzi.

Cechy wyidealizowanego obrazu siebie 1/Wiara we własną wszechmoc 2/ Poczucie słabości wynikające z poczucia neurotyka, że żyje w świecie pełnym wrogów – stąd ciągła potrzeba porównywania się z innymi i potrzeba czucia się lepszym 3/ Obraz taki jest pewnym „ułomnym drogowskazem” – stąd neurotyk nie może się go pozbyć bez znalezienia czegoś lepszego w to miejsce. 4/ Pewne elementy tego obrazu mogą być rzeczywiste, ale są one przemieszane z elementami całkowicie nierealnymi

EKSTERNALIZACJA Ma na celu głównie pozbywanie się poczucia winy i niepodejmowanie odpowiedzialności. Formy eksternalizacji wściekłości i gniewu to m.in.: 1/ Niewspółmierne poirytowanie z powodu „przywar otoczenia” 2/ Strach, że nasze przywary wywołają negatywne reakcje innych ludzi. 3/ Koncentracja na zaburzeniach somatycznych Eksternalizacja prowadzi do coraz większego wyobcowania z własnego Ja, konflikty wewnętrzne zostają zastępowane zewnętrznymi.

SKUTKI NIE ROZWIĄZANYCH WEWNETRZNYCH KONFLIKTÓW Lęki 1/ Lęk przed zakłóceniem równowagi wewnętrznej 2/ Lęk przed odsłonięciem się 3/ Lęk przed upokorzeniem, ośmieszeniem, lekceważeniem 4/ Lęk przed zmianą czegokolwiek w sobie

Skutki –c.d. Zubożenie osobowości Wynika ze straty własnej energii w wyniku nierozwiązanych konfliktów Jest skutkiem: 1/ Niezdecydowania 2/ Nieefektywności działania 3/ Ogólnej inercji Nierozwiązane konflikty prowadzą też do kolizji w sferze wartości (moralnej) – chodzi m.in. o zanik szczerości i wzrost egocentryzmu.

Skutki – c.d. Neurotyk przybiera nieświadomie pewne pozy i przypisuje sobie przymioty, których nie posiada: 1/ Udawana miłość 2/ Udawana dobroć 3/ Udawana wiedza 4/ Udawana uczciwość 5/ Udawane cierpienie

Skutki – c.d. Neurotyczny brak nadziei. Skłonności sadystyczne.

TERAPIA Konflikty wewnętrzne można rozwiązać tylko poprzez zmianę tych aspektów osobowości, które doprowadziły do ich powstania. Ponieważ nerwica to struktura obronna nadbudowana wokół konfliktu podstawowego to głównym zadaniem terapii jest analiza całej nerwicowej struktury charakteru. Analizę można podzielić na dwa etapy: 1/ Szczegółowa analiza wszystkich podświadomych prób rozwiązania konfliktu przez pacjenta, łącznie z analizą ich oddziaływania na osobowość. 2/ Praca nad samym konfliktem – należy pacjentowi uświadomić znaczenie jego konfliktów, ich ogólny wpływ na osobowość i ukazać powiązanie pomiędzy nimi a symptomami nerwicy.

Zasady terapii 1/ Nie szkodzić 2/ Terapia powinna prowadzić do rzeczywistych efektów 3/ Najpierw pacjent ma zobaczyć swoje „ułudy”, a dopiero potem konfrontacja z poważnymi konfliktami 4/ Z wyidealizowanym obrazem należy pracować stopniowo i ostrożnie 5/ Nie należy (na ogół) skupiać się na skłonnościach sadystycznych w początkowym okresie terapii 6/ Jeżeli pacjent przejawia oznaki braku nadziei, to najpierw należy się tym zająć 7/ Każda postawa neurotyczna i konflikt powinny być rozpatrywane w stosunku do całej osobowości pacjenta 8/ Pacjenta należy powstrzymać przed nadmierną ucieczką w przeszłość 9/ Gdy w analizie uwidoczni się konflikt p-t musi stać się świadom jego wpływu na swoje życie.

Dziękuję za uwagę Do zobaczenia w grudniu