Rynek pieniężny i polityka pieniężna

Pieniądz i współczesny system bankowy Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc, jest to środek wymiany.

Pieniądz i jego funkcje Pieniądz - środek wymiany, za pośrednictwem którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług. Funkcje pieniądza Jednostka rozrachunkowa – jest to jednostka w której są wyrażone ceny i są prowadzone rozliczenia. Środek przechowywania wartości (tezauryzacji) – można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości. Miernik odroczonych płatności – funkcja jednostki rozrachunkowej w dłuższym okresie.

Rodzaje pieniądza Pieniądz symboliczny – środek płatniczy, którego wartość, czy też siła nabywcza, znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach. Pieniądz symboliczny, któremu nadano status prawnego środka płatniczego - jest w imieniu prawa środkiem stanowiącym akceptowany środek zapłaty. Pieniądz bezgotówkowy – jest to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej.

Złotnicy i początki systemu bankowego Sztabki złota – pełniły funkcję pieniądza. Pierwsi bankierzy – złotnicy. Dokumenty potwierdzające prawa własności złota nazwano – czekami. Sumę przechowywaną u złotnika nazywano wkładem (depozytem). Pierwszy kredyt bankowy. Rezerwy – ilość złota pozwalająca dokonać natychmiastowych wypłat na żądanie właścicieli wkładów. Stopa rezerw – stosunek rezerw do wkładów. (Im niższa stopa rezerw, tym więcej kredytów udziela złotnik. Wraz ze zmniejszającą się ilością złota w skarbcu – podejmowane jest coraz większe ryzyko niewypłacalności.)

Panika finansowa Panika finansowa – jest to samospełniająca się prognoza. Ludzie dochodzą w pewnym momencie do wniosku, że bank nie będzie zdolny do wypłacenia pieniędzy posiadaczom wkładów. Wpadają więc w popłoch i biegną do banku, aby wydostać swoje pieniądze. Tym samym sprawdzają, że bank rzeczywiście nie jest w stanie wypłacić pieniędzy i będzie musiał ogłosić bankructwo.

Działalność bankowa złotników a podaż pieniądza Podaż pieniądza – całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, występującego w roli środka wymiany. Podaż pieniądza = złoto w obiegu + złoto zdeponowane u złotnika u złotnika + kredyty udzielone przez złotnika Podaż pieniądza = zasób złota + kredyty udzielone przez złotnika

Współczesny system bankowy Pośrednik finansowy – to instytucja, która stanowi ogniwo ułatwiające kontakty pomiędzy kredytodawcami i kredytobiorcami (np. banki, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne i towarzystwa budowlane). Banki komercyjne – pośrednicy finansowi, którym Państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady, w których ciężar mogą być wystawiane czeki. System clearingowy – ogół porozumień, na mocy których wzajemne zobowiązania i należności banków rozlicza się przez zestawienie wszystkich transakcji dokonanych w danym okresie i dokonanie spłaty zobowiązań netto powstałych w rozliczeniach międzybankowych.

Współczesny system bankowy c.d. Płynność – szybkość i pewność, z jaką dana pozycja aktywów może być z powrotem zamieniona na pieniądz w dowolnym momencie , w którym zażyczą sobie tego jaj posiadacze. Z tego punktu widzenia składnikiem aktywów o najwyższej płynności jest sam pieniądz (gotówka). Wkłady a vista mogą być wycofywane na każde żądanie, a dowolnym momencie określonym przez właściciela wkładu. Wkłady terminowe – wycofanie pieniędzy z banku możliwe jest tylko z zachowaniem pewnego minimalnego okresu wypowiedzenia. Certyfikaty depozytowe – to krańcowa forma wkładu terminowego. Bank zaciąga u społeczeństwa pożyczkę na ściśle określony czas, co oznacza, że dokładnie wiadomo, kiedy pożyczka musi zostać spłacona.

Rynki finansowe dla początkujących Aktywa finansowe – papiery uprawniające posiadacza do utrzymywania określonego strumienia płatności odsetek w ściśle określonym czasie. Są przedmiotem obrotu wtórnego pomiędzy ludźmi jeszcze przed upływem terminu, w którym ich pierwotny emitent jest zobowiązany do ich wykupu po określonej cenie. Gotówka – banknoty i bilon nie przynoszące odsetek, najbardziej płynny rodzaj aktywów. Weksle – krótkoterminowe aktywa finansowe (poniżej 1 roku), których termin wykupu przez pierwotnego wystawcę (pożyczkobiorcę) jest z góry określony.

Rynki finansowe dla początkujących c.d. Obligacje – długoterminowe aktywa finansowe, mają mniejszą płynność niż weksle, trudno jest przewidzieć ich cenę. Obligacje dające bezterminowe prawo do dochodu – obligacje nie podlegające wykupowi przez pierwotnego emitenta, który za to wypłaca odsetki w nieskończoność. Papiery wartościowe pozbawione ryzyka – określenie stosowane do obligacji skarbowych. Akcje przedsiębiorstw – papiery wartościowe będące tytułem własności części kapitału akcyjnego spółek i uprawniające do uczestniczenia w podziale dywidendy, tj. części zysku przedsiębiorstwa przeznaczonego do wypłaty akcjonariuszom, a nie zatrzymanego w nim w celu finansowania nowych inwestycji.

Banki komercyjne a podaż pieniądza Pieniądz – def. współczesna wszystkie rodzaje powszechnie akceptowanych środków płatniczych, których zdolność do zapłaty jest nieograniczona. Baza monetarna (zasób pieniądza wielkiej mocy) – jest to łączna ilość banknotów i bilonu znajdujących się w obiegu poza bankowym i będących w posiadaniu systemu bankowego. Mnożnik kreacji pieniądza obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę. Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza x baza monetarna

Wysokość wielkości mnożnika kreacji pieniądza Wysokość wielkości mnożnika kreacji pieniądza zależy od: - planowanej przez banki stopy rezerw gotówkowych( tj. stosunku rezerw do całkowitej wartości wkładów) - planowanego stosunku gotówki w obiegu pozabankowym do całkowitej wartości wkładów w bankach. Im niższa jest zamierzona stopa rezerw gotówkowych, tym większą sumę wkładów stworzą banki na podstawie danych rezerw i tym większa będzie podaż pieniądza. Im niższy jest planowany przez sektor pozabankowy stosunek gotówki w obiegu do wkładów tego sektora w bankach, tym większa będzie będzie podaż pieniądza dla danej ilości pieniądza wielkiej mocy wyemitowanego przez bank centralny.

Mnożnik kreacji pieniądza będzie większy, im: Niższa jest planowana przez sektor pozabankowy stopa gotówkowa (wkłady na żądanie, co daje bankom więcej gotówki, umożliwiając zwielokrotnioną kreację kredytu (pieniądza depozytowego). Niższa jest zamierzona przez banki stopa rezerwy gotówkowej/wkłady, co umożliwia kreacje większej ilości depozytów przy każdym poziomie rezerw gotówkowych.

Bank centralny i system pieniżny

Wskaźniki ekonomiczne w Polsce w latach 1990-1991 . Wyszczególnienie Lata Zmiana w (%) 1990 1991 ceny 585,8 70,3 PKB -10,5 -7,5 płace realne -24,4 -0,3 eksport 24,7 -18,5 import -2,5 24,3 produkcja rolnicza -2,2 -2,0 produkcja przemysłowa -24,2 -11,9 stopa bezrobocia 6,1 11,5 deficyt budżetowy (% PKB) 3,1 3,8 Wyszczególnienie Lata Zmiana w (%) 1992 1993 PKB 1,5 4,5 produkcja przemysłowa 3,9 7,4 produkcja rolnicza -12,8 stopa bezrobocia 13,6 15,7 ceny 43,0 35,3 import 2,5 17,7 eksport -11,5 -2,8 płace realne 0,3 deficyt budżetowy (% PKB) 5,1 2,8 źródło:opracowanie własne na podstawie Warsaw Economy Research Institute "Poland 1993/1994". Warsaw School of Economics 1993, tab.s.36,37 i kolejne.

Stopień urynkowienia gospodarki polskiej na koniec 1992 roku . prywatyzacja udział sektora prywatnego w PKB 45,4% liberalizacja cen ceny w 95% wolne system kursu walutowego zunifikowany kurs złotówki, pełzająca dewaluacja w stosunku do koszyka pięciu walut polityka pieniężna niezależny Bank Centralny i sieć państwowych oraz prywatnych banków handlowych handel zagraniczny liberalizacja importu, poziom ceł średnio 14% inwestycje zagraniczne brak limitów określających udział kapitału obcego w przedsiębiorstwach źródło: Gawlikowska-Hueckel "EWG-Polska" op.cit.,tab. s.216.

Wskaźniki ekonomiczne w Polsce w latach 1990-1999 Wyszczególnienie Lata Zmiana w (%) 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 ceny 585,8 70,3 43 35,3 32,2 27,8 19,9 14,9 11,8 7,6 PKB -10,5 -7,5 1,5 4,5 5,2 7 6,1 4,9 płace realne -24,4 -0,3 -2,8 0,3 0,5 3 5,7 6 5,6 5,9 eksport 24,7 -18,5 -11,5 21,9 32,8 10,3 9 3,9 2,6 stopa bezrobocia 11,5 13,6 15,7 16 13,2 10,4 10,8 Deficyt budżetowy (% PKB) 3,1 3,8 5,1 2,8 2,7 2,5 1,4 2,3

mm