Rodzina w starożytnym Izraelu

Małżeństwo Biblia nie zna stany bezżennego, tak więc każdemu człowiekowi przeznaczone było małżeństwo Małżeństwo w społeczeństwie izraelskim niosło ważne konsekwencje społeczne, oznaczając narodziny przyszłych spadkobierców rodu oraz całkowitą zmianę statusu kobiety, która w wyniki małżeństwa stawała się członkinią klanu męża Akt ślubu legalizował i uświęcał przejście z jednej rodziny do drugiej Narzeczona stawała się własnością przyszłego małżonka i pana – baal Związek małżeński był w zasadzie poligamiczny, choć oprócz legalnych małżonek dopuszczano istnienie tak zwanych zon drugorzędnych, a nawet konkubin (należały one do rodziny tak długo, jak długo ich właściciel utrzymywał z nimi stosunki płciowe W praktyce ogromna większość rodzin była monogamiczna

Małżeństwo Poligamii hołdowała tylko bogata mniejszość; było to symbolem siły witalnej oraz oznaką znaczenia i wpływów politycznych i społecznych Ojciec narzeczonej mógł zastrzec w umowie ślubnej liczbę kobiet, która wolno było posiadać przyszłemu zięciowi Wybór małżonki był uświęcony tradycją: decydowała o tym w równej mierze cala rodzina mężczyzny, co on sam W okresie koczowniczym dochodziło często do małżeństwa w obrębie tego samego klanu lub plemienia (mogła to być nawet przyrodnia siostra przyszłego męża-ten sam ojciec) Bardzo wcześnie zakazano jednak małżeństw pomiędzy bratem i siostrą zrodzonymi z tej samej matki, a z biegiem czasu zakaz rozciągnięto na całe rodzeństwo, siostry przyrodnie, ciotki, wujów, synowe, szwagierki, macochy, teściowe itd. Po osiedleniu w Kanaanie, a w szczególności po niewoli babilońskiej prawo zakazywało małżeństw mieszanych z cudzoziemcami

Małżeństwo Prawo biblijne rozróżniało narzeczeństwo (irusim) i małżeństwo (nisuim) Narzeczonym zostawało się wpłacając posag, bądź wiano, którego przyjęcie pozwalało narzeczonemu poważnie myśleć o małżeństwie Formuła narzeczeństwa była ważna, bowiem wyraźnie określała status kobiety w domu jej przyszłego męża: od tego zależało, czy będzie małżonką, czy konkubiną Małżeństwo uważano za zawarte z chwilą wpłacenia ojcu panny młodej następnego, jeszcze znaczniejszego wiana, traktowanego jako cena kupna lub odszkodowania za uszczerbek, którego doznał klan (rodzina), tracąc kobietę Ślub mógł trwać nawet siedem dni, ceremonia była wyłącznie ustna, nie podpisywano żadnego dokumentu, nawet wiano wypłacano „na słowo”, z ręki do ręki Z biegiem czasu zaczęto spisywać intercyzę, ale tylko po to, aby zapewnić kobiecie odszkodowanie na wypadek rozwiązania małżeństwa przez odesłanie jej do domu rodziców

Małżeństwo Posag oznaczał w praktyce kupno, a cena, jaką płaciło się za kobietę, wyznaczała jej przyszłe miejsce w domu czy haremie; wiano panny młodej mogło być przedmiotem negocjacji czy może raczej przetargu poprzedzającego zawarcie małżeństwa Ceremonię ślubną kończył orszak weselny, uczta i błogosławieństwa Po skonsumowaniu małżeństwa starannie ustalano dziewictwo narzeczonej Płodność stadła była oczywistym dowodem, ze małżeństwo jest udane i Bóg mu błogosławi Cudzołóstwo, prostytucja, sodomia, homoseksualizm, kazirodztwo, współżycie z kobietą miesiączkującą było surowo zabronione W przypadku mężczyzny o cudzołóstwie można było mówić tylko wtedy, gdy w grę wchodziła mężatka; stosunków z kobietą stanu wolnego nie zabraniano, należało się tylko z nią ożenić lub zrobić z niej swoją konkubinę Prawo dopuszczało oddalenie kobiety przez męża; oddalenie musiało być poprzedzone napisaniem i wręczeniem kobiecie „listu rozwodowego” Kapłani i prorocy potępiali praktykę oddalania, żądając, aby mąż pozostawał wierny kobiecie, którą wybrał na towarzyszkę życia

Rodzina Rodzinę tworzyli wszyscy zrodzeni z tego samego ojca Dom ojca stanowił najmniejszą jednostkę rodzinną; była to instytucja trwała i właściwie niezniszczalna – po śmierci głowy rodu powstawało tyle nowych domów ojca, ilu miał on synów Miszpacha – ród, pokolenie – przechowywało żywa pamięć o założycielu rodu Rodzina biblijna była endogamiczna, patrylinearna, związana z miejscem zamieszkania ojca, rozrośnięta, patriarchalna i poligamiczna Dom ojca obejmował jego małżonki, konkubiny, matkę rodu, jej synów wraz z ich żonami i potomstwem, córki, które nie wyszły za mąż lub owdowiały, ale nie posiadały dzieci, które mogłyby je utrzymać oraz niewolników, sługi i domowników należących do rodziny Do domu ojca należeli też jego bracia i siostry, którzy jeszcze nie osiągnęli pelnoletności

Rodzina Hebrajczyk/Żyd żenił się przeważnie w osiemnastym roku życia, pierwsze dziecko miał w wieku dwudziestu lat, w trzydziestym szóstym roku życia był dziadkiem, a w pięćdziesiątym szóstym pradziadkiem Pierworodny syn stawał się dziedzicem całego majątku, nawet jeśli później przyszli na świat jego młodsi bracia; brat miał pierwszeństwo dziedziczenia przed siostrą Władza ojca rodu była absolutna – mógł nawet sprzedać własne dziecko w niewolę lub złożyć z niego ofiarę Prawo Mojżeszowe co prawda nakazywało, aby ojciec wszystkie swoje dzieci traktował sprawiedliwie i nie faworyzował jednych kosztem drugich Prawo nie przewidywało adopcji: więzy rodzinne i związane z tym prawo dziedziczenia gwarantowane były wyłącznie przez więzy krwi

Dziecko Dziecko należało wyłącznie do matki, która troszczyła się o jego wychowanie i karmiła piersią, często nawet do trzeciego roku życia, a nawet dłużej Odłączenie dziecka od piersi matki było dla całej rodziny okazją do uczty, po czym córka nadal pozostawała pod opieką matki, syn zaś przechodził pod władzę ojca i zaczynał przyswajać sobie zwyczaje obowiązujące mężczyzn w klanie Najważniejszą troską klanu było wychowanie dziecka zdrowego i dobrze rozwiniętego, a rozwój fizyczny jest przez Biblię stawiany na równi z rozwojem intelektualnym Królowie i możni zatrudniali preceptorów, zaś na naukę zawodu i odpowiednie wychowanie społeczne, moralne, religijne oraz intelektualne dziecka z ubogiej rodziny łożył cały klan W Biblii aż roi się od porad pedagogicznych dla rodziców Nauka była niemal wyłącznie pamięciowa, klan dbał także o wychowanie fizyczne, organizował przeszkolenie wojskowe, umożliwiał zdobycie zawodu Uczniowie musieli opanować sztukę pisania, znać Prawo, obrzędy religijne, historię swego narodu i mądrość starców Dzieci oprócz nauki znały też zabawę, której zadaniem było nieraz przygotowanie do przyszłych zadań, np. służby w wojsku, a także pracy, która wykonywał ojciec – zawód stanowił element dziedzicznej schedy, podobnie jak umiejętność gry na instrumencie, taniec, sekrety sztuki czy techniki