NOWE UPRAWNIENIA SZKOŁY STOSOWANIE PROCEDURY NIEBIESKIEJ KARTY PRZEZ PLACÓWKI OŚWIATOWE

Niebieskie Karty TO PROCEDURA INTERWENCJI WOBEC PRZEMOCY W RODZINIE, NA KTÓRĄ SKŁADA SIĘ ODPOWIEDNI TRYB POSTĘPOWANIA I DOKUMENTACJA W PRZYPADKU STWIERDZENIA LUB PODEJRZENIA ZAISTNIENIA PRZEMOCY.

AKTY PRAWNE Rada Ministrów na posiedzeniu 13 września 2011 r. wydała rozporządzenie w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz. U. Nr 209 poz. 1245) Rozporządzenie weszło w życie 18 października 2011 r. Rozporządzenie jest wynikiem znowelizowanej 10 czerwca 2010 r. ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 842).

Co zawiera rozporządzenie? W rozporządzeniu opisano procedurę postępowania w przypadku otrzymania informacji o przemocy w rodzinie. Dokument wskazuje „krok po kroku”, jakie działania należy podjąć od momentu zgłoszenia stosowania przemocy w rodzinie, poprzez działania ukierunkowane na pomoc osobie dotkniętej przemocą, osobie stosującej przemoc, a także sposób monitorowania sytuacji rodziny.

Rozporządzenie nakłada konkretne zadania podejmowane i realizowane przez przedstawicieli: Organizacji Pomocy Społecznej Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Policji Ochrony Zdrowia Instytucji Systemu Oświatowego

Do tej pory sygnały o przemocy płynęły od najbliższych osób poszkodowanych dzieci, lekarzy i pielęgniarek oraz policji. Nauczyciele również reagowali, ale nie mieli zbyt wielu uprawnień. Nowe prawo daje im już możliwość zakładania Niebieskich Kart. Jeśli nauczyciel zauważy lub podejrzewa, że dziecko jest ofiarą przemocy musi zareagować uruchamiając procedurę „niebieskiej karty”. Sprawą zajmą się wtedy pomoc społeczna i policja.

Opracowano także nowe wzory formularzy „Niebieska Karta”, które są wypełniane w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie. Do tej pory wypełniały je: policja i ośrodki pomocy społecznej. Po zmianach druki „Niebieskiej Karty” będą mogli wypełniać także przedstawiciele gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, oświaty i ochrony zdrowia. „Niebieska Karta” to dokument, który może być wykorzystany jako dowód w sprawach sądowych (po złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i wszczęciu postępowania karnego).

Przepisy rozporządzenia nakładają na placówki oświatowe konkretne zadania w ramach procedury „Niebieskie Karty”. Obowiązki szkoły w ramach procedury „Niebieskiej Karty" związane są z dostrzeżeniem stosowania przemocy w rodzinie wobec ucznia i zgłoszeniem problemu, które uruchomi procedury udzielania pomocy ofierze przemocy domowej.

Szczególne zadania szkoły udzielanie kompleksowych informacji o możliwościach uzyskania pomocy psychologiczno -pedagogicznej, prawnej i socjalnej oraz wsparcia ze strony instytucji specjalizujących się w pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie, udzielanie kompleksowych informacji o możliwościach podjęcia dalszych działań mających na celu poprawę sytuacji osoby dotkniętej przemocą, zorganizowanie pomocy medycznej w razie potrzeby , prowadzenie rozmów z osobami podejrzanymi o stosowanie przemocy, diagnozowanie sytuacji i potrzeb osób, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą.

Nowe przepisy nakładają dodatkowe obowiązki w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie również na pracowników oświaty. Szkoła zobowiązana jest do uruchomienia procedury Niebieskiej Karty w przypadku: podejrzenia stosowania przemocy w rodzinie ucznia, zgłoszenia problemu przez członka rodziny lub osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie

W polskich szkołach uczy obecnie ponad 600 tys. nauczycieli W polskich szkołach uczy obecnie ponad 600 tys. nauczycieli. Mają oni przekazywać wiedzę, lecz także wychowywać. Teraz mają jeszcze jedno nowe uprawnienie. Mogą zakładać „niebieskie karty”.

Co to jest niebieska karta ? Niebieska karta to dokument, który wskazuje i opisuje przemoc w rodzinie. Do tej pory mogli ją zakładać tylko pracownicy socjalni i policjanci. Teraz takie uprawnienia zyskały również szkoły. (z uczniem dotkniętym przemocą w rodzinie zetknął się co trzeci nauczyciel).

Niebieska Karta w szkole jest narzędziem służącym zebraniu informacji na temat przemocy, która dotyczy dziecka. Założenie niebieskiej karty to początek procedury, która ma chronić dziecko.

„Niebieska Karta” jest dokumentem służbowym wypełnianym w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie i służy dokumentowaniu faktów związanych z przemocą w danej rodzinie, ocenie zagrożenia dalszą przemocą oraz jako dowód w sprawach sądowych. Wypełnienie „Niebieskiej Karty" nie jest jednak równoznaczne ze złożeniem zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i nie stanowi podstawy do wszczęcia postępowania karnego. Jednak w przypadku złożenia zawiadomienia i wszczęcia postępowania może ona zostać wykorzystana jako dowód procesowy.

W szkole zgodnie z zasadą dobra dziecka formularz powinna wypełniać osoba najlepiej orientująca się w sytuacji dziecka: pedagog, psycholog, wychowawca

Niebieskie Karty to dokumenty, którymi dysponują policja i pomoc społeczna. Rodziny, których dotyczą znajdują się pod specjalną kontrolą opieki społecznej i policji. Systematycznie robione są wywiady z sąsiadami i krewnymi dotyczące sytuacji w rodzinie. Wszystko notowane jest właśnie w „Niebieskiej Karcie.”

Procedurę Niebieska Karta stosuje się sytuacjach, w których dziecko: obserwowało przemoc np. w relacji opiekunów lub innych członków rodziny, słyszało przemoc m.in. podniesione głosy lub krzyki sprawcy, doznało przemocy ze strony sprawcy, słyszało o przemocy od członków rodziny, narażone było na zakłócenia funkcjonowania w rodzinie, zwłaszcza w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia przemocą.

Ważne Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę Niebieskiej Karty i nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie. (art. 9 d ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie )

Nauczyciel, który stwierdzi lub podejrzewa, że dziecko jest ofiarą przemocy powinien: zgłosić problem dyrektorowi, nawiązać kontakt z rodziną, sporządzić notatkę opisującą zachowanie i wygląd dziecka, upoważniony przez dyrektora założyć Niebieską Kartę.

Szkoła wypełnia tylko formularz „A” - Niebieskiej Karty. Wypełniony formularz jest przekazywany przewodniczącemu Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie nie później niż 7 dni od wszczęcia procedury. Kopię wypełnionego formularza pozostawia u siebie wszczynający procedurę. Na posiedzenia Zespołu Interdyscyplinarnego mogą być zapraszane osoby najlepiej orientujące się w sytuacji dziecka (pedagog, psycholog, wychowawca).

REALIZACJA PROCEDURY „NIEBIESKIE KARTY” W SZKOLE

„Niebieską Kartę” zakłada nauczyciel, który stwierdza, że w rodzinie ucznia dochodzi do przemocy, po uzyskaniu upoważnienia dyrektora (decyzję o założeniu „Niebieskiej Karty” warto podjąć po konsultacjach oraz w porozumieniu z zespołem wychowawczym szkoły). Wszczęcie procedury następuje poprzez wypełnienie formularza „Niebieska Karta – A” w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. W przypadku podejrzenia stosowania przemocy w rodzinie wobec niepełnoletniego ucznia, czynności podejmowane i realizowane w ramach procedury przeprowadza się w obecności rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego.

Po wypełnieniu formularz jest przekazywany do Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego, który ma koordynować pomoc udzielaną ofiarom przemocy w rodzinie. Formularz „Niebieska Karta” jest dokumentem zawierającym informacje dotyczące sytuacji osoby dotkniętej przemocą w rodzinie i jej rodziny, a także działań, do których zobowiązani są przedstawiciele służb realizujących procedurę. Formularz „Niebieska Karta” zawiera podstawowe dane osób, co do których istnieje podejrzenie, że są ofiarami przemocy w rodzinie oraz dane podejrzewanych o jej stosowanie, a także opis zdarzenia, propozycje działań pomocowych i rozwiązań, które mają zakończyć stosowanie przemocy.

Gminny Zespół Interdyscyplinarny sprawdza, czy decyzja nauczyciela była słuszna, a podejrzenie stosowania przemocy ma uzasadnienie. Dopiero kiedy okaże się, że nauczyciel miał słuszne podejrzenia, rodzina dziecka zostanie otoczona nadzorem. Jeżeli osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie wobec dziecka są rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni, działania z udziałem ucznia przeprowadza się w obecności pełnoletniej osoby najbliższej. Działania z udziałem dziecka, co do którego istnieje podejrzenie, że jest dotknięte przemocą w rodzinie, powinny być prowadzone w miarę możliwości w obecności pedagoga szkolnego lub psychologa.

Co dalej? Po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta – A”, osobie co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie przekazuje się formularz „Niebieska Karta – B”; W przypadku, gdy przemoc w rodzinie dotyczy niepełnoletniego ucznia, formularz „Niebieska Karta – B” przekazuje się rodzicowi, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu albo osobie, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie; Formularza „Niebieska Karta – B” nie przekazuje się osobie, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie;

Dokumentacja „Niebieskie Karty” jest informacją dla policji, że w danej rodzinie dochodzi do przemocy. Dzielnicowy ma obowiązek nie później niż w ciągu 7 dni skontaktować się z daną rodziną, jest zobligowany do rozpoznania sytuacji i jej systematycznego monitorowania, a także do udzielania pomocy.

Samo zgłoszenie tego, że coś złego dzieje się w domu konkretnego dziecka nie jest oczywiście niczym nieodpowiednim czy krzywdzącym. Jednakże założenie niebieskiej karty uruchamia procedurę, która może napiętnować całkowicie niewinnych opiekunów dziecka. Dzieje się tak, ponieważ rodzina trafia pod specjalną obserwację. A jeśli podejrzenia się potwierdzą, rodziców czekają poważne sankcje – nawet odebranie praw rodzicielskich.

Istnieje dość poważna obawa, że może dochodzić do nadużyć przy zakładaniu Niebieskich Kart. Wystarczy bowiem, że dziecko poskarży się nauczycielowi, że rodzic na nie nakrzyczał lub dostało „szlaban”, a już można zastanawiać się czy takiemu dziecku nie dzieje się w domu krzywda. Oczywiście rozsądni pedagodzy nie powinni popełniać nadużyć, ale trzeba pamiętać, że także pomiędzy nauczycielami, a rodzicami dochodzi do konfliktów, które mogą później rzucać inne światło na oskarżenia pod adresem matki czy ojca ucznia.

Nowe uprawnienia nauczycieli będą wymagały od pedagogów wzmożonej czujności i roztropności przy rozstrzyganiu poszczególnych przypadków, żeby jedną pochopną decyzją nie skrzywdzić zarówno dziecka, jak i jego opiekunów.

Z badań wśród nastolatków w wieku 15 - 18 lat wynika, że ponad połowa z nich doświadczyła w domach przemocy psychicznej, a 17 % przyznało, że jest regularnie bitych (Fundacja Dzieci Niczyje).

Co roku w Polsce zakładanych jest około 150 tysięcy Niebieskich Kart Co roku w Polsce zakładanych jest około 150 tysięcy Niebieskich Kart. Z każdym rokiem ta liczba maleje. Według danych Komendy Głównej Policji pięć lat temu założono 158 tysięcy Niebieskich Kart, podczas gdy w roku ubiegłym 130 tysięcy.

Opracowała : Danuta Łączny – Październik Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Tanowie