Czynniki środowiskowe wpływające na zdrowie dzieci i młodzieży szkolnej. Ewelina Godyń Oddział Edukacji Zdrowotnej i Higieny Dzieci i Młodzieży Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Krakowie Kraków, dn. 25.06.2013r.

Czynniki środowiskowe Czynniki niebezpieczne (ich bezpośrednie oddziaływanie prowadzi lub może prowadzić do urazów). Czynniki szkodliwe (ich bezpośrednie oddziaływanie prowadzi lub może prowadzić do schorzeń). Czynniki uciążliwe (ich oddziaływanie może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie)

Czynniki szkodliwe i uciążliwe Działając przez dłuższy czas mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej lub zmiany w stanie zdrowia, a w konsekwencji doprowadzić do choroby. Czynniki fizyczne (promieniowanie optyczne, hałas , mikroklimat) Czynniki chemiczne Czynniki biologiczne Czynniki psychofizyczne

Mikroklimat

Mikroklimat Odpowiednia temperatura Wilgotność Wentylacja – ruch powietrza

Odpowiednia temperatura Zapewnia się temperaturę co najmniej 18 ºC Zbyt wysoka temperatura prowadzi do przegrzania organizmu, wysychania błon śluzowych, spadku formy fizycznej, spowolnienia i osłabienia postrzegania, utrudnienia myślenia, ziewania, senności, spadku motywacji do działania, zmniejszenia gotowości do pracy i stopnia koncentracji, zwiększenia popełnianych błędów. Zbyt niska temperatura prowadzi do obniżenia temperatury ciała, niedokrwienia skóry, zmniejszonej odporności ogólnej organizmu, odczucia potrzeby aktywności fizycznej, pogorszenia się uwagi i możliwość skupienia na pracy umysłowej.

Wilgotność W pomieszczeniach ogrzewanych pożądana jest wilgotność względna 40-50%. Zbyt uszczelnione okna i odkręcone grzejniki mogą być przyczyną dużego spadku wilgotności powietrza. Wilgotność poniżej 30% wywołuje niekorzystne objawy wysuszenia śluzówki dróg oddechowych (nosa, gardła, tchawicy), ból gardła, pieczenie oczu, wysuszenie skóry.

Wentylacja – ruch powietrza Usuwanie z pomieszczenia zanieczyszczonego powietrza i dostarczanie w jego miejsce świeżego. Wentylacja grawitacyjna lub mechaniczna. W celu zapewnienia odpowiedniej wymiany powietrza okna swą konstrukcją powinny umożliwiać otwieranie co najmniej 50% ich powierzchni w danym pomieszczeniu. Należy wietrzyć pomieszczenia „na przestrzał” - otwarte drzwi i okna na każdej przerwie i dowolnie w czasie lekcji oraz nie dopuszczać do zasłaniania kratek wentylacyjnych. Nie właściwa wentylacja powoduje bóle głowy, podrażnienie oczu, nosa, gardła, suchy kaszel, przesuszenie skóry.

Zła jakość powietrza w budynku może powodować następujące problemy zdrowotne: Dolegliwości alergiczne: zapalenie śluzówek, astma oskrzelowa, przewlekłe zapalenie gardła, krtani, oskrzeli. Objawy ogólne: ból gardła, zawroty głowy, nienaturalne zmęczenie, zaburzenia koncentracji, przygnębienie, rozdrażnienie. Podrażnienie błon śluzowych, suchość lub podrażnienie oczu, nosa, gardła. Objawy skórne: przesuszenie, zaczerwienienie, złuszczenie naskórka na twarzy, rękach.

Jak postępować aby w szkole panował odpowiedni mikroklimat: Wietrzyć pomieszczenia, w których odbywają się zajęcia w czasie każdej przerwy, a w razie potrzeby także w trakcie lekcji. Zapewnić w pomieszczeniach szkoły właściwe ogrzewanie i wentylację15 m/h dla każdego dziecka w żłobku i przedszkolu, 20 m/h dla każdego dziecka w szkole. Kontrolować skuteczność systemów wentylacyjnych. Malować pomieszczenia wodorozcieńczalną farbą lateksową zawierającą środek zapobiegający rozwojowi grzybów, bakterii przeznaczony do stosowania w szkołach, przedszkolach, szpitalach. Dokonywać przeglądów piwnic oraz suteryn pod kątem zagrzybienia ewentualnie zlecić badanie mykologiczne konstrukcji budowlanych.

Jak postępować aby w szkole panował odpowiedni mikroklimat: Stosować do remontów i wyposażenia budynków szkolnych materiały kategorii M1 – przebadane pod względem emisji szkodliwych substancji i spełniające określone normy tej emisji. Korzystać z mikrowentylacji poprzez rozszczelnianie okien. Odkurzać codziennie pomieszczenia szkolne oraz przecierać podłogi i parapety na wilgotno. Unikać zakładania zasłon i firanek, w których może zbierać się kurz i pył.

Jak postępować aby w szkole panował odpowiedni mikroklimat: Regularnie spryskiwać kwiaty w klasach. Tablice zawsze wycierać mokrą gąbką albo stosować białe tablice. Niebezpieczne jest też stosownie okien o bardzo dużej szczelności – niedostateczna wymiana powietrza powoduje nadmierne zwiększenie wilgotności powietrza, powstaje para wodna skraplająca się na wewnętrznej powierzchni szyb oraz chłodnej powierzchni ścian stwarzając warunki sprzyjające rozwojowi grzybów i pleśni.

Oświetlenie

Oświetlenie Powinno: zapewnić wygodę widzenia, czyli zdolność rozróżnienia szczegółów bez nadmiernego zmęczenia wzroku, umożliwić sprawne wykonywanie czynności takich jak czytanie, pisanie, zapewnić uczniom warunki pracy, gdzie wymagane jest duże skupienie.

Oświetlenie Oświetlenie sztuczne – żarówki, świetlówki Ogólne (pośrednie) Miejscowe ( bezpośrednie) Kombinowane (złożone) Na stanowisku pracy każdego ucznia powinno wynosić 300lx, na tablicy 500lx. Powinno padać na pulpit z lewej strony i z przodu. Punkty świetlne powinny być równomiernie rozmieszczone, a oprawy zapewniać światło rozproszone zbliżone do dziennego. Oświetlenie naturalne – słońce Powinno go docierać do klasy jak najwięcej. Powinno padać z lewej strony ucznia. Prawidłowy stosunek powierzchni oszklonej okien do powierzchni podłogi przy typowym rozmieszczeniu okien powinien wynosić od 1:4 do 1:5.

W pomieszczeniach do nauki – salach lekcyjnych powinno być zapewnione oświetlenie naturalne. Jeżeli jest to nie możliwe wtedy musi być zapewnione dobre oświetlenie sztuczne, które powinno być dostosowane do rodzaju prac i ich dokładności.

Polska Norma dotycząca oświetlenia PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Cześć 1: Miejsca pracy we wnętrzach.

Natężenie oświetlenia w pomieszczeniach placówek oświatowych Klasy, sale do zajęć komputerowych, sale gimnastyczne 300 lx Tablice czarne, zielone i białe oraz stanowiska demonstracyjne 500 lx

Dobre warunki do pracy wzrokowej Zachowanie należytego kontrastu możliwe jest uwidocznienie przedmiotu lub jego ogólnego zarysu Odpowiedni poziom natężenia oświetlenia natężenie oświetlenia określone jest w lx światła padającego na 1m² w sali lekcyjnej - 300lx Unikanie olśnienia odczucie niewygody przy patrzeniu lub/i obniżonej zdolności rozpoznawania przedmiotów

Wszelkiego rodzaju refleksy świetlne, kontrasty oświetlenia, zbyt jaskrawe lampy, brak zasłon lub żaluzji pogarszają zdolność koncentracji, samopoczucie, a nawet wpływają na stan zdrowia – wykształcenie i utrwalenie wad wzroku i układu nerwowego.

PPrzy słabym oświetleniu widzi się gorzej, szybciej dochodzi do zmęczenia, pojawiają się bóle oczu i głowy. ZZbyt intensywne światło powoduje niepożądany dla oczu kkontrast i nadmierne ciepło, wzrok szybciej się męczy, a poziom kkortyzonu (hormon stresu) szybko wzrasta, duża początkowo wwydajność pracy szybko maleje. do zmęczenia, pojawiają się bóle oczu i głowy

Narażeni na złe warunki oświetleniowe są zwłaszcza uczniowie uczestniczący w zajęciach w godzinach popołudniowych i wieczornych oraz uczący się w szkołach, w których ze względu na otoczenie (wysokie drzewa, budynki) światło dzienne dociera do pomieszczeń w niewystarczającej ilości.

Dobrze oświetlona sala lekcyjna Przy oświetleniu jednostronnym światło powinno dostawać się z lewej strony. Natężenie oświetlenia na polu zadań co najmniej 300lx. Punkty świetlne prawidłowo osłonięte, aby chronić wzrok przed olśnieniem. Rzędy świetlówek powinny być rozmieszczone segmentowo do ściany z oknami, a kontakty pozwalać na włączanie /wyłączanie ich segmentowo, gdyż nie zawsze w ciągu dnia zachodzi potrzeba oświetlenia całego pomieszczenia.

Dobrze oświetlona sala lekcyjna W oknach żaluzje lub zasłony zapewniające możliwość ochrony przed bezpośrednio wpływającym światłem słonecznym. Tablice i miejsca prezentacji (500 lx) powinny być oświetlone dodatkowo, odpowiednio osłoniętymi punktami świetlnymi lub można zastosować tablice białe. Natężenie światła dostosować do rodzaju pracy wykonywanej w danej chwili, czynności precyzyjne wymagają większej intensywności oświetlenia.

Dobrze oświetlona sala lekcyjna Utrzymanie czystości szyb, nie zasłanianie ich roślinami, zrezygnowanie z firanek Stosowanie powierzchni matowych oraz białych ścian i sufitów w pomieszczeniach klasowych W celu zminimalizowania odbicia należy pilnować, aby uczniowie nie siadali w odległości mniejszej niż 2,2 m od tablicy Poprawne rozmieszczenie opraw oświetleniowych i miejsc pracy

Hałas

Hałas wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na narząd słuchu i inne zmysły człowieka przeszkadzające w wykonywaniu czynności lub utrudniające wypoczynek charakteryzuje się różnorodnością źródeł i powszechnością występowania

Hałas Uciążliwy Szkodliwy Nie wywołuje trwałych skutków w organizmie człowieka, ale utrudnia wykonywanie określonych czynności. Szkodliwy Wywołuje trwałe skutki w organizmie człowieka.

Polska norma dotycząca dopuszczalnego poziomu hałasu PN-87/B-02151/02 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach.

Dopuszczalny poziom hałasu w pomieszczeniach placówek oświatowych Pokoje dla dzieci w żłobkach i przedszkolach 35dB Klasy i pracownie szkolne 40 dB

Zdrowotne skutki oddziaływania hałasu Na narząd słuchu: czasowe lub trwale obniżenie progu słuchu, zmiany patologiczne ucha, uszkodzenie mechaniczne narządu Na organizm ludzki: zmiany rytmu oddychania zmiana ciśnienia tętniczego krwi zakłócenie wzroku odruchowe napięcie mięśni bezsenność, bóle głowy, zawroty zmiana w funkcjonowaniu układu nerwowego odczucie niepokoju, lęku, zmęczenia, depresja

Społeczne skutki oddziaływania hałasu Obniżenie sprawności i chęci działania oraz wydajności pracy. Obniżenie sprawności uczenia się i nauczania. Negatywny wpływ na możliwość komunikowania się. Rosnąca liczba osób z obniżoną słyszalnością. Zwiększona pobudliwość, drażliwość.

Jak ograniczyć hałas w pomieszczeniach szkolnych Ograniczenie hałasu pochodzącego z otoczenia budynku szkolnego poprzez stosowanie ekranów akustycznych i pasów zieleni. Przeciwdziałanie odbijaniu się dźwięków lub ich intensyfikacji w obrębie pomieszczeń szkolnych - instalacja szkolna powinna być dobrze konserwowana, należy wyeliminować brzęczące świetlówki, skrzypiące drzwi itp. aby nie zakłócały ciszy. Zmniejszenie hałasu w pomieszczeniach poprzez projektowanie i budowanie szerokich, załamanych korytarzy, sytuowanie klas tylko z jednej strony, używanie dźwiękochłonnych materiałów budowlanych, instalowanie szczelnych drzwi i okien.