Rozmnożenia własne w Polsce Farm saved seeds in Poland Karol Marciniak DANKO Hodowla Roślin Sp. z o o.

problematyka items prawo do opłat od rozmnożeń własnych, uprawy objęte odstępstwem rolnym, zakres stosowania nasion od rozmnożeń własnych, struktura agrarna w Polsce, system zbierania opłat licencyjnych, odmiany niechronione w Polsce, hodowcy obecni w Polsce, bariery i perspektywy zbierania opłat od rozmnożeń własnych w Polsce.

Ochrona prawna odmian w Polsce Legislation on fss Konwencja UPOV 1991 r., Rozporządzenie Rady (WE) Nr 2100/94 z dnia 27 lipca 1994r, Ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin, nowelizacja ustawy o prawnej ochronie odmian w toku.

Nowelizacja ustawy o ochronie prawnej odmian Amendment of the Plant Variety Act 1. definicja małego rolnika: 5 ha posiadacz gruntów rolnych uprawiający bardzo wczesne lub wczesne odmiany ziemniaka na powierzchni do 1 ha, a w przypadku pozostałych odmian ziemniaka na powierzchni do 2 ha. 20 ha

Nowelizacja ustawy o ochronie prawnej odmian Amendment of the Plant Variety Act 2. Zobowiązanie wszystkich rolników i przetwórców do udzielenia wyczerpujących informacji o fss, 3. Umożliwienie hodowcom kontroli uzyskanej informacji, 4. Potraktowanie naruszeń wyłącznego prawa jako przestępstwa

Uprawa zbóż, ziemniaków i rzepaku w Polsce w 2005 roku (Crop cultivation) 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000 gl. lepsze gl słabe 100 100 20 50 50 50 30 gleby lepsze: jęczmień 50, pszenica 30, owies 20 gleby słabsze: jęczmień 50, owies 50% 800 600 400 200 pszenica wheat jęczmień barley owies oats żyto rye pszenżyto triticale mieszanki mixed ziemniaki potatoes rzepak oz. w. rape

Użycie kwalifikowanego materiału siewnego w 2005 r Użycie kwalifikowanego materiału siewnego w 2005 r. Certified seed usage in 2005

Produkcja nasienna zbóż w Polsce (tys Produkcja nasienna zbóż w Polsce (tys. ha) Area of cereal seed production in Poland

Przyczyny niskiej wymiany nasion kwalifikowanych brak świadomości korzyści płynących z użycia nasion kwalifikowanych, nielegalny obrót nasionami, brak należytego traktowania przestępstw przeciwko wyłącznemu prawu przez wymiar sprawiedliwości, ograniczone możliwości oraz brak zdecydowanej woli przeciwdziałania nielegalnemu obrotowi ze strony PIORiN

Nasiona własne i z nielegalnego obrotu Farm saved seeds and illegal market

Przyczyny niskiej wymiany nasion kwalifikowanych brak świadomości korzyści płynących z użycia nasion kwalifikowanych, nielegalny obrót nasionami, trudna sytuacja finansowa rolników, niska jakość oferowanych nasion, brak odpowiednich wymagań jakościowych ze strony przetwórcy, w szczególności brak rozwiniętego systemu kontraktacji, brak należytego traktowania przestępstw przeciwko wyłącznemu prawu przez wymiar sprawiedliwości, ograniczone możliwości oraz brak zdecydowanej woli przeciwdziałania nielegalnemu obrotowi ze strony PIORiN

Struktura gospodarstw rolnych Agrarian structure of the farms Liczba gosp.tys. farm number Użytki rolne tys.ha land area thous. ha 1 - 5 ha 1 146 2 764 5 – 20 ha 693 6 688 > 20 ha 116 7 050 suma total 1 956 16 500 źródło: Powszechny Spis Rolny 2002 source: Agricultural Census 2002

Struktura gospodarstw rolnych Agrarian structure of the farms 1 146 2 764 5 – 20 ha 693 6 688 > 20 ha 116 7 050 Razem 1 956 16 500 Liczba gosp.tys. farm number Użytki rolne tys.ha land area thous. ha źródło: Powszechny Spis Rolny 2002 source: Agricultural Census 2002

Struktura gospodarstw rolnych Agrarian structure of the farms 1 146 2 764 5 – 20 ha 693 6 688 > 20 ha 116 7 050 Razem 1 956 16 500 Liczba gosp.tys. farm number Użytki rolne tys.ha land area thous. ha źródło: Powszechny Spis Rolny 2002 source: Agricultural Census 2002

Powierzchnia uprawy gatunków objętych odstępstwem rolnym (tys Powierzchnia uprawy gatunków objętych odstępstwem rolnym (tys. ha) Cultivation area of crops at „big farmers” Powyżej 5 ha 5 ha and more Powyżej 20 ha 20 ha and more Zboża cereals 6 300 2 900 Ziemniaki potatoes 200 25 rzepak oz. w. rape 400 310 źródło: Powszechny Spis Rolny 2002 source: Agricultural Census 2002

Opłaty licencyjne Royalties system udzielania i rozliczania licencji hodowca firma nasienna (breeder) (seed company) Agencja Nasienna Sp. z o.o. kontrola realizacji umów licencyjnych, przeciwdziałanie nielegalnemu obrotowi nasion umowa licencyjna opłaty licencyjne

Agencja Nasienna Sp. z o.o. Hodowca Umowy licencyjne B zapłata za nasiona Centrala Nasienna Rolnik C1 opłata licencyjna B C1 Plantator Agencja Nasienna

Agencja Nasienna Sp. z o.o. Udziałowcy spółki: shareholders Danko Hodowla Roślin Poznańska Hodowla Roślin Małopolska Hodowla Roślin HBC Nasiona Kobierzyc Hodowla Roślin Szelejewo Hodowla Roślin Strzelce Hodowla Roślin Smolice

Poziom opłat licencyjnych Royalty level poziom opłat licencyjnych w 2005 r zboża 8 – 18 PLN/q śr. 11PLN cereals ziemniaki 4 – 10 PLN/q potatoes rzepak 1 - 2 PLN/kg winter rape

Wartość opłat licencyjnych i opłat od rozmnożeń własnych Volume of royalties on certified seed and fss mln PLN . 40 40,0 35 30 25 20 15 10,0 10,2 10 4 3,7 5 1,5 opłaty licencyjne (royalties) fss zboża ziemniaki rzepak

Możliwości zwiększenia opłat dla hodowcy z rynku – zboża Possible increase of royalties . mln PLN 70 licencje 60 50 fss fss 40 30 20 w 2009 roku opłaty 16zł za q i 30% wymiany nasion licencje 10 2005 2010 wymiana 8% wymiana 30% stawka 11 PLN/q stawka 18 PLN/q

Odmiany niechronione Unprotected varieties uprawa crop Rejestr Odmian ochrona protection Katalog UE Ochrona National List krajowa national UE EU brak lack Common Catalogue pszenica jara 37 30 2 5 1   pszenica oz. 56 14 15 12 3 jęczmień jary 51 26 16 9 4 jęczmień oz. 17 7 6 owies 31 22 - pszenżyto jare 1  pszenżyto oz. 20 8 żyto jare żyto ozime 32 13 (9 F1) 1 (F1) razem zboża 263 163 49 28 19 9 (1 F1) ziemniak 132 66 39 27 33 18 rzepak ozimy 11 26 (12F1) b.d.

Odmiany niechronione Unprotected varieties uprawa crop Rejestr Odmian ochrona protection Katalog UE Ochrona National List krajowa national UE EU brak lack Common Catalogue pszenica jara 37 30 2 5 1   pszenica oz. 56 14 15 12 3 jęczmień jary 51 26 16 9 4 jęczmień oz. 17 7 6 owies 31 22 - pszenżyto jare 1  pszenżyto oz. 20 8 żyto jare żyto ozime 32 13 (9 F1) 1 (F1) razem zboża 263 163 49 28 19 9 (1 F1) ziemniak 132 66 39 27 33 18 rzepak ozimy 11 26 (12F1) b.d.

Odmiany niechronione Unprotected varieties uprawa crop Rejestr Odmian ochrona protection Katalog UE Ochrona National List krajowa national UE EU brak lack Common Catalogue pszenica jara 37 30 2 5 1   pszenica oz. 56 14 15 12 3 jęczmień jary 51 26 16 9 4 jęczmień oz. 17 7 6 owies 31 22 - pszenżyto jare 1  pszenżyto oz. 20 8 żyto jare żyto ozime 32 13 (9 F1) 1 (F1) razem zboża 263 163 49 28 19 9 (1 F1) ziemniak 132 66 39 27 33 18 rzepak ozimy 11 26 (12F1) b.d.

Odmiany niechronione Unprotected varieties uprawa crop Rejestr Odmian ochrona protection Katalog UE Ochrona National List krajowa national UE EU brak lack Common Catalogue pszenica jara 37 30 2 5 1   pszenica oz. 56 14 15 12 3 jęczmień jary 51 26 16 9 4 jęczmień oz. 17 7 6 owies 31 22 - pszenżyto jare 1  pszenżyto oz. 20 8 żyto jare żyto ozime 32 13 (9 F1) 1 (F1) razem zboża 263 163 49 28 19 9 (1 F1) ziemniak 132 66 39 27 33 18 rzepak ozimy 11 26 (12F1) b.d.

Odmiany niechronione Unprotected varieties uprawa crop Rejestr Odmian ochrona protection Katalog UE Ochrona National List krajowa national UE EU brak lack Common Catalogue pszenica jara 37 30 2 5 1   pszenica oz. 56 14 15 12 3 jęczmień jary 51 26 16 9 4 jęczmień oz. 17 7 6 owies 31 22 - pszenżyto jare 1  pszenżyto oz. 20 8 żyto jare żyto ozime 32 13 (9 F1) 1 (F1) razem zboża 263 163 49 28 19 9 (1 F1) ziemniak 132 66 39 27 33 18 rzepak ozimy 11 26 (12F1) b.d.

Odmiany niechronione Unprotected varieties uprawa crop Rejestr Odmian ochrona protection Katalog UE Ochrona National List krajowa national UE EU brak lack Common Catalogue pszenica jara 37 30 2 5 1   pszenica oz. 56 14 15 12 3 jęczmień jary 51 26 16 9 4 jęczmień oz. 17 7 6 owies 31 22 - pszenżyto jare 1  pszenżyto oz. 20 8 żyto jare żyto ozime 32 13 (9 F1) 1 (F1) razem zboża 263 163 49 28 19 9 (1 F1) ziemniak 132 66 39 27 33 18 rzepak ozimy 11 26 (12F1) b.d.

Odmiany niechronione Unprotected varieties uprawa crop Rejestr Odmian ochrona protection Katalog UE Ochrona National List krajowa national UE EU brak lack Common Catalogue pszenica jara 37 30 2 5 1   pszenica oz. 56 14 15 12 3 jęczmień jary 51 26 16 9 4 jęczmień oz. 17 7 6 owies 31 22 - pszenżyto jare 1  pszenżyto oz. 20 8 żyto jare żyto ozime 32 13 (9 F1) 1 (F1) razem zboża 263 163 49 28 19 9 (1 F1) ziemniak 132 66 39 27 33 18 rzepak ozimy 11 26 (12F1) b.d.

Odmiany niechronione Unprotected varieties uprawa crop Rejestr Odmian ochrona protection Katalog UE Ochrona National List krajowa national UE EU brak lack Common Catalogue pszenica jara 37 30 2 5 1   pszenica oz. 56 14 15 12 3 jęczmień jary 51 26 16 9 4 jęczmień oz. 17 7 6 owies 31 22 - pszenżyto jare 1  pszenżyto oz. 20 8 żyto jare żyto ozime 32 13 (9 F1) 1 (F1) razem zboża 263 163 49 28 19 9 (1 F1) ziemniak 132 66 39 27 33 18 rzepak ozimy 11 26 (12F1) b.d.

Areał upraw nasiennych odmian zbóż niechronionych w Polsce w 2005 Seed production area of unprotected cereal varieties 50,0 4,7% 7,7% 40,0 27,8% 30,0 RO NL 47,7 tys ha 95,3% 20,0 64,6% 10,0 0,0 produkcja nasion area of seed production rejestracja listing ochrona protection

Areał upraw nasiennych niechronionych odmian ziemniaka Seed potato production area of unprotected varieties 5 15% 4 25,1% RO NL 3 32,5% 4634ha 2 85% 1 42,4% areał upraw area of reproduction rejestracja listing ochrona protection

Hodowcy zbóż w Polsce lub pełnomocnicy Cereal breeders or their representatives 1. Poznańska Hodowla Roślin 10. RAGT Semences Polska 2. PIAST H.R. Łagiewniki 11. Lochow-Petkus Polska 3. HRR Nasiona Kobierzyc 12. CN Środa Śląska 4. DANKO 13. DLG Polska 5. HR Szelejewo 14. Saaten-Union Polska 6. Małopolska HR HBP 15. Marek Juś 7. PPH WOMIR 16. HR Strzelce 8. Irena Szyld 17. HR Smolice 9. SW Seed 18. Stanisław Ramenda

Hodowcy ziemniaków lub pełnomocnicy Potato breeders or their representatives 1. OLZNAS-CN 9. Hodowla Ziemniaka Zamarte 2. Hodowla Roślin Szyldak 10. Nasiennictwo Bałtyckie 3. C. Meijer B.V. 11. HZPC Agras 4. PMHZ w Strzekęcinie 12. Distriban 5. Farm Frites Poland 13. Frito Lay Poland 6. PRH Bracia Buczak 14. Solana Polska 7. DLG Polska 15. Europlant H.Z. 8. Norika Polska

Hodowcy rzepaku lub pełnomocnicy Winter rape breeders or their representatives 1. Syngenta Seeds 2. DSV Polska 3. KWS Polska 4. Monsanto Polska Rolagra 6. Saaten-Union Polska 7. SW Seed 8. HR Smolice 9. HR Strzelce

Hodowcy lub pełnomocnicy Plant breeders or their representatives zboża cereals 18 rzepak w. rape 9 ziemniaki potatoes 15 razem 36

Organizacje hodowców i rolników Organizations of breeders and farmers Polska Izba Nasienna Komitet Hodowców wspólne przedstawicielstwo Krajowa Rada Izb Rolniczych?

Przetwórcy nasion Seed processors mały rynek przetwórców profesjonalnych, brak rejestru podmiotów świadczących usługi przygotowania nasion do siewu, trudności z otrzymaniem informacji niezrozumienie i niechęć przetwórców do współpracy

francuski? fiński? angielski? czeski? niemiecki? Jaki system zbierania opłat od rozmnożeń własnych w Polsce? Which system shall we follow in Poland? francuski? fiński? angielski? czeski? niemiecki?

Perspektywy zbudowania efektywnego systemu zbierania opłat od rozmnożeń własnych w Polsce brak rozwiązań prawnych pozwalających efektywnie egzekwować prawa hodowcy – zmiany w toku możliwości aktywnej pomocy ze strony państwa, determinacja hodowców, mentalność oraz siła polityczna rolników,

Dziękuję za uwagę Dziękuję Panu Pawłowi Kochańskiemu, Prezesowi Agencji Nasiennej, za pomoc w zebraniu materiałów