Profilaktyka przeciwzimnicza w wybranych grupach Krajowy Ośrodek Medycyny Tropikalnej 81-519 Gdynia, ul. Powstania Styczniowego 9B Tel. +48 58 6998 502 www.komt.gdynia.pl Profilaktyka przeciwzimnicza w wybranych grupach turystów polskich podróżujących do krajów tropikalnych Autorzy: A. Wroczyńska, W.L. Nahorski, A. Kuna

WPROWADZENIE: PRZYWLEKANA ZIMNICA Liczba przypadków zimnicy przywlekanej do Europy i USA - 10000 rocznie. W Polsce w latach 2000-2003 zarejestrowano 95 przypadków zimnicy, przy czym śmiertelnośc z powodu tej choroby jest w naszym kraju kilkukrotnie wyższa niż w krajach Europy Zachodniej. Według WHO większość zachorowań wśród podróżujących wiąże się z niewłaściwą chemioprofilaktyką przeciwzimniczą lub jej brakiem. Badania obejmujące podróżujących do rejonów występowania malarii z krajów Europy Zachodniej i USA wykazały, że odpowiednią chemioprofilaktykę przeciwzimniczą stosuje od 59% do 71% osób. Obserwacje własne pokazały, iż wśród pacjentów Kliniki Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych, hospitalizowanych w 2004 roku po powrocie z rejonów występowania zimnicy, 36% osób stosowało profilaktycznie leki przeciwmalaryczne.

WYSTĘPOWANIE MALARII NA ŚWIECIE RYZYKO ZARAŻENIA MALARIĄ W CIĄGU MIESIĄCA PODRÓŻY BEZ STOSOWANIA CHEMIOPROFILAKTYKI Subkontynent Indyjski 1:250 Ameryka Środkowa 1:10 000 Azja Pd-Wsch 1:2500 Afryka 1:50 Oceania 1:5 Ameryka Południowa 1:5000

PODRÓŻE ZAGRANICZNE POLAKÓW W ROKU 2003 NA PODSTAWIE BADAŃ INSTYTUTU TURYSTYKI 3,3 mln dorosłych uczestniczyło w podróży zagranicznej w 2003r. Cel wyjazdu turystyczny – 48% 2,6 mln wyjechało na > 5 dni Podróże samodzielne – 67% Podróże zorganizowane przez biuro: częściowo – 10% całkowicie – 23% Wzrost zainteresowania podróżami do Afryki w porównaniu z rokiem 2001

OCENA STOSOWANIA PROFILATKYKI PRZECIWZIMNICZEJ WŚRÓD TURYSTÓW Z POLSKI Celem oceny zachowań prozdrowotnych wśród polskich podróżników przeprowadzono badania ankietowe podczas dwóch zjazdów turystycznych w 2004 roku (Ogólnopolskie Spotkania Podróżników w Gdyni oraz Ogólnopolskie Spotkania Organizatorów Turystyki Trampingowej w Szczyrku). Do badania włączono dorosłe osoby podróżujące turystycznie do krajów tropikalnych w latach 2000-2004. Wśród respondentów analizowano m. in. świadomość zagrożenia zimnicą w rejonie podróży, wykorzystanie metod zapobiegawczych, w tym środków ochrony osobistej przed zarażeniem oraz chemioprofilaktyki przeciwzimniczej. Oceniono także występowanie objawów niepożądanych związanych z jej stosowaniem.

REJONY DOCELOWE PODRÓŻY WŚRÓD BADANYCH TURYSTÓW Afryka Pn Bliski Wschód 3% Ameryka Środkowa 6% Azja Pd-Wsch 31% Subkontynent Indyjski 12% Oceania 2% Ameryka Południowa 12% Afryka 34%

CHARAKTERYSTYKA BADANEJ GRUPY 120 dorosłych, śr. wieku – 38 lat 48% kobiet i 52% mężczyzn Cel wyjazdu turystyczny – 100% Średnia długość podróży – 4 tyg. Podróże samodzielne – 84% Podróże z biurem turystyki – 16%

ZIMNICA I PROFILAKTYKA PRZECIWZIMNICZA W BADANEJ GRUPIE TURYSTÓW * * Oba zachorowania dotyczyły osób nie stosujących chemioprofilaktyki

ZAPOBIEGANIE MALARII – SPOSOBY STOSOWANE PRZEZ TURYSTÓW Opisywane przez turystów metody „alternatywne”: smarowanie skóry czosnkiem chemioprofilaktyka whisky repelenty wit. B moskitiery świece i spirale owadobójcze

STOSOWANIE FARMAKOLOGICZNEJ PROFILAKTYKI PRZECIWZIMNICZEJ W BADANEJ GRUPIE TURYSTÓW Główne przyczyny niestosowania farmakologicznej profilaktyki przeciwzimniczej: Profilaktyka zgodna z wytycznymi WHO Nieprawidłowe dawkowanie 12% obawa o działania niepożądane leków przecwizimniczych (54%) przekonanie o niskim zagrożeniu zdrowotnym związanym z malarią (49%) trudności w zdobyciu leków niezarejestrowanych w Polsce (20%) 40% 33% 15% Bez leków profilaktycznych Nieprawidłowy wybór leku względem lekooporności w rejonie docelowym

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE LEKÓW STOSOWANYCH W PROFILAKTYCE zgłosiło je ogółem 18% stosujących chemioprofilaktykę. u 4% osób wywołały one konieczność odstawienia leku wszystkie przypadki odstawienia leku dotyczyły meflochiny meflochina chlorochina doksycyklina Bóle brzucha Nudności 6 osób 2 osoby 1 osoba Bóle głowy Zaburzenia snu Zab. nastroju Omamy 3 osoby Zmiany skórne

PODSUMOWANIE Uzyskane wyniki wykazały względnie niski poziom korzystania z metod zapobiegania zimnicy wśród turystów włączonych do badania, pomimo znajomości ryzyka występowania tej choroby w rejonie podróży u większości z tych osób. W porównaniu z rezultatami badań przeprowadzanych w grupach turystów z Europy Zachodniej i USA, szczególnie mała okazała się liczba osób prawidłowo stosujących chemioprofilaktykę przeciwzimniczą podczas podróży do rejonów endemicznych (12% vs 59 -71%). Przyczyniają się do tego m.in. niedostępność leków stosowanych w profilaktyce na rynku polskim oraz powszechne przekonanie o ich silnych działaniach niepożądanych, które skądinąd nie znalazło potwierdzenia w wynikach tego badania. Powyższe rezultaty wskazują na konieczność intensyfikacji prozdrowotnych działań względem osób podróżujących do tropiku, zwłaszcza w świetle rozwoju ruchu turystycznego i jednocześnie niekorzystnej sytuacji w zakresie zapadalności i śmiertelności z powodu malarii, do jakiej doszło w naszym kraju ciągu ostatnich lat.