Hydrobiologia Marcin Pliński

Przedmiot hydrobiologii Hydrobiologia nauka o życiu w wodzie. (od greckich słów: hydro - woda, bios - życie i logos - nauka. Zajmuje się organizmami żyjącymi w wodzie, ich wzajemnymi zależnościami i powiązaniem ze środowiskiem. Tak określony zakres tej dyscypliny stawia ją w kręgu nauk ekologicznych.

Zadania hydrobiologii Określanie praw rządzących przebiegiem procesów w środowisku wodnym poprzez ustalanie wzajemnych zależności między organizmami wodnymi wynikających ze specyfiki ich budowy, trybu życia i rozmieszczenia a czynnikami ekologicznymi środowiska.

1. Zasada autekologiczna Thienemana Żywe organizmy związane są z otoczeniem poprzez swe potrzeby życiowe. Stanowi ona przesłankę metodologiczną. Podstawowych związków ze środowiskiem poprzez czynniki wpływające na życie należy szukać opierając się na znajomości biologii gatunku i jego wymagań.

2. Zasada autekologiczna Thienemanna Wymagania organizmu wynikają z jego przystosowań morfologicznych w zasadzie stałych w określonym czasie. Przystosowania te pozostają w ścisłym związku z właściwościami miejsca bytowania, jakie wybiera gatunek w przyrodzie.

Czynniki środowiskowe 1. fizyczne (np. temperatura, światło, ruch wody, ciśnienie); 2. chemiczne (np. gazy rozpuszczone w wodzie, elektrolity); 3. edaficzne (np. właściwości podłoża i otoczenia zbiornika wodnego); 4. biotyczne (np. formy powiązań troficznych).

Hydrobiologia - nauką kompleksową Poznanie swoistych właściwościach chemicznych i fizycznych czyli cech hydrologicznych wód naturalnych. Tym zajmuje się hydrofizyka, hydrochemia, geologia, meteorologia i po części również hydromechanika. Wymienione wyżej dyscypliny naukowe, łącznie z takimi gałęziami nauk biologicznych jak botanika, zoologia, czy mikrobiologia, tworzą wspólną bazę rozwoju hydrobiologii

Dzieje starożytne Grecki filozof Tales z Miletu (600 lat pne), jakoby woda była początkiem wszechrzeczy, tzn. wszystko na Ziemi “powstało z wody”. Również z okresu starożytności pochodzą pierwsze opisy roślin i zwierząt wodnych zawarte w dziełach Arystotelesa (z ok. 322 roku p.n.e.) i Pliniusza Starszego (z 79 roku n.e.).

Mikroskopiści XVIII wieku Skonstuowanie w 1675 roku przez Antoniego van Leeuwenhoek mikroskopu. Liczne opisy mikroskopowe roślin i zwierząt były punktem wyjścia dla pierwszych prac taksonomicznych, dotyczących m.in. glonów (wykonane przez Agardha), pierwotniaków (Ehrenberg, Dujardin, Stein), wrotków (Dutrochet, Hudson, Gosse) i skorupiaków (Müller, Schäffer, Sars).

Wielkie wyprawy geograficzne Morskie wyprawy - Kolumba, Magellana, Cooka - zebrano wiele faktów dotyczących życia morskiego. Podczas słynnej podróży na statku “Beagle” Karol Darwin przeprowadził klasyczne obserwacje życia polipów koralowych i potem ogłosił swoją znaną teorię o powstawaniu raf koralowych

Początki hydrobiologii F.A.Forel - profesor Uniwersytetu w Lozannie rozpoczął w 1869 roku studia nad fauną wodną Jeziora Genewskiego, uwzględniając jednocześnie w badaniach warunki fizyczno-chemiczne siedliska. Monografia tego jeziora (1892-1902), uważaną za pierwszy podręcznik hydrobiologii. W nim po raz pierwszy użyto nazwy limnologia w odniesieniu do nauki o jeziorach.

Nowe nazwy w hydrobiologii Forel wprowadził także do literatury nazwy trzech zasadniczych stref w jeziorze: przybrzeżnej - litoralnej, dennej - bentosowej i otwartej wody - pelagicznej i scharakteryzował warunki fizyczno-chemiczne panujące w każdej z nich.

Inni badacze tamtego czasu Benedykt Dybowski w latach 1873-1876 prowadził badania nad Bajkałem E.A.Birge profesor Uniwersytetu stanowego Wisconsin w 1873 roku rozpoczął swoje badania nad jeziorem Mendota ( początek badań limnologicznych na kontynencie amerykańskim).

Wyprawa na statku angielskim „Challenger” (1873-1876) Rok rozpoczęcia tej wyprawy uważa się z narodziny nowej dyscypliny wiedzy, jaką jest oceanologia - nauka o procesach przyrodniczych w morzu.

Wyprawa na statku “National” kierownik Viktor Hensen (1889) Celem wyprawy było poznanie pożywienia ryb. Wykazano wtedy, że pokarmem dla ryb są drobne organizmy zwierzęce, które z kolei żywią się jeszcze mniejszymi organizmami roślinnymi. Te mikroskopijnej wielkości organizmy Hensen w pracy ogłoszonej w 1887 r. nazwał planktonem.

Planktologia - nowa gałąź hydrobiologii Siatka planktonowa Hensena do badań morskich (1887) Siatka planktonowa Apsteina do połowów planktonu słodkowodnego (1896)

Badania dna Dragi Czarpacz dna Petersena (1910) (w oceanologii) Czerpacz dna Ekmana (w limnologii)

Stacje badawcze I Pierwsza stacja badawcza tego typu założona została już w 1872 roku w Neapolu przez Dohrna . Głównym jej zadaniem były badania morfologiczno- taksonomiczne i embriologiczne zwierząt zamieszkujących Zatokę Neapolitańską.

Stacje badawcze II Najstarsza stacja śródlądowa została założona przez Zachariasa nad jeziorem Plön na Pojezierzu Holsztyńskim w 1892 roku. Kierowana była przez wiele lat przez Thienemanna i stała się wówczas jednym z najpoważniejszych centrów badań hydrobiologicznych na świecie

Stacje badawcze III Prowadzona przez Ruttnera stacja w Lunz (Alpy austriackie). Rosyjska stacja zoologiczna w Sewastopolu nad Morzem Czarnym. Tuż przed drugą wojną światową było na świecie prawie 200 stacji.

Stacje terenowe w Polsce w okresie międzywojennym I w 1920 roku powołano Stację Hydrobiologiczną nad jeziorem Wigry. Pracownicy stacji - A.Lityński, K.Demel, Z.Koźmiński, K.Passowicz, J.Wołoszyńska, J.Wiszniewski. W 1928 roku Stacja Biologiczna nad jeziorem Kiekrz koło Poznania. Odział rzeczny Stacji Wigierskiej w Pińsku.

Stacje terenowe w Polsce w okresie międzywojennym II W 1923 roku Morskie Laboratorium Rybackie w Helu - kier. Kazimierz Demel. W 1932 r zmiana nazwy na Stację Morską. Na początku 1939 roku stację przeniesiono do nowoczesnego gmachu w Gdyni. W 1945 r wznowienie jako Morskie Laboratorium Rybackie. W 1949 roku włączono je do Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni.

Hydrobiologia w Polsce - teraz Uniwersytety i inne Szkoły Wyższe. Instytuty Polskiej Akademii Nauk Instytuty resortowe – np.: Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. Hydrobiologia w Trójmieście.