ZAGROŻENIE WYRZUTAMI GAZÓW I SKAŁ CENTRALNA STACJA RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A. 41-902 Bytom, ul. Chorzowska 25, tel.: 032 282 25 25 www.csrg.bytom.pl e-mail: info@csrg.bytom.pl ZAGROŻENIE WYRZUTAMI GAZÓW I SKAŁ

CENTRALNA STACJA RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A. Prawo Geologiczne i Górnicze z dnia 4.02.1994 r. art. 73 (znowelizowane 27.07.2001 r.) Przedsiębiorca jest zobowiązany w szczególności: rozpoznawać zagrożenia związane z ruchem zakładu górniczego i podejmować środki zmierzające do zapobiegania i usuwania tych zagrożeń, w tym oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe występujące w ruchu zakładu górniczego oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko. 2. Posiadać odpowiednie środki materialne i techniczne oraz właściwie zorganizowane służby ruchu do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników i ruchu zakładu górniczego.

Artykuł 73a 1. Występujące w zakładach górniczych zagrożenia naturalne: tąpaniami, metanowe, wyrzutami gazów i skał, wybuchem pyłu węglowego, wodne, erupcyjne, siarkowodorowe, radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi, a także działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia, podlegają zaliczeniu do poszczególnych stopni (kategorii, klas) zagrożeń. 2. Zaliczeń, o których mowa w ust. l, dokonuje właściwy organ nadzoru górniczego w drodze decyzji, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej.

§ 16. 1 Ustala się dwie kategorie zagrożenia wyrzutami metanu i skał w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny: 1) skłonne do występowania wyrzutów metanu i skał, 2) zagrożone wyrzutami metanu i skał. 2. Do kategorii skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał zalicza się pokłady węgla kamiennego lub ich części, w których: 1) metanonośność wynosi powyżej 8 m3/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, a zwięzłość węgla jest mniejsza niż 0,3 lub 2) metanonośność wynosi powyżej 8 m3/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, a zwięzłość węgla wynosi co najmniej 0,3 ale intensywność desorpcji metanu jest większa niż 1,2 kPa.

3. Do kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał zalicza się pokłady węgla kamiennego lub ich części, w których: 1) wystąpił wyrzut metanu i skał lub 2) wystąpił nagły wypływ metanu, lub 3) stwierdzono występowanie innych, wymienionych w § 2 pkt 15, objawów wskazujących na wzrost zagrożenia wyrzutami metanu i skał. 4. Do kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał zalicza się również pokłady węgla kamiennego lub ich części, skłonne do występowania wyrzutów metanu i skał, w których stwierdzono intensywność desorpcji metanu większą niż 1,2 kPa, oraz wystąpiły objawy, o których mowa w § 2 pkt 15.

§ 17. 1. W decyzji o zaliczeniu pokładu węgla kamiennego lub jego części: 1) do kategorii skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał ustala się także granice pokładów lub ich części skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał, 2) do kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał ustala się także granice pól zagrożonych tymi wyrzutami. 2. Granice pokładów węgla kamiennego lub ich części skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał oraz granice pól zagrożonych wyrzutami metanu i skał powinny być ustalone w taki sposób, aby obejmowały wszystkie wyrobiska, w których skutki wyrzutu metanu i skał lub nagłego wypływu metanu mogą stworzyć zagrożenie zjawiskiem, o którym mowa w § 2 pkt 12 i 13, w tym również wyrobiska, którymi odprowadzany jest metan oraz w których skutki wyrzutu lub wypływu metanu mogą spowodować zaburzenia przewietrzania.

§ 18. Ustala się dwie kategorie zagrożenia wyrzutami gazów i skał w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny. Do pierwszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się pokłady lub ich części, w których nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał. Do drugiej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się: 1) pokłady lub ich części, w których wystąpiły wyrzuty gazów i skał, 2) pokłady lub ich części, w których nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał, ale istnieją objawy określone w § 2 pkt 15. Pokładów lub ich części można nie zaliczać do zagrożonych wyrzutami gazów i skał albo wyłączyć z zaliczenia, jeżeli zostanie stwierdzone przez rzeczoznawcę, że: 1) całkowita gazonośność jest mniejsza od 6 m3/Mg czystej substancji węglowej, 2) całkowita gazonośność zawiera się w granicach od 6 do 16 m3/Mg czystej substancji węglowej, przy zwięzłości węgla większej od 0,8, 3) wyniki prognozy nie wskazują na możliwość wystąpienia zagrożenia wyrzutami gazów i skał.

§ 23. 1. Wniosek o zaliczenie złoża (pokładu) lub jego części do kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, o których mowa w § 16, 18 i 22, powinien zawierać: 1) opis budowy geologicznej złoża (pokładu) lub jego części, 2) opis czynników charakteryzujących zagrożenie wyrzutami gazów i skał, 3) propozycję zaliczenia złoża (pokładu) lub jego części do odpowiedniej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, wraz z uzasadnieniem. 2. Do wniosku dołącza się: 1) charakterystyczne przekroje geologiczne, 2) mapy złoża (pokładu) lub jego części, w skali nie mniejszej niż 1:5 000, z oznaczeniem proponowanych granic kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał.

Prognozowanie zagrożenia wyrzutem metanu i skał w podziemnych zakładach górniczych Dla rozpoznania i kontroli stanu zagrożenia w pokładach węgla zaliczonych do skłonnych lub zagrożonych wyrzutami metanu i skał wierci się otwory badawcze wiertłem o średnicy 42 mm oraz dokonuje się pomiarów intensywności desorpcji metanu, zwięzłości węgla lub ilości zwiercin. Prognoza stanu zagrożenia powinna być wykonywana zgodnie z technologią uwzględniającą: 1) sposób kontroli stężeń metanu, 2) sposób zabezpieczenia załogi przed skutkami wyrzutu, 3) lokalizację, kierunki, średnice oraz długości otworów, 4) sposoby bezpiecznego usuwania awarii, w szczególności zaklinowania wiertła w otworze, 5) sposób wykonywania pomiarów parametrów zagrożenia wyrzutem oraz dokumentowania ich wyników, 6) tryb zapoznawania się osób kierownictwa i dozoru zakładu górniczego z wynikami tych pomiarów.

Przy opracowywaniu prognozy zagrożenia wyrzutem dla określonego przodka uwzględnia się występujące objawy makroskopowe, w szczególności: 1) zmianę zwięzłości i struktury węgla oraz zalegania warstw, 2) zwiększoną ilość zwiercin, 3) wydmuchy zwiercin i gazu podczas wiercenia otworów, 4) zwiększoną ilość gazu i urobku w przodku po robotach strzałowych, 5) odpryskiwanie węgla z ociosów i trzaski w głębi calizny. Określenia wskaźnika zwięzłości węgla dokonuje się metodą kruszenia próbek pobranych z najmniej zwięzłej warstwy w przodku. W wyrobiskach korytarzowych, wykonywanych w pokładach węgla zaliczonych do kategorii skłonnych lub zagrożonych wyrzutami metanu i skał, wykonuje się co najmniej dwa otwory badawcze wiertłem o średnicy 42 mm i długości nie mniejszej niż 3 m, usytuowane jeden w osi, a drugi w narożu przodka.

W wyrobiskach eksploatacyjnych prowadzonych w pokładach węgla zaliczonych do skłonnych lub zagrożonych wyrzutami metanu i skał, niemających wyprzedzenia chodnikami przyścianowymi co najmniej o 30 m, wykonuje się 6-metrowe otwory badawcze w odstępach nie większych niż 25 m wzdłuż frontu ścianowego. W przodkach wyrobisk korytarzowych, prowadzonych z użyciem kombajnów, wykonuje się w węglu co najmniej dwa otwory badawcze o długości 6 m.

Osoba dozoru ruchu przed rozpoczęciem prac na swojej zmianie sprawdza: 1) rozmieszczenie tablic ostrzegających załogę przed zagrożeniem, 2) sprawność środków łączności i alarmowania, 3) wyposażenie załogi w tlenowe aparaty ucieczkowe, 4) stan wentylacji oraz stężenie metanu w wyrobisku, 5) stan obudowy wyrobiska, 6) stan techniczny urządzeń w przodku. Podczas wykonywania wierceń otworów badawczych dokumentuje się przebieg wiercenia każdego otworu z podaniem w szczególności ilości zwiercin, długości strumienia wydmuchu. Wiercenie otworu badawczego natychmiast przerywa się oraz wstrzymuje pogłębianie i rozwiercanie, jeżeli podczas wiercenia nastąpi gwałtowne wydzielanie się metanu i zwiercin.

W PRZYPADKU WYRZUTÓW GAZÓW I SKAŁ: stanu przewietrzania w rejonie wyrzutu, miejsca wyrzutu, rozmiarów pustek powyrzutowych, ilości i masy powyrzutowej, stanu zagazowania wyrobisk, rozmiarów zniszczeń w wyrobiskach rejonu wyrzutu, możliwości szybkiego przewietrzenia rejonu wyrzutu, możliwości usunięcia masy powyrzutowej, naprawy obudowy, usunięcia uszkodzeń w urządzeniach i wyposażenia wyrobisk oraz potrzebne do tego środki, miejsca urządzenia bazy ratowniczej;