CUKRY I ICH ROLA W ORGANIŹMIE CZŁOWIEKA OPRACOWANE PRZEZ: Mateusza Klimeckiego

Cukry Cukry to przede wszystkim materiał energetyczny i strukturalny. Ze względu na budowę wyróżniamy cukry proste – glukoza, dwucukry – laktoza, sacharoza i wielocukry – skrobia, celuloza, czyli błonnik, chityna.

 Z punktu widzenia budowy chemicznej cukry proste są wielowodorotlenowymi aldehydami 4 lub ketonami 5, zatem w ich cząsteczkach znajduje się więcej niż jedna grupa hydroksylowa oraz (odpowiednio) grupa aldehydowa lub ketonowa. Cukry proste z grupą aldehydową są nazywane aldozami, z grupą ketonową - ketozami. Cukry złożone składają się z dwóch (disacharydy), kilku (oligosacharydy) lub wielu (polisacharydy) cząsteczek cukrów prostych. W zależności od liczny atomów węgla w cząsteczce cukry proste dzielimy na triozy (3 atomy), tetrozy (4 atomy), pentozy (5 atomów), heksozy (6 atomów) i heptozy ( 7 atomów). Cukrami prostymi o największym znaczeniu są heksozy (a wśród nich glukoza).

Wśród wielocukrów (polisacharydów) warto wyróżnić celulozę, skrobię i glikogen. Wymienione wielocukry składają się wyłącznie z wielu cząsteczek glukozy. Jednak różny sposób połączenia jednostek glukozowych powoduje, że celuloza, skrobia i glikogen mają różną budowę cząsteczki, a co za tym idzie - inne właściwości. W organizmach żywych pełnią także różne funkcje.

Glukoza Inaczej cukier gronowy, podstawowy węglowodan krwi, jeden z najważniejszych związków w przemianie węglowodanów. Jest cukrem prostym, dobrze rozpuszczalnym w wodzie, o słodkim smaku, występuje m.in. w owocach i miodzie. Ma właściwości redukujące wykorzystywane przy oznaczaniu glukozy dla potrzeb klinicznych. W organizmach zwierzęcych powstaje w wyniku rozkładu cukrów pokarmowych (głównie sacharozy i skrobi) i glikogenu wątrobowego.

Glukoza może również powstawać w procesie glikoneogenezy z niektórych aminokwasów. Stężenie glukozy we krwi waha się w granicach 80-120 mg/100 ml. Stałość tego stężenia zapewniają następujące hormony: adrenalina, glukagon, kortyzol , somatotropina i insulina. Glukoza ulega w komórce spaleniu w procesie glikolizy (beztlenowej i tlenowej), co dostarcza organizmowi dużej ilości energii magazynowanej w kwasie adenozynotrójfosforowym.

Laktoza Inaczej cukier mleczny jest to dwucukier zbudowany z: glukozy i galaktozy, występujący w mleku. Podstawowy węglowodan przyjmowany przez niemowlęta i całkowicie pokrywający ich zapotrzebowanie na węglowodany. W przewodzie pokarmowym pod wpływem enzymu laktozy ulega rozpadowi do glukozy i galaktozy, które zostają wchłonięte do krwi.

Sacharoza (cukier trzcinowy, cukier buraczany) Jest to dwucukier, w skład którego wchodzi glukoza i fruktoza. Na skalę przemysłową jest otrzymywany z trzciny cukrowej i buraków cukrowych. Sacharoza jest głównym oligosacharydem pożywienia ludzi. W przewodzie pokarmowym pod wpływem enzymu sacharazy ulega rozkładowi do glukozy i fruktozy, które zostają wchłonięte do krwi.

Skrobia Jeden z głównych węglowodanów zapasowych roślin, znajdujący się w ziarnach zbóż i w bulwach ziemniaków. Jest podstawowym polisacharydem w pożywieniu człowieka (mąka, chleb, ziemniaki, kasza). W przewodzie pokarmowym pod wpływem enzymu amylazy ulega rozkładowi do maltozy, ta z kolei pod wpływem maltazy ulega rozkładowi do glukozy, która zostaje wchłonięta do krwi.

Celuloza Główny składnik tkanek roślinnych, polisacharyd składający się z liniowo połączonych cząsteczek glukozy, znajduje się w drewnie. Nie przyswajana przez organizm człowieka, ponieważ nie ulega hydrolizie w przewodzie pokarmowym. Jest natomiast rozkładana do glukozy przy udziale flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym zwierząt trawożernych, u których pokrywa zapotrzebowanie na węglowodany.

Fruktoza Zwana cukrem owocowym, to inny bardzo rozpowszechniony cukier prosty. Fruktoza jest ketozą. Ma taki sam wzór sumaryczny jak glukoza, ale inne wzajemne ułożenie atomów w cząsteczce. Fruktoza jest zatem izomerem 6 glukozy. W stanie wolnym występuje w wielu owocach i miodzie. Fruktoza stanowi łatwo przyswajalny składnik pożywienia. Stosuje się je jako środek słodzący w cukrzycy oraz w leczeniu niedomogi mięśnia sercowego. Fruktoza jest najsłodsza z cukrów. W rzeczywistości jest tak, że nie wszystkie cukry są jednakowo słodkie.

Aby osłodzić określoną porcję pożywienia fruktozą, wystarczy wziąć jej prawie dwukrotnie mniej niż sacharozy. Mówiąc o zdolności do słodzenia, warto uświadomić sobie, że istnieją związki chemiczne - nie mające nic wspólnego z cukrami - charakteryzujące się ogromną słodkością. Popularna sacharyna, syntetyczny środek słodzący, stosowany przez ludzi chorych na cukrzycę, jest słodsza od zwykłego cukru 550 razy. Inaczej mówiąc, trzeba by wysypać ponad pół tony naszego cukru używanego w gospodarstwie domowym, aby uzyskać efekt słodzący 1 kilograma sacharyny.

Źródła: www.wikipedia.org http://sacharydy.republika.pl/ http://www.sciaga.pl/tekst/11874-12-cukry