U SCHYŁKU ŚREDNIOWIECZA POWTÓRZENIE PRZED EGZAMINEM GIMNAZALNYM 2013

Ludwik Węgierski (1370 – 1382) Po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 roku władcą Polski został jego siostrzeniec Ludwik Andegaweński – król Węgier. Ludwik także nie miał syna, więc po śmierci władcy rządy w Polsce miała objąć Jadwiga – jego córka.

Jadwiga (1384 – 1399) Za cenę przywileju koszyckiego (1374) rycerstwo zgodziło się na kobietę – króla. Jadwiga była jeszcze dziewczynką, kiedy poszukano dla niej męża, władcę sąsiedniej Litwy, poganina – Jagiełłę.

Przywilej koszycki (1374) obniżenie poradlnego z 12 do 2 groszy z łana i nienakładanie nowych podatków bez zgody rycerzy; zwolnienie rycerzy z obowiązku naprawy zamków i mostów oraz goszczenia podróżującego króla; zwrot kosztów wypraw wojennych poza granice i wykupienie rycerzy z niewoli.

Początki unii Polski z Litwą Jadwiga Andegaweńska + Władysław Jagiełło (1384 – 1399) (1386 – 1434)

Unia w Krewie (1385) Polska i Litwa miały wspólnego wroga – Krzyżaków. Jagiełło miał zostać mężem Jadwigi i królem Polski, miał też wraz z całą Litwą przyjąć chrzest. Polska i Litwa miały być połączone unią personalną. Obok: Pogoń – symbol Litwy.

Unia personalna Połączenie dwóch lub więcej państw poprzez osobę wspólnego monarchy, przy jednoczesnym zachowaniu odrębnych władz i instytucji. Unie polsko – litewskie: w Krewie (1385) w Wilnie (1401) w Horodle (1413)

Wielka wojna z Zakonem (1409 – 1411) Krzyżacy oskarżali Jagiełłę o pozorną chrystianizację. Krzyżacy zagarnęli należącą do Litwy Żmudź oraz należącą do Polski ziemię dobrzyńską. Kulminacją wojny była bitwa pod Grunwaldem (15 lipca 1410 roku). Obok: Ulrich von Jungingen – wielki mistrz krzyżacki.

Bitwa pod Grunwaldem (1410)

I pokój toruński (1411) Po zwycięstwie grunwaldzkim Jagiełło bezskutecznie próbował zdobyć Malbork. Wojnę zakończył I pokój toruński (1411), Krzyżacy zwrócili Polsce ziemię dobrzyńską, a Litwie Żmudź (tymczasowo).

Polacy na soborze w Konstancji (1414 – 1418) Delegacja polska na soborze odpierała zarzuty Krzyżaków o pozorną chrystianizację Litwy. Delegacji przewodził abp Mikołaj Trąba (prymas). Jej uczestnik rektor AK Paweł Włodkowic bronił prawa pogan do swojej ziemi i stworzył teorię wojny sprawiedliwej.

Władysław Warneńczyk (1434 – 1444) Po śmierci Władysława Jagiełły królem został jego syn małoletni Władysław. Po kilku latach został on także królem Węgier i z tej racji podjął walki z Turkami. W ich trakcie zginął w bitwie pod Warną (1444), stąd jego przydomek.

Kazimierz Jagiellończyk (1447 – 1492) Po śmierci Władysława, rządy w Polsce objął jego młodszy brat, dotychczas władający Litwą Kazimierz Jagiellończyk. Za jego panowania rozegrała się wojna 13-letnia z Krzyżakami.

Wojna 13-letnia (1454 – 1466) Niezadowoleni z rządów Krzyżaków poddani założyli najpierw Związek Jaszczurczy(1397), a potem Związek Pruski (1440) i poprosili Kazimierza o przyłączenie Pomorza i Prus do Polski. Od inkorporacji (czyli przyłączenia) tych ziem zaczęła się wojna trwająca 13 lat.

Wojna 13-letnia (1454 – 1466) Początkowo polskie pospolite ruszenie przegrało w bitwie pod Chojnicami (1454). Po utworzeniu armii zaciężnej (najemnej) Polacy pod wodzą Piotra Dunina zaczęli odnosić zwycięstwa np. wykupili Malbork (1457), bitwa pod Świecinem (1462).

II pokój toruński (1466) Polska wygrała wojnę i odzyskała Pomorze Gdańskie (po 150 latach) oraz Warmię, czyli tzw. Prusy Królewskie. Pozostała część państwa krzyżackiego tzw. Prusy Zakonne stały się lennem Polski. Krzyżacy przenieśli wówczas swoją stolicę z Malborka do Królewca.

II pokój toruński (1466) PAŃSTWO KRZYŻACKIE (włączone do Polski) PRUSY KRÓLEWSKIE PRUSY ZAKONNE (lenno Polski)

„Czarna śmierć” Wielka epidemia dżumy w Europie w poł. XIV w., w wyniku której zmarło 30 % jej mieszkańców.

„Czarna śmierć”

„Czarna śmierć”

Wojna stuletnia (1337 – 1453) wojna pomiędzy Anglią i Francją; początkowe sukcesy Anglii (bitwa pod Crecy – 1346, świetni łucznicy); ostateczne zwycięstwo Francji (zniszczenia).

Wojna stuletnia (1337 – 1453) Ważną rolę w wojnie odegrała młoda dziewczyna Joanna d’Arc – dowodziła m. in. obroną Orleanu przed Anglikami – tzw. Dziewica Orleańska, zginęła spalona na stosie . Dziś jest bohaterką narodową Francji i świętą.

Husytyzm Czeski teolog Jan Hus chciał: odebrania duchownym władzy i majątków przetłumaczenia Biblii na j. narodowe swobodnego głoszenia prawd wiary komunii pod dwoma postaciami

Husytyzm Cesarz zaprosił Husa na sobór w Konstancji (1415), ale podstępnie go uwięził i spalono reformatora na stosie. Jego zwolennicy – husyci byli później prześladowani (tzw. wojny husyckie).

metoda walki husytów - tabor Husytyzm kielich – symbol husytów metoda walki husytów - tabor

Turcy – nowa potęga Turcy osmańscy zjednoczeni przez Osmana I opanowali Azję Mniejszą i rozpoczęli ekspansję na Bałkany. Ich władca przyjął tytuł sułtana i dowodził świetną armią.

Turcy – nowa potęga janczarzy spahisi

Turcy – nowa potęga pokonanie wojsk serbskich na Kosowym Polu (1389) pokonanie koalicji chrześcijańskiej pod Nikopolis (1396) zwycięstwo nad armią polsko – węgierską pod Warną (1444)

Turcy – nowa potęga Ostatecznie w 1453 r. Turcy zdobyli Konstantynopol – stolicę cesarstwa bizantyjskiego. Zmienili jego nazwę na Stambuł i uczynili swoją stolicą.

Moskwa – nowa potęga Wielkie Księstwo Moskiewskie wyzwoliło się z niewoli mongolskiej w 1380 r., gdy Dymitr Doński pokonał Tatarów w bitwie na Kulikowym Polu. Iwan IV Groźny przyjął tytuł cara, a Moskwę zaczęto nazywać „trzecim Rzymem”.

Moskwa – nowa potęga

Kultura późnego średniowiecza w Polsce W XV w. znakomicie rozwijała się kultura i nauka w Polsce dlatego okres ten nazwano „złotą jesienią polskiego średniowiecza”. W architekturze dominował styl gotycki. Obok: Kościół Mariacki w Krakowie

Kultura późnego średniowiecza w Polsce Kościół Mariacki w Gdańsku Ratusz w Toruniu

Kultura późnego średniowiecza w Polsce Barbakan w Krakowie Ratusz w Tarnowie

Kultura późnego średniowiecza w Polsce Najsłynniejszym rzeźbiarzem tamtych czasów był niemiecki artysta pracujący w Polsce Wit Stwosz, autor ołtarza w kościele Mariackim w Krakowie.

Kultura późnego średniowiecza w Polsce

Kultura późnego średniowiecza w Polsce Pieta Piękna Madonna

Kultura późnego średniowiecza w Polsce W XV w. rozkwit przeżywała też Akademia Krakowska. Wówczas dzieje Polski spisywał też Jan Długosz (Roczniki…). Kultura zaś miała charakter stanowy (tzw. kultura stanowa).