OGRODY W ŚREDNIOWIECZU.

Początek ogrodom dali benedyktyni z Monte Cassino i opactwo w Cluny (XI wiek), oraz cystersi z Nadrenii i Francji (XII wiek). Jednym z rodzajów ogrodów były wirydarze klasztorne. Nawiązywały one do małego rzymskiego ogródka otoczonego perystylem („cavum medium”). W wypadku wirydarza, ogród łączył się z otaczającymi go budynkami. Znajdował się pośrodku klasztoru, z czterech stron był zabudowany i otoczony krużgankami. Był miejscem spacerów i odpoczynku. Wirydarz miał zazwyczaj formę kwadratu. Na jego obwodzie znajdowały się ścieżki, które krzyżowały się prostopadle lub po przekątnych w jego środku. Tutaj też często stała studnia, fontanna lub rzeźba, drzewo. W wirydarzach uprawiano przede wszystkim rośliny ozdobne, kwiaty, krzewy, czasem też zioła. Kwadratowy kształt wirydarza miał znaczenie symboliczne, łączył się z czterema cnotami kardynalnymi (roztropność, wstrzemięźliwość, sprawiedliwość, męstwo). W klasztorach znajdowały się również ogrody uprawne. Były to sady, warzywniki i zielniki (w tych ostatnich uprawiano m.in. szałwię, rutę, malwę, miętę, piołun). Przy niektórych klasztorach na Śląsku i w Wielkopolsce, znajdowały się też winnice.

Średniowieczne ogrody klasztorne

"Imię róży" Umberta Eco dało mi pierwszy opis tego niezwykłego miejsca "Imię róży" Umberta Eco dało mi pierwszy opis tego niezwykłego miejsca. I świadomośc symetrii, harmonii kształtu, treści i formy. "Albowiem architektura jest sztuką, która najśmielej stara się odtworzyć swoim rytmem porządek wszechświata (...) I niech pochwalony będzie Nasz Stwórca, który ustanowił wszelkie rzeczy względem cieżaru, liczby i miary"  Rodzaje ogrodów; Obwarowane, zamknięte, życie wspólne, zwykle małe przestrzenie Ogrody klasztorne: ogrody uprawne, wirydarz, Herbularis, ogrody szpitalne, ogrody cmentarne, ogrody opackie Ogrody zamkowe; Hortus conclusus, Herbarium tzn. zielnik, ogrody zabaw (zakładane poza murami miasta – zw. "łąka kwietna”,”ogród miłości”), ogrody użytkowe, zwierzyniec, ogrody miejskie publiczne, 

Dominuje budowla kościelna z 3 stron, a wewnątrz wirydarz – mały ozdobny ogród. Cała przestrzeń zapięta jest ogrodzeniem. Cała przestrzeń dzielona jest na kwatery,przedzielone przecinającymi się pod kątem prostym ścieżkami. Kwadrat – uprzywilejowana forma w owym czasie, wiąże się bowiem z 4 cnotami kardynalnymi. Kwatery obsadzone wysokimi drzewami, krzewami owocowymi, w środku uprawia się warzywa. Także pojawiają się sady, pola uprawne, chmielniki. 

-Wirydarz- kwadratowy lub prostokątny ogród umieszczony wewnątrz zabudowańklasztornych. Często otoczony jest krużgankami. Na środku umieszczona jest studniaalbo fontanna. Kształt wielkość określa reguła zakonna (dł. boku 30m). Akcent środkowy-studnia, fontanna, rzeźba, drzewo. Uprawiano rośliny kwiatowe, krzewy, zioła. Rośliny nie przesłaniały zamykających przestrzeń wirydarz krużganków.   Wirydarz benedyktyński zwykle był kwadratem o boku liczącym 100 stóp, czyli około 30 metrów. Najczęściej uprawiano tam kwiaty i krzewy ozdobne, dość rzadko pojawiały się lecznicze zioła.

Wirydarz w swej zasadzie nawiązuje do rzymskiego "cavum medium", czyli małego ogródka otoczonego perystylem. Został on poprzez starochrześcijańskie bazyliki przejęty przez budownictwo klasztorne, gdyż zapewnił społeczności zakonnej pewien kontakt z przyrodą przy całkowitym odcięciu jej od świata zewnętrznego.  Stanowił on również najbardziej rozwinięty pod względem kompozycyjnym układ, w którym przestrzeń ogrodowa wiązała się ściśle z otaczającą go architekturą budynków. Położony w środku klasztoru, ujęty czworobokiem zabudowy i otoczony naokoło krużgankami. Wirydarz był bardzo ozdobny, stanowił on miejsce spacerów i wypoczynków. Plan jego opierał się na podziale geometrycznym powierzchni, zazwyczaj miał formę kwadratu lub bardzo zbliżonego do niego prostokąta. Podział był zaznaczony na obwodzie wirydarza ścieżkami, które wewnątrz najczęściej krzyżowały się prostopadle lub po przekątnych. W wirydarzach uprawiano przede wszystkim ozdobne rośliny kwiatowe i krzewy, czasem również i zioła. Akcent środkowy stanowiła studnia, fontanna, rzeźba lub drzewo.