Zaburzenia psychiczne w okresie dzieciństwa i dorastania

Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego wg ICD – 10 ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. Autyzm, Zespół Retta, Zespół Aspergera) Inne zaburzenia rozwoju psychicznego Zaburzenia rozwoju psychicznego, nie określone

Klasyfikacja zaburzeń rozwoju psychicznego wg ICD – 10 c.d. ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ ZWYKLE W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM Zaburzenia hiperkinetyczne Zaburzenia zachowania Mieszane zaburzenia zachowania i emocji Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym Tiki Inne zaburzenia zachowania zaczynające się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym (np. moczenie mimowolne, zanieczyszczanie się kałem, jąkanie, nadmierne onanizowanie się)

Upośledzenie umysłowe Samo w sobie nie jest chorobą, może być objawem wielu chorób lub skutkiem różnych procesów patologicznych. Częstość występowania w populacji ogólnej – 3% Wg DSM – IV obejmuje 3 komponenty Niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, IQ mniejsze lub równe 70 Obniżenie zdolności przystosowania przynajmniej w 2 z wymienionych dziedzin: porozumiewania się, zaradności osobistej, prowadzenia domu, stanowienia o sobie, umiejętności interpersonalnych, korzystania ze źródeł wsparcia społecznego, możliwości uczenia się, pracy, wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo Początek przed 18. rokiem życia

Etiologia upośledzenia umysłowego

Kierunki pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie Dostarczanie rodzicom nowych informacji Współpraca z lekarzem, konsultacja genetyczna Udzielanie wskazówek, w jaki sposób można promować rozwój dziecka Wskazówki u jakich specjalistów można szukać pomocy Namawianie do nauczania zgodnego z możliwościami dziecka Udzielanie wsparcia emocjonalnego i społecznego

Autyzm dziecięcy Rozwija się do 3. roku życia Zmiany dotyczą: funkcjonowania społecznego, zachowania, zainteresowań 4 – krotnie częściej dotyczy chłopców Występuje w rodzinach na całym świecie, w każdej klasie społecznej Rozpowszechnienie 5 na 10 000 Brak jednoznacznie ustalonej genezy Autyzm dziecięcy a Zespół Aspergera

Objawy autyzmu dziecięcego Niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania kontaktów społecznych Ubogie kontakty rówieśnicze Brak odwzajemniania społeczno – emocjonalnego – odmienność reagowania na emocje innych osób, niedostosowanie zachowania do kontekstu Brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości, zainteresowania lub osiągnięć Opóźniony lub zupełny brak rozwoju mówionego języka – dziecko nie próbuje zastąpić mowę gestem i/lub mimiką Stereotypowe powtarzanie słów i/lub wyrażeń Brak zabawy w udawanie „na niby” lub zabawy naśladującej role społeczne Pochłonięcie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami Przywiązanie do rutynowych, zachowań o charakterze rytuału Manieryzmy ruchowe np. kręcenie palcami Koncentracja na częściowych niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów

Autyzm – niektóre aspekty przed 3. rokiem życia Dziecko nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a odbiera bardzo ciche np. szelest papieru „Puste spojrzenie”, brak reakcji na głos czy uśmiech rodzica Obrona przed kontaktem fizycznym Zahamowanie rozwoju mowy lub nie wykorzystywanie jej do zwrócenia na siebie uwagi lub komunikacji Brak zdolności do naśladowania prezentowanych dziecku zachowań

Autyzm 3. – 5. rok życia Dziecko pozostaje poza grupą rówieśniczą, nie uczestniczy we wspólnych zabawach Reaguje lękiem i gwałtownym protestem na próbę zmiany przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania, szlaków którymi się porusza Zabawy koncentrują się na bezużytecznych przedmiotach: pudełkach, patyczkach, zabawkach mechanicznych Kręci się wokół własnej osi, podskakuje na jednej nodze, obraca przedmiotami Powtarza zasłyszane słowa, sylaby Duża sprawnosć w układaniu puzzli „Dziwactwa jedzeniowe” – preferuje jedną lub dwie potrawy odmawiając przyjmowania innych

Autyzm 5. – 7. rok życia Nieharmonijny rozwój poznawczy – brak gotowości do podjęcia nauki w szkole powszechnej Mówiąc o sobie dziecko nie używa zaimka „ja” lecz formy trzecioosobowej Echolalia odwleczona – po dłuższym czasie wypowiada całe zdanie lub fragment wcześniej zasłyszanej wypowiedzi Nadal utrzymują się stereotypie ruchowe oraz niska zdolność do wyrażania emocji Ok. 10% wykazuje wybitne uzdolnienia

Autyzm – dojrzewanie i dorosłość Osoby wychodzące z autyzmu mają dużą trudność z zaakceptowaniem adolescencji Występują niezrozumiałe i niewytłumaczalne okolicznościami zachowania agresywne Utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby tworzenia bliskich więzi Brak empatii 18% funkcjonuje samodzielnie 20% nie wykształca mowy do końca życia

Lęk przed separacją w dzieciństwie Najczęściej występuje u dzieci 2 – 14 – letnich (4%) Częściej dotyczy dziewczynek i dzieci wychowywanych samotnie przez matkę Nasilony lęk i niepokój, czasami z napadami paniki przy próbie oddzielenia od matki Napady złości albo bez wyraźnej przyczyny albo przy próbach wyjścia matki z domu lub pozostawienia dziecka w przedszkolu lub szkole, czasem odmowa chodzenia do przedszkola lub szkoły Ograniczone kontakty z rówieśnikami Obawy o rodziców (że coś się im stanie, nigdy nie wrócą) lub o siebie (że może się zgubić, zostać porwane), niekiedy uporczywe myśli o śmierci Trudności z rozstaniem z rodzicem na noc, koszmary senne Bóle głowy, brzucha, wymioty, biegunka nasilające się w sytuacji rozłąki

Zaburzenia lękowe w postaci fobii w dzieciństwie Lęk skoncentrowany na określonych przedmiotach i sytuacjach Najczęściej chorują dzieci między 3. a 13. rokiem życia (9,2%) Etiologia: traumatyczne doświadczenia lub wyobrażenia budowane na podstawie zasłyszanych informacji Najczęstsze fobie u dzieci: lęk przed ciemnością, zastrzykami, owadami, wysokościami, hałasem

Lęk społeczny w dzieciństwie Dobre relacje z członkami swojej rodziny i osobami zaprzyjaźnionymi z rodziną, lecz usilne unikanie i lęk przed kontaktami z osobami spoza rodziny, w tym także z rówieśnikami Koncentracja na sobie, zakłopotanie lub nadmierne skoncentrowanie na stosowności swojego zachowania w czasie kontaktów z nieznajomymi Może doprowadzić do małej frekwencji w szkole, postępującej izolacji i osamotnienia dziecka Dotyka 1% dzieci i adolescentów Może być wynikiem zmian fizycznych (np. kalectwo, trudności z rozwojem mowy) i urazów psychicznych wywołujące w dziecku poczucie bezwartościowości

Zaburzenie związane z rywalizacją w rodzeństwie Rozpoczyna się u większości dzieci w 1 miesiącu życia młodszego rodzeństwa Rywalizacja i zazdrość wobec rodzeństwa; współzawodnictwo o zainteresowanie i uczucia rodziców Nieprawidłowe jest nadmierne nasilenie objawów przejawiające się w otwartej wrogości wobec brata lub siostry, wyrządzaniu urazów fizycznych Utrata wcześniej nabytych umiejętności np.. Kontroli pęcherza, naśladowanie młodszego rodzeństwa w zakresie czynności które przyciągają uwagę rodzica Uwstecznianie charakteru swoich zabaw Napady złości, dysforii, lęku Zaburzenia snu, domaganie się spania razem z rodzicami

Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie Rozpowszechnienie ok. 4% W okresie dzieciństwa występuje równie często u obu płci, w adolescencji 6 razy częściej chorują dziewczęta Ciągłe zamartwianie się dotyczące wielu dziedzin życia Obniżony nastrój Myśli samobójcze Niechęć do kontaktów społecznych Ciągły niepokój, napięcie, niemożność odprężenia się, poczucie zmęczenia Drażliwość Zaburzenia snu z powodu zmartwień i lęku, dolegliwości fizyczne

Objawy rozwojowych zaburzeń koordynacji (za: L. Popek, 2003) Zaburzenia koordynacji dużych ruchów Zaburzenia koordynacji subtelnych ruchów Wiek przedszkolny - opóźnienie siadania, raczkowania, chodzenia trudności z utrzymaniem równowagi, częste kontuzje, niezdarny chód - wpadanie na przeszkody, tendencja do upuszczania przedmiotów trudności w opanowaniu czynności związanych z ubieraniem się - trudności w opanowaniu posługiwania się nożem, widelcem, łyżką Wiek szkolny - trudności w opanowaniu jazdy na rowerze, zabaw ze skakanką, robieniu koziołków, skakania, biegania, rzucania - trudności w układankach, wycinankach, posługiwaniu się zabawkami konstrukcyjnymi, budowaniu modeli, rysowaniu Starsze dzieci - mała sprawność w zajęciach sportowych wymagających np. rzucania, łapania, trafiania piłką do bramki trudności w obcinaniu paznokci, myciu i układaniu włosów, robieniu makijażu - nieporządne i nieczytelne pismo - trudności w grach ręcznych, szyciu, grze na pianinie

Zaburzenia zachowania Niezwykle częste i gwałtowne wybuchy złości Częste kłótnie z dorosłymi, jawne sprzeciwianie się im Częste, celowe działania sprawiające innym przykrość Zrzucanie odpowiedzialności za własne zachowanie na innych Nadwrażliwość, obrażanie się Częste złoszczenie się i poczucie krzywdy Częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic Wszczynanie bójek, używanie narzędzi mogących zranić innych Okrucieństwo fizyczne wobec innych osób i zwierząt Późne powroty do domu, wbrew zakazom rodziców Niszczenie przedmiotów, podpalenia, kradzieże, włamania Częste wagary rozpoczynające się przed 13. r.ż. Dręczenie innych, zmuszanie do zachowań seksualnych

Zaburzenia psychiczne w okresie dojrzewania Zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia Depresja młodzieńcza Zaburzenia z kręgu schizofrenii Depresja duża Choroba afektywna dwubiegunowa Uzależnienia od alkoholu i substancji psychoaktywnych Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne

Depresja młodzieńcza Obniżenie lub zmienność nastroju i dysforia Podwyższony poziom lęku, zwłaszcza przed przyszłością Trudności w nauce Poczucie nudy i niemożności znalezienia przyjemności Trudności w rozpoczęciu działania i szybkie męczenie się Trudności w rannym wstawaniu, chodzenie późno spać, lepsze funkcjonowanie w godzinach wieczornych Zaniedbania w zakresie wyglądu fizycznego i higieny osobistej Zachowania ryzykowne: eksperymentowanie ze środkami psychoaktywnymi, przypadkowe kontakty seksualne Myśli i próby samobójcze Dolegliwości somatyczne

Zaburzenia obsesyjno - kompulsywne Obsesje – nawracające, uporczywe, wbrew woli osoby myśli, impulsy lub wyobrażenia. Odczuwane przez osobę jako absurdalne i stresujące. Kompulsje – stereotypowe zachowania wykonywane w ustalonym porządku (np. sprawdzanie, czyszczenie, liczenie ubieranie się). Powstrzymanie kompulsji powoduje wzrost lęku