Zarządzanie kapitałem obrotowym Ćwiczenia 1 – 2 16/11/2013 – 14/12/2013

Wstęp teoretyczny Kapitał obrotowy brutto to ogół źródeł finansowania aktywów obrotowych. Kapitał obrotowy netto to ogół źródeł finansowania aktywów obrotowych pomniejszony o zobowiązania bieżące. Inaczej mówiąc, KON jest to ta część kapitałów stałych firmy zaangażowanych w finansowanie majątku obrotowego.

Wstęp teoretyczny Kapitał obrotowy jest nadwyżką aktywów obrotowych nad zobowiązaniami krótkoterminowymi. Pełni on rolę płynnej rezerwy dla zaspokajania potrzeb nieprzewidzianych i wywołanych niepewności. Zarządzanie tym kapitałem ma na celu utrzymanie krótkoterminowej płynności (równowagi) finansowej. Obejmuje kształtowanie relacji między wielkością obrotowych składników majątku, a krótko-terminowymi zobowiązaniami przedsiębiorstwa.

Wstęp teoretyczny podejście kapitałowe: Zadaniem kapitału obrotowego jest zmniejszenie ryzyka wynikającego z unieruchomienia części środków obrotowych. Wielkość KON może być wyznaczana dwoma sposobami: podejście kapitałowe: kapitał pracujący = kapitał stały – majątek trwały podejście majątkowe: kapitał pracujący = aktywa bieżące – zobowiązania bieżące

Wstęp teoretyczny Zarządzanie kapitałem obrotowym traktować należy jako proces kształtowania wielkości i struktury aktywów obrotowych oraz proces pozyskiwania źródeł finansowania tych aktywów. Kapitał pracujący może występować jako: dodatni kapitał obrotowy, zerowy kapitał obrotowy, ujemny kapitał obrotowy.

Dodatni kapitał pracujący AKTYWA TRWAŁE KAPITAŁ WŁASNY AKTYWA OBROTOWE ZOBOWIĄZANIA DŁUGOTERMINOWE ZOBOWIĄZANIA KRÓTKOTERMINOWE

Ujemny kapitał pracujący AKTYWA TRWAŁE KAPITAŁ WŁASNY ZOBOWIĄZANIA DŁUGOTERMINOWE ZOBOWIĄZANIA KRÓTKOTERMINOWE AKTYWA OBROTOWE

Kapitał pracujący Wielkość tego kapitału, a w szczególności jego wzrost w wielkościach bezwzględnych i względnych, świadczy o umacnianiu się pozycji finansowej przedsiębiorstwa. W przedsiębiorstwach handlowych ujemny KON jest sytuacją bardzo często spotykaną: spółki wydłużają terminy zobowiązań, a prowadzą sprzedaż gotówkową

Strategie zarządzania KO Strategie zarządzania kapitałem obrotowym: strategia konserwatywna strategia agresywna strategia umiarkowana

Aktywa obrotowe Permanentne – ten poziom wielkości aktywów bieżących, który jest poziomem bazowym, nie ulegającym sezonowym lub przypadkowym wahaniom. Okresowe – ta część aktywów bieżących, która ulega sezonowym fluktuacjom.

Cele zarządzania KO Cele zarządzania KO: ograniczone rozmiary kapitału pozyskanie kapitała wymaga poniesienia kosztów Sposoby powiększania KO: Osiągnięty zysk z poprzednich okresów; Wniesienie dodatkowego kapitału przez właścicieli/ udziałowców; Długo- i krótko-terminowe kredyty bankowe Zobowiązania wobec dostawców, pracowników i budżetu.

Zarządzanie kapitałem obrotowym Zarządzanie kapitałem obrotowym można traktować jako proces kształtowania wielkości i struktury aktywów obrotowych oraz proces pozyskiwania źródeł finansowania tych aktywów. zarządzanie środkami pieniężnymi zarządzanie należnościami i zobowiązaniami zarządzanie zapasami

Cykl kapitału obrotowego Cykl kapitału obrotowego oznacza okres, który upływa od momentu wydatkowania środków pieniężnych na zakup czynników produkcji do momentu uzyskania przychodów pieniężnych ze sprzedaży wyrobów lub usług wyprodukowanych dzięki zastosowaniu tych czynników

Cykl kapitału obrotowego Długość cyklu konwersji zapasów i należności określa się jako cykl brutto kapitału obrotowego lub cyklem operacyjnym. Po odjęciu od cyklu operacyjnego cyklu odroczenia płatności zobowiązań otrzymujemy cykl netto kapitału obrotowego nazywanego również cyklem kasowym. Cykl kapitału obrotowego netto = cykl zapasów + cykl należności – cykl zobowiązań.

Cykl konwersji zapasów Z * d Cykl konwersji zapasów = ----------- Ks Z – przeciętny stan zapasów w okresie, D – liczba dni w okresie, Ks – koszt własny sprzedaży w okresie.

Cykl obrotu zapasami w dniach Im krócej angażuje się kapitał w aktywa tym lepiej Dąży się do minimalizownia cyklu zapasów w dniach, ale zerowy cykl obrotu jest niemożliwy: zbyt niskie zapasy mogłyby prowadzić do wyczerpania, przerw w produkcji, utraty klientów Im większy asortyment, tym wzrasta długość cyklu obrotu zapasami Niski wskaźnik może świadczyć o braku środków na utrzymanie zapasów

ZAPASY NALEŻNOŚCI PRZEMYSŁ Wysokie: zarówno materiały, produkcja niezakończona, wyroby gotowe Względnie wysokie: zależą od atrakcyjności produktów i rodzaju potrzeb, jakie zaspokajają HANDEL Zależą od bogactwa asortymentowego: duże lub średnie. Najczęściej o stosunkowo krótkiej rotacji. Inaczej, gdy są to towary importowane Wysokie w handlu hurtowym, w handlu detalicznym prawie nie występują USŁUGI Niskie Niewielkie

Cykl konwersji należności N * d Cykl konwersji należności = ----------- S N – przeciętny stan należności w okresie, d – liczba dni w okresie, S – wielkość sprzedaży w okresie.

Strategia agresywna: kredyt kupiecki dla klientów o wysokim ryzyku niewypłacalności, długie terminy odroczonej płatności. Strategia umiarkowana: dostawy realizowane po uprzednim uregulowaniu należności pewne odroczenie płatności dla stałych klientów, przeżywających okresowe trudności płatnicze.

Cykl regulowania należności w dniach Im krótszy cykl tym lepiej Zależy od etapu życia przedsiębiorstwa (młodsze przedsiębiorstwa są zmuszone do pozyskiwania klientów przez liberalizację warunków sprzedaży) Wzrost: wpływa negatywnie na płynność płatniczą Wysoki w stosunku do sprzedaży świadczy o problemach z windykacją długów Zbyt wysoki stanowi obciążenie dla kapitału własnego

Cykl odroczenia płatności zobowiązań D * d Cykl odr. płatności zobowiązań = ----------- Wz D – średnia wartość zobowiązań z tytułu dostaw w okresie, d – liczba dni w okresie, Wz – wartość zakupów materiałów do produkcji w okresie.

Strategie zarządzania KO Strategia konserwatywna, Strategia agresywna, Strategia umiarkowana. Skracanie cyklu kapitału obrotowego jest opłacalne do momentu, w którym krańcowy koszt związany ze skracaniem tego cyklu jest niższy od kosztów zewnętrznych źródeł finansowania lub niższy od strat ponoszonych w związku ze zmniejszeniem sprzedaży.

Zarządzanie zapasami Podstawowym celem zarządzania zapasami jest ukształtowanie takiego ich poziomu, który zapewnia ciągłość produkcji i sprzedaży przy minimalnych kosztach utrzymywania tych zapasów. Zasadniczym czynnikiem określającym wielkość zapasów w przedsiębiorstwie jest wielkość produkcji i sprzedaży.

Ekonomiczna partia dostawy

Zarządzanie zapasami Optymalny poziom zapasów to taki, który zapewnia niezakłócony przebieg procesów produkcji oraz minimalizuje koszty ich gromadzenia i przechowywania. Przedsiębiorstwo realizuje ten cel, optymalizując częstotliwość i wielkość zamówienia.

Zarządzanie zapasami Koszty ogólne zapasów = koszty utrzymania + koszty zamówień   koszty utrzymania zapasów = średnia wielkość zapasu w okresie(A) x koszt utrzymania jednostki zapasu (C) koszty zamówień = ilość zamówień w roku (ZAM) x koszt związany ze złożeniem jednego zamówienia i jego realizacją

Koszty całkowite zapasów GKS – łączne koszty zakupu KS – koszty przypadające na jedna dostawę Z – zapotrzebowanie w okresie Q – wielkość jednej dostawy B – koszty przechowywania jednostki zapasu (%) KM – koszty utrzymywania zapasów

Optymalna partia dostawy minimalizuje wielkość ogólnych kosztów zapasów. EPD =   Z – łączne zapotrzebowanie Ks – koszt złożenia jednego zamówienia p – koszty utrzymania na jednostkę wyrażone jako procent kosztu zakupu zapasów c – koszt zakupu jednostki zapasów lub koszt wytworzenia jednostki zapasów.

Optymalna partia dostawy Opisany model optymalnej dostawy sporządza się przy założeniu możliwości określenia wielkości zużycia. Przyjmuje się w im również to, iż zużycie to jest równomierne oraz w modelu tym nie występuje odroczenie w czasie pomiędzy złożeniem zamówienia, a otrzymaniem dostawy. W rzeczywistości jednak tak nie jest, dlatego też oblicza się moment złożenia zamówienia, w celu zapewnienia ciągłości produkcji/ sprzedaży w celu utrzymania odpowiedniego poziomu rezerwy w oczekiwaniu na nową dostawę.

Moment złożenia zamówienia Źródło: J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, PWN, Warszawa 2005. M = R+ Zd x d D – wielkość zapasu rezerwowego, Zd – dzienne zużycie

Optymalna liczba i długość wytwarzanych serii Omówione uprzednio modele odnoszą się zapasu materiałów i surowców do produkcji. Zatem pojawia się pytanie, jak kontrolować poziom zapasów produkcji w toku i wyrobów gotowych? Odpowiedz jest dość logiczna, kształtuje się tak poziom zapasów produkcji w toku i wyrobów gotowych, aby zapewnić ciągłość produkcji w odniesieniu do zakładanej sprzedaży.

Optymalna liczba i długość wytwarzanych serii Zatem optymalnym poziomem zapasów produkcji w toku i wyrobów gotowych, jest taki przy którym krańcowy koszt magazynowania jest równy stratom, jakie przedsiębiorstwo poniosłoby w przypadku przerwania ciągłości sprzedaży na skutek braku wyrobów gotowych w magazynie.

Optymalna liczba i długość wytwarzanych serii Koszty magazynowania zapasów produkcji w toku i wyrobów gotowych można rozpatrywać podobnie jak ma to miejsce w przypadku materiałów i surowców do produkcji. Zatem na proces produkcyjny składają się dwa rodzaje kosztów: przestawienia (przygotowania) nowej partii produktów, koszty magazynowania wyrobów gotowych.

Optymalna liczba wytwarzanych serii W przypadku liczby wytwarzanych serii, wskaźnik ten informuje, iż w celu zaspokojenia zapotrzebowania w danym okresie czasu (np.: roku), program produkcyjny powinien składać się z wyliczonych ilości serii. Wtedy też łączne koszty magazynowania i przestawienia produkcji są najniższe.

Optymalna długość wytwarzanych serii Optymalna długość serii mówi nam natomiast ile sztuk wyrobów gotowych należy produkować w ciągu jednej serii, aby liczba produkowanych sztuk wyrobów równała się ilości sprzedaży. Zatem tyle musimy produkować w trakcie jednej serii, aby wszystko sprzedać.

Optymalna liczba wytwarzanych serii LP =   S – wielkość rocznej sprzedaży B – wielkość kosztów magazynowania ( % wartości WG) ds – wielkość dziennej sprzedaży dp – wielkość dziennej produkcji KP – wielkość kosztów przestawienia linii produkcyjnej

Optymalna długość serii ODS =   Z – liczba produktów wytwarzana i sprzedawana w okresie B – koszt przechowywania jednostki wyrobu (% WG) ds – wielkość dziennej sprzedaży dp – wielkość dziennej produkcji KP – wielkość kosztów przestawienia linii produkcyjnej

Zarządzanie należnościami Zarządzanie należnościami – sprowadza się przede wszystkim do zarządzania należnościami z tytułu dostaw, przy wykorzystaniu elementów polityki kredytowej i dyskontowej. Elementy polityki kredytowej – wyznaczanie warunków, które musi spełniać odbiorca, aby mógł dokonać wpłaty z odroczoną płatnością. Elementy polityki dyskontowej – określenie poziomu dyskonta, otrzymywanego przez odbiorcę przy płatności natychmiastowej.

Zarządzanie należnościami Kredyt kupiecki – współpraca z klientami Warunki kredytu kupieckiego Okres i forma spłaty Dyskonto w cenie (upusty) Kary za regulowanie należności z opóźnieniem

Zarządzanie należnościami Klasyfikacja kredytobiorców charakter możliwości płatnicze kapitał gwarancje

Zarządzanie należnościami Ocena zasadności zmian polityki kredytowej oszacowanie przyrostu cash flow następujące w wyniku zwiększenia sprzedaży (przyrost marży sprzedaży), oszacowanie przyrostu kosztów związanych z obsługą należności oraz strat z tytułu wzrostu wielkości niespłaconych należności oszacowanie wielkości środków zainwestowanych w należnościach

Zarządzanie należnościami 4. wyliczenie stopy zwrotu od środków zaangażowanych w należności 5. uwzględnienie podatku dochodowego w oszacowaniu stopy zwrotu 6. decyzja – porównanie założonej oczekiwanej stopy zwrotu z wyliczoną

Strategie kredytowania i oceny wiarygodności klientów: konserwatywne agresywne umiarkowane Strategia konserwatywna: (pełne unikanie niewypłacalności klientów) stosowanie przedpłat kredyt kupiecki udzielany tylko stałym klientom warunkiem udzielenia kredytu kupieckiego pozostałym klientom są silne gwarancje zapłaty

Zmiana warunków kredytowania ∆Z - przyrost zysku ∆s – przyrost sprzedaży w % Kz – wielkość kosztów zmiennych d1 – nowy okres kredytowania dO – stary okres kredytowania ∆N – przyrost należności ∆S – przyrost wartości sprzedaży

Zmiana warunków kredytowania ∆K – zmiana kosztów z tytułu wzrostu przeciętnego stanu należności kk – koszty finansowania należności (np. kredytu bankowego) Zcz – wzrost zysku z tytułu wzrostu sprzedaży po wyeliminowaniu kosztów finansowania należności ∆Z – przyrost zysku

Środki pieniężne Utrzymywanie środków pieniężnych na rachunkach bankowych i w formie gotówki konieczne jest w celu prawidłowego funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa. Środki można utrzymywać zatem w celach transakcyjnych. Innymi motywami mogą być motyw przezorności (np.: w celu zachowania płynności ma skutek prognozowanej wielkości sprzedaży), oraz dla celów spekulacyjnych.

Środki pieniężne Utrzymywanie jednak nadmiernego stanu środków pieniężnych może zmniejszać efektywność przedsiębiorstwa. W warunkach gospodarki rynkowej, przedsiębiorstwa utrzymują swoje zapasy w postaci papierów wartościowych będącymi substytutem pieniądza, a przynoszącymi wyższy dochód. Optymalizowanie gospodarki środkami pieniężnymi może być realizowane za pomocą modelu Baumola. Celem jest tutaj określenie optymalnej wielkości sald środków pieniężnych.

Model Baumola - założenia zapotrzebowanie przedsiębiorstwa na środki pieniężne jest możliwe do określenia i stałe w danym okresie; Wpływ środków pieniężnych z tytułu działalności jest również możliwy do przewidzenia i stały Zapotrzebowanie na środki pieniężne jest również możliwe do przewidzenia i stałe

Łączne koszty utrzymywania sald środków pieniężnych. kum – koszty utraconych możliwości związanych z utrzymywaniem środków pieniężnych równe stopie procentowej jaka można by uzyskać zakupując papiery wartościowe lub też równe stopie oprocentowania długu zaciągniętego w celu utrzymywania sald środków pieniężnych G – kwota środków pieniężnych pozyskana każdorazowo z transakcji sprzedaży papierów wartościowych lub w wyniku zaciągnięcia długu, G/2 – przeciętne saldo środków pieniężnych, G0 – optymalna wielkość środków pieniężnych jaka powinna być pozyskana każdorazowo Ks – stałe koszty jednej transakcji O – łączna kwota zapotrzebowania na środki pieniężne w trakcie danego okresu np. (roku) TK – łączne koszty utrzymywania środków pieniężnych w przedsiębiorstwie Optymalna wielkość sprzedaży papierów wartościowych

Krótkoterminowe źródła finansowania Zobowiązania wobec pracowników Zobowiązania wobec budżetu Zobowiązania wobec dostawców Inne.

Krótkoterminowe źródła finansowania Przybliżony koszt dodatkowego kredytu K – stopa rabatu w skali roku T – liczba dni w roku T – różnica w dniach pomiędzy terminem płatności bez rabatu i z rabatem

Źródła J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 A. Honek, Zarządzanie kapitałem obrotowym - najważniejsze dla firmy handlowej, http://strategiebiznesu.strefa.pl/pliki/Kapital1.pdf, inne źródła internetowe Prezentacja jest sporządzona na podstawie pracy własnej połączonej z materiałami źródłowymi wspomnianymi powyżej oraz wieloma innymi. Materiał służy wyłącznie do celów edukacyjnych.