Zaburzenia i uzależnienia Mariusz Jędrzejko dr hab. prof. ndzw. Zaburzenia i uzależnienia jako skutek kompulsywnego korzystania z mediów cyfrowych

Czy współczesne media cyfrowe uzależniają? Zaburzenia i uzależnienia jako skutek kompulsywnego korzystania z mediów cyfrowych Źródła wiedzy: Anderson C.A., Bushman B.J. (2001), Effects of violent video games on aggressive behavior, aggressive cognition, aggressive affect, physiological arousal, and prosocial behavior: a meta-analytic review of thescientific literature, Psychogolical Sience 12/5/2001; Augustynek A. (2005), Nadmierne używanie Internetu: uzależnienie, kompulsja czy fascynacja, Kraków: Wydawnictwo AGH; Bandura A. (2007), Teoria społecznego uczenia się, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; Batorski D. (2006), Korzystanie z Internetu – przemiany i konsekwencje dla użytkowników, (w:) W. Jonak, P. Mazurek, M. Okoń, A. Przybylska, A. Tarkowski, J. Zając, Re: Internet. Polskie konteksty i interpretacje, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne; Barani K., Rola więzi online w życiu społecznym człowieka, (w:) Szmigielska B. (2009) (red.), Psychologiczne konteksty Internetu, Kraków: Wydawnictwo WAM; Bargh J.A., McKenna K.Y.A. 92004), The Internet and Social Life, Annual Reviev of Psychology no. 55; Barney D. (2008), Społeczeństwo sieci, Warszawa: Wydawnictwo Sic!; Bożejewicz W., Jędrzejko M. (2007), Gry komputerowe i sieciowe jako stymulator zachowań agresywnych dzieci i młodzieży, Pułtusk; Freeman D., Freeman J. (2010), Rusz głową. Na tropach tajemnic naszego umysłu, Warszawa: Wydawnictwo Magnum; Jędrzejko M., Taper A., Jak kształtować kontakt dziecka z multimediami?, Warszawa: Fundacja Pedagogium; Janus K. (red.), (2011), Słownik pedagogiki i psychologii, zagadnienia, pojęcia, terminy, Warszawa: Wydawnictwo Buchmann; Jędrzejko M., Taper A. (2012), Dzieci a multimedia, Warszawa – Dąbrowa Górnicza: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Wydawnictwo WSB; Kandell E.R., (2001), The molecular biology of memory storage, in: Sience no. 294; Kiedrowicz G., Ziębakowska-Cecot K. (2012), Edukacja medialna i informatycznawobec szans i zagrożeń świata wirtualnego, (w:) Patologie w cyberświecie, red. S. Bębas, J. Pils, J. Bednarek, Radom: Wyższa Szkoła Handlowa; Kiesler S., Siegel J., McGuire T.W., (1984), Social psychogolical aspects of comuter-mediated communication, (in:) American Psychologist no. 39; Kmiecik-Baran K. (2000), Młodzież i przemoc. Mechanizmy socjologiczno-pedagogiczne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; Kraut R., Kiesler S., Boneva B., Cummings J., Helgeson V., Crawford A. (2002), Internet Paradox Revisited, Journal of Social Issues, Vol. 58, no. 1; Morbitzer J. (2003), Internet – nowe szanse i zagrożenia dydaktyczne, (w:) Internet w społeczeństwie informacyjnym, Dąbrowa Górnicza: Wyższa Szkoła Biznesu; O’Shea (2011), Mózg, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; Pikiewicz P. (red.) (2012): Zastosowania Internetu, Dąbrowa Górnicza: Wyższa Szkoła Biznesu; Raport – Polska 2050 (2011), Zespół autorski M. Kleiber, J. Kleer, A.P. Wierzbiscki, G. Galwas, L. Kuźnicki, Z. Sadowski, Z. Strzelecki, Warszawa: Polska Akademia Nauk; Small, G., Vorgan G. (2011), iMózg, Poznań: Vesper; Szacka B. (2008), Wprowadzenie do socjologii, Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Naukowa; Szamajdziński B. (2005), Uzależnienie od Interenetu, kttp:// porady[sychologa.pl/uzależnienie-interent; Szmigielska B. (2009) (red.), Psychologiczne konteksty Internetu, Kraków: Wydawnictwo WAM; Woronowicz B. (2019), Uzależnienia, Warszawa: Media Rodzina.; Wódz J. (2003), Wstęp, (w:) Internet w społeczeństwie informacyjnym, Dąbrowa Górnicza: Wyższa Szkoła Biznesu. Kluczowe pytania: Jakie szanse (potencjały) i zagrożenia (deficyty) są związane z mediami cyfrowymi? Czy współczesne media cyfrowe uzależniają? Jak i kogo edukować do mediów cyfrowych – czy warto modelować relacje dzieci – multimedia?

Co wiemy: Co z tego wynika? Zaburzenia i uzależnienia jako skutek kompulsywnego korzystania z mediów cyfrowych Co wiemy: media cyfrowe są narzędziem masowym w pokoleniu 12-40 lat w kolejnej dekadzie będą masowe w pokoleniu 5-50 lat za dwie dekady będziemy żyli w społeczności Cyfrowych Tubylców Co z tego wynika? Dzieci będą miały masowy dostęp do wszelkiej wiedzy Kim będzie nauczyciel przyszłości? – kompetencje, wiedza Czym będzie szkoła przyszłości – e-nauka, e-biblioteki, e-nauczyciel, e-egzaminy, e-…………………. Jak wychowywać uczniów do mediów? – edukacja medialna Jak będą przebiegały relacje interpersonalne?

Dwa dychotomiczne podejścia do mediów cyfrowych w XXI wieku Zaburzenia i uzależnienia jako skutek kompulsywnego korzystania z mediów cyfrowych Dwa dychotomiczne podejścia do mediów cyfrowych w XXI wieku 1. Cudowne „dziecko” nowych technologii. Nadzieja na świat bez granic i powszechny dostęp do wiedzy i informacji. 2. Coś, co niszczy naturalne relacje interpersonalne, „porywa” nastolatków w nierealny świat

Dzieci i młodzież a media cyfrowe – nieustanna zmiana Zaburzenia i uzależnienia jako skutek kompulsywnego korzystania z mediów cyfrowych Dzieci i młodzież a media cyfrowe – nieustanna zmiana 2013 lata 90. lata 80. XX wieku Wiek 0-4 4-7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 2030 2020 2013

Dzieci i młodzież a media cyfrowe – nieustanna zmiana Zaburzenia i uzależnienia jako skutek kompulsywnego korzystania z mediów cyfrowych Dzieci i młodzież a media cyfrowe – nieustanna zmiana 2013 lata 90. lata 80. XX wieku Przyspieszenie adolescencyjne Wiek 0-4 4-7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 2030 2020 2013

Źródła wielkiej „rewolucji” Zmiana modelu rozwojowego dzieci młodzież dorośli Z badań: ponad 70% rodziców deklaruje, że nie wyłącza telewizora, gdy w pokoju jest niemowlak, ponad 50% wykorzystuje telewizję do…usypiania dziecka lub zajmowania go, gdy mama/tata musi wykonać inne czynności nowi dorośli status dorosłych Matura Ukończenie studiów lub praca jako usamodzielnienie 7

Książka – 1 strona: Strona www: Kilka faktów: fakt 1 1600-1800 liter, 2-3 grafiki Strona www: 600-1000 liter, 8-9 grafik, sceny ruchome

Zaburzenia i uzależnienia jako skutek kompulsywnego korzystania z mediów cyfrowych Cechy XXI: Ogromna ilość informacji – wieloźródłowych, wielopostaciowych Permanentne przeciążenie informacyjne Traktowanie informacji jako wiedzy Zasada powtarzalności = wiarygodności

Środowisko pracy mózgu Kilka faktów: fakt 2 Środowisko pracy mózgu Oglądam telewizję Przepisując do laptopa Hasło z encyklopedii Powszechnej”

Środowisko pracy mózgu Kilka faktów: fakt 2” Środowisko pracy mózgu Oglądam telewizję W trakcie pisania lekcji na laptopie Weryfikując zasoby Sciaga.pl Rozmawiając na Skeypie Odpowiadając na GaduGadu Przy rytmicznych dźwiękach 50’cent Do aromatycznych chipsów

Kilka faktów: fakt 3 PIERWSZE pole do edukacji medialnej W J E D N Y M Telewizor Muzyka Rozmowa Internet Gra KOMUTEROWA Komunikator Czytanie PIERWSZE pole do edukacji medialnej 12

Kilka faktów: fakt 3” Obrazy: Facebook Reklamy Gadu-gadu Klawiatura Telewizor Ekran komórki Głosy: Dźwięk z komputera Muzyka Głos mamy-taty Dźwięk telefonu Dźwięk z TV My Nasze dzieci

Mózg i multimedia

Środowisko życia Kilka faktów: fakt 4 Ogromne nasycenie multimediami Dzieci niemal rodzą się przy mediach cyfrowych Socjalizacja przy TV Dziecko jako adresat coraz szerszego przekazu cyfrowego „Style pack” – metoda presji reklamowej DRUGIE pole do edukacji medialnej

Środowisko życia Krótki żywot nowości – konieczność nieustannej zmiany Kilka faktów: fakt 4” Środowisko życia Krótki żywot nowości – konieczność nieustannej zmiany Jeśli nie masz – wykluczasz się Nieustanna zmiana Płynna rzeczywistość

Kilka faktów: fakt 4 Oni 98% warszawskich i 95% śląskich gimnazjalistów ma konta na Facebooku – z tej grupy 99% jest tam codziennie Blisko 48% jest w Sieci po 22.00, a 19% po 24.00 codziennie 42% poświęca na multimedia ponad 5 godzin dziennie

Kilka faktów: fakt 4 Oni My 98% warszawskich i 95% śląskich gimnazjalistów ma konta na Facebooku – z tej grupy 99% jest tam codziennie Blisko 48%/43% jest w Sieci po 22.00, a 19%/16% po 24.00 codziennie 42%/38% poświęca na multimedia ponad 5 godzin dziennie 13% warszawskich i 9% śląskich nauczycieli ma konta na Facebooku – z tej grupy 64% jest tam codziennie Blisko 23%/28% jest w Sieci po 22.00, a 9%/7% po 24.00 codziennie 2%/1% poświęca na multimedia ponad 5 godzin dziennie 12%/9% wykorzystuje codziennie media cyfrowe w edukacji 6%/4% szkół ma własne portale, strony edukacyjne

Sugestia pedagogiczna Trzeba wejść w cyberprzestrzeń – tam gdzie są dzieci Wyposażyć pedagoga szkolnego w tablet z pełnym dostępem do Internetu Zakładać konta na facebooku - zapraszać dzieci Założyć email zaufanie.zosia@o2.pl

Aktywność internetowa – komórka – 29%: 56 minut/ 1 godzina Kilka faktów: fakt 5 Nowa organizacja doby Aktywny telefon komórkowy: 47 minut rozmów, 30 sms/ 1dobę – 1 godzina Aktywność internetowa – komórka – 29%: 56 minut/ 1 godzina www. stacjonarne – 26% www. stacjonarne – 76% - 3,5 godziny 14% sen www. przenośne – 29% sen nauka po 19.00 – 22% Nauka 16-19 – 61% TRZECIE pole do edukacji medialnej Sen optymalny 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1 2 3 4 5 6 7 maksymalny czas używania komputera – 21.00 (13-16 lat)

uzależnić Czy można się od mediów cyfrowych? Zaburzenia i uzależnienia jako skutek kompulsywnego korzystania z mediów cyfrowych Czy można się uzależnić od mediów cyfrowych?

Na czym polega mechanizm uzależnienia „coś” + człowiek (OUN) jest „OK” – afektywna przyjemność brak „coś” lub zabieramy „coś” reakcje negatywne „coś” wraca jest „OK” jest „coś” – „OK” + reakcje negatywne terapia – bez „coś” może być OK wraca cykl „OK” + reakcje negatywne ?

Na czym polega mechanizm cyberuzależnienia - CYBERZABURZENIA @ + człowiek (OUN) jest OK brak „coś” lub zabieramy „coś” reakcje negatywne „coś” wraca jest OK a następnie „OK” terapia – modelujemy relacje do @ wraca cykl OK + brak „OK” ?

Bardziej zasadnym jest mówienie o WNIOSEK Bardziej zasadnym jest mówienie o CYBERZABURZENIACH a nie CYBERUZALEŻNIENIACH ?

Co robić aby uniknąć cyberzaburzeń ? Jeśli się uczysz nie graj w gry Jeśli się uczysz, nie serfuj w innych sprawach w sieci Oglądasz telewizję, nie pracuj na komputerze Nierób więcej niż dwie rzeczy na raz Najpierw lekcje później zabawa w @ Jak to zrobić? Razem mama – tata – dziecko (dzieci) Określić zasady – podpisać kontrakt komputerowy Rygorystycznie przestrzegać zasad

Pożądany model profilaktyki Profilaktyka pozytywna - edukacyjna Uczniowie Wszystko co pozytywne o @ Zasady netykiety Wiedza o zagrożeniach (osobowość, psychika, somatyka) WRZESIEŃ Nauczyciele Jak wykorzystać media elektroniczne w edukacji Jak wychowywać i edukować dzieci do mediów cyfrowych CZERWIEC, WRZESIEŃ Rodzice Jak wprowadzać dziecko w świat @ Jak modelować relacje do @ WRZESIEŃ

Zasady podstawowe profilaktyki Powtarzalność działań Jednolitość postaw Jasny cel 27

Media cyfrowe a fazy rozwojowe dziecka Skracanie snu Fizyczny i emocjonalny udział w życiu dorosłych Nieograniczony dostęp do wszystkiego Samodzielność decyzji – życiowych, edukacyjnych, poznawczych, emocjonalnych Izolacja rodzinna 28

Jak modelować relacje gimnazjalista – komputer, Internet? zjedz, odpocznij rozrywka, sport sen odrób lekcje 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Gimnazjum – sugerowany maksymalny czas używania komputera - 20.30 CZWARTE pole do edukacji medialnej

Jak modelować relacje gimnazjalista – komputer, Internet? Jeden dzień w tygodniu - bez komputera przez cały tydzień włączony filtr rodzicielski poniedziałek wtorek środa czwartek piątek sobota niedziela niech ten dzień wybierze dziecko

Rozwój dziecka 6-16 lat (pola zagrożeń) Samodzielny komputer-Internet. „StrzelankI – „kompasy” agresji. Weekendowe bezgraniczne snifowanie. Częste funkcjonowanie w sferach dorosłych. Eksplozja adolescencji Przygotowanie do „dorosłości” w gimnazjum. Tryby wieczorno-nocne. Opuszczanie wychowawcze. Brak nawyków pracy. Socjalizacja przy telewizorze. Udział w życiu dorosłych. Pozyskiwanie dziecka przez kupowanie. Wiek 6 lat 7 lat 8 lat 9 lat 10 lat 11 lat 12 lat 13 lat 14 lat 15 lat 16 lat Pierwsze gry elektroniczne. Pierwsze samodzielne kontrakty z komputerem i Internetem. Zasypianie po 21.00. Chemia wzmocnienia. Przyspieszona adolescencja Samodzielność w SIECI „Zabijanie” dla zabawy – silne „kompasy” agresji Cybererotyka Nowe typy chemii wzmocnienia Pierwsze eksperymenty „Samodzielność i samorządność”, tryb wieczorno-nocny, krótki sen, poszukiwanie pobudzenia i wzmocnienia, aktywność seksualna, burze neurohormonalne

www.cps.edu.pl Dziękujemy za uwagę tel. 602-100-020 kontakt: tel. 602-100-020 Więcej opracowań na: www.cps.edu.pl 32