PEDAGOGIKA POZYTYWISTYCZNA

POZYTYWIZM Pojęcie wieloznaczne Filozofia: dążenie do stworzenia programu naukowej filozofii i naukowego światopoglądu Koncepcja pedagogiki jako dyscypliny naukowej Służy do opisania stylu myślenia o edukacji i oświacie w ramach „filozofii pozytywnej” Nowa forma myślenia o edukacji- NAUKOWE obok potocznego i filozoficznego

ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA Wiedza najbardziej godna zaufania - wiedza wytwarzana przez nauki szczegółowe i posługujące się metodologią badań empirycznych. Ponieważ oprócz opisywania rzeczywistości wiedza ta pozwala prognozować wydarzenia, procesy, stany, które muszą / mogą się pojawić. Ujawniła się w całym obszarze nauki Istotą: przesunięcie w sferze wartości związanych z ludzkim poznaniem  osłabienie autotelicznej wartości poszukiwania prawdy (takiej, która jest celem samym w sobie) na rzecz wytwarzania wiedzy przydatnej w rozwiązywaniu konkretnych problemów.

ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA W PEDAGOGICE Dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej, która będzie przydatna do przewidywania tego co się wydarzy  wiedza umożliwiająca skuteczne (racjonalne) projektowanie działań  pozwalająca w sposób pewny przewidywać zachowanie ludzi

Postulat bezpośredniego związku z praktyką METODOLOGIA EMPIRYCZNA przedmiot badań ograniczony do „faktów” poddających się pomiarowi empirycznemu Wyznacza granice problematyce badawczej – marginalizuje problemy o charakterze dyskursywnym (oparte na wnioskowaniu z przyjętych przesłanek, wymianie poglądów, dyskusji) Redukcja pedagogiki do wytwarzania „wiedzy pozytywnej”  dzieło „użyteczności społecznej”

Podstawowe tezy filozofii pozytywnej Jej cechą jest koncentracja na problemach epistemologicznych (zajmujących się istotą poznania, badaniem procesów poznawczych) Poznanie naukowe – najbardziej wartościowy rodzaj oswajania świata na drodze poznawczej Wartość poznania naukowego zapewnia stosowanie tzw. „twardej metodologii” badań empirycznych. Najlepsze wzory badań  nauki przyrodnicze szczególnie fizyka Dzięki tej metodologii – nauki szczegółowe są w stanie wytwarzać „wiedzę pozytywną”, przedmiotem badań – „nagie fakty” – poddane pomiarowi i empirycznej weryfikacji prowadzą do zwerbalizowania twierdzeń o wysokim poziomie generalizacji (uogólnienia)  co pozwala na dość precyzyjne przewidywanie mających nastąpić zdarzeń.

Cd Jeśli ludzie będą wiedzieć jak jest i jak będzie – podejmą racjonalne działania korzystne zarówno z punktu widzenia jednostek jak i społeczeństwa (zgodność z oświeceniową ideą postępu) Wiedza pozytywna gwarantuje racjonalne rozwiązywanie konkretnych problemów jednostek i ludzkości Z filozofii i nauki odrzucić należy metafizykę i spekulacje oraz niepotrzebne spory, jałową krytykę innych poglądów. Należy skoncentrować się na wytwarzaniu „wiedzy pozytywnej”, która przydatna jest w rozwiązywaniu konkretnych problemów społecznych.

FAZA EKSPANSJI PROGRAMU BADAWCZEGO POZYTYWIZMU

Program pozytywizmu i jego nazwa  August Comte „ Kurs filozofii pozytywnej” Społeczna misja czynienia świata lepszym  przewaga kolektywistycznych koncepcji człowieka nad indywidualistycznym  założenie, że każdy człowiek dba o swoje interesy, ale egoizm ludzki dobrze służy pomyślności wspólnotowej.

FAZY ROZWOJU LUDZKOŚCI I NAUKI WEDŁUG COMTE’A: Teologiczna – odwoływanie się do sił nadprzyrodzonych lub istoty boskiej przy wyjaśnianiu zjawisk, myśleniem rządziły uczucia. Metafizyczna- współczesna, wyjaśnianie zjawisk za pomocą abstrakcyjnych pojęć, myśleniem rządzi intelekt Pozytywna- rozpoczynająca się, formułowanie twierdzeń opartych na faktach i zależność współistnienia, wolna od złudzeń poznawczych, „happy end historii”

Rolą nauki – skonstruowanie jednolitego obrazu świata (teorii „wszystkiego”), gdzie jednostka jest abstrakcją, a świat społeczny jedyną rzeczywistością realną i aktywną. Zadanie praktycznej działalności – doskonalenie człowieka – ludzkości – świata XIX \ XX w  ewolucja poglądów pozytywistycznych; dostrzeżono ograniczenia w wytwarzaniu „wiedzy pozytywnej”

EMPIRIOKRYTYCYZM - Jedynym wartościowym źródłem wiedzy jest obserwacja empiryczna, przedmiotem badań naukowych – „czyste” doświadczenie; nauka- opisem świata doświadczalnego Przezwyciężenie dualizmu świata psychicznego i fizycznego (są to bowiem dwie strony tego samego doświadczenia i nie należy ich rozdwajać)  obrona monizmu wrażeń Przezwyciężenie dualizmu podmiotu i przedmiotu poznania Cel  uwolnienie nauki od wartościowań estetycznych i etycznych oraz od elementów właściwych dla poznawania potocznego

NEOPOZYTYWIZM Nauki logiczno – matematyczne  nieempiryczne i analityczne Wszystkie nauki empiryczne sprowadzone do jedności na podłożu języka fizykalnego (później jednak dopuszczał odrębność językową) Sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii (charakter behawiorystyczny) Likwidacja metafizyki oraz innych nauk filozoficznych Pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy języka (później dopuszczał także semantykę) Z dorobku neopozytywizmu korzystało wiele prądów, kierunków i szkół filozoficznych.

CHARAKTERYSTYKA ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ W PEDAGOGICE

Proces wyodrębnienia się pedagogiki z filozofii = wytwarzanie wiedzy filozoficznej o edukacji i oświacie  wiedza naukowa Idea społecznej służebności pedagogiki Utopijne myślenie o lepszym świecie „Utopia czasu” (przyszłego) „Utopia miejsca” (raju)

Afirmacja wiedzy pozytywnej redukcja przedmiotu pedagogiki oraz aprobata funkcji wytwarzania pedagogii zakwestionowanie wiedzy dyskursywnej o edukacji i oświacie; nie jest ona praktyczna, służebna względem „potrzeb społecznych”

WSKAŹNIK ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ W MYŚLENIU O EDUKACJI I OŚWIACIE Hierarchizowanie różnych typów wiedzy o edukacji; najwyższa wartość – wiedza naukowa (wytworzona na podst. zasad scjentyzmu) Najwartościowszym typem wiedzy o edukacji – twierdzenia formułowane w ramach badań opartych na regule metodologii badań empirycznych (twierdzenia o „nagich” faktach) Przewaga badań ilościowych nad jakościowymi Bezpośredni związek twierdzeń i teorii pedagogicznych z praktyką edukacyjną Zadaniem pedagogiki – tworzenie projektów edukacyjnych i oświatowych i bezpośrednie ich stosowanie w praktyce

Cd. Postęp w praktyce edukacyjnej polega na coraz lepszym kontrolowaniu wszystkich procesów edukacyjnych Wykorzystywanie wyników innych badań empirycznych (zwłaszcza psychologii) do projektowania pedagogii – systemów pedagogicznych Praktyczność pedagogiki. Wychowanie – działanie projektowane przez specjalną subdyscyplinę pedagogiczną – teorię wychowania; takie wychowanie cenione najwyżej.

PEDAGOGIA A PEDAGOGIKA PEDAGOGIA – „zespół środków i metod wychowawczych stosowanych przez nauczycieli i wychowawców; nauczanie, wychowanie” (Szymczak „Słownik języka polskiego”) oraz paradygmat edukacyjny w postaci doktryny pedagogicznej ideologii edukacyjnej PEDAGOGIKA – teoretyczna i naukowa refleksja dotycząca praktyki edukacyjnej.

Praktyczność pedagogiki  tworzenie projektu działań – zespołu metod i środków do realizacji celów wychowania Odwołanie się do wartości (a nie do teorii)  niebezpieczeństwo instrumentalnego traktowania i wykorzystania pedagogiki i pedagogów. Redukcja pedagogiki do pedagogii  zgoda na instrumentalne wykorzystanie kapitału pedagogiki

pozbawienie pedagogiki charakteru dyskursywnego Orientacja pozytywistyczna: eliminuje z myślenia o edukacji kontekst filozoficzny, historyczny i teoretyczny pozbawienie pedagogiki charakteru dyskursywnego Pedagogia wytwarzająca wiedzę pozytywną – kształtowanie umysłu, a przede wszystkim wychowanie

PRZEJŚCIE OD PEDAGOGII DO PEDAGOGIKI pedagogia ≠ pedagogika Proces unaukowienia myślenia o edukacji PEDAGOGIA PEDAGOGIKA

Myślenie o edukacji do XIX w nie spełniało warunków myślenia naukowego Myślenie o edukacji do XIX w nie spełniało warunków myślenia naukowego. Najważniejsze formy myślenia przednaukowego: 1) myślenie potoczne 2) myślenie fizjologiczne 3) myślenie teleologiczne Wiedza wytwarzana w tych typach myślenia istnieje do dzisiaj i służy praktyce Pedagogika uzyskała status nauki w XIX w.

TWORZENIE INSTYTUCJONALNYCH PODSTAW UNAUKOWIENIA MYŚLENIA O EDUKACJI I OŚWIACIE

JOHAN FRIEDRICH HERBART (1776-1841) Stworzył instytucjonalne podstawy uprawiania pedagogiki jak dyscypliny wytwarzającej wiedzę. Standardy wiedzy naukowej: 1) wykreowanie przedmiotu badań 2) stworzenie systemu kategorialnego i struktury dyscypliny naukowej 3) określenie metodologii badań 4) stworzenie instytucjonalnej struktury wytwarzania i dystrybucji wiedzy naukowej Twórca pedagogiki naukowej

Pomost między myśleniem filozoficznym a naukowym Herbartowski system pedagogiczny  NAUCZANIE WYCHOWUJĄCE Pomost między myśleniem filozoficznym a naukowym Realizacja „nauczania wychowującego” (uzasadnienie w twierdzeniach naukowych psychologii eksperymentalnej) Cele sformułowane w kategoriach „cnót” (uzasadnienia w etyce)

Spełnienie warunku orientacji pozytywistycznej  „wiedza pozytywna” w postaci całościowego systemu pedagogicznego (pedagogii). Zorganizował w Królewcu Eksperymentalny Instytut Pedagogiczny – program przygotowania nauczycieli do zreformowanego systemu oświatowego

WILHELM VON HUMBOLDT (1767 – 1835) Reformator oświaty w Niemczech Traktat „Idee dotyczące próby określenia granic działalności państwa” Poglądy na sprawy edukacji i oświaty: Zrównoważony rozwój człowieka; różnorodność sytuacji służy temu rozwojowi Ograniczenie ingerencji państwa w kształcenie Ingerencja państwa w obronę praw dzieci przed rodzicami Działanie zmierzające do uczynienia świata lepszym Zwieńczenie działalności – powołanie uniwersytetu w Berlinie. Twórca podstaw rozwoju nowoczesnych nauk humanistycznych

Związek pedagogiki z orientacją pozytywistyczną Działalność Herbarta i Humboldta oraz reforma oświaty w Niemczech

PSYCHOLOGIZM PEDAGOGICZNY UNAUKOWIENIE PEDAGOGIKI POPRZEZ WYKORZYSTANIE DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ PSYCHOLOGII

Kategoria „nauczania wychowującego” Herbarta  wyznacza paradygmat pedagogiki ortodoksyjnej – pedagogicznego myślenia o edukacji i oświacie  poszukiwanie skutecznego systemu działań edukacyjnych dla kształtowania człowieka określonej jakości  wpisuje się to w poznawczą orientację pozytywistyczną i w zadanie wytwarzania „wiedzy pozytywnej”. O związku tym zdecydowało wykorzystanie osiągnięć psychologii w zaprojektowaniu działań służących realizacji „nauczania wychowującego” Zaistnienie psychologizmu pedagogicznego o czym świadczy przekonanie, że psychologia daje narzędzia do zaprojektowania systemu pedagogicznego.

PSYCHOLOGIZM PEDAGOGICZNY U HERBARTA: Ujawnia się w projekcie systemu nauczania wychowującego Projekt działań służących osiągnięciu celów („cnót”) uzasadniony twierdzeniami zwłaszcza „psychologii uczenia się” Założenie podstawowe: umysł ludzki podatny na ćwiczenie (manipulację, zmianę, indoktrynację) poprzez dwa czynniki: -horyzont poznania (zakres treści) -punkt widzenia (dobór treści)

Cd. - APERCEPCJA- u Herbarta: spostrzeganie cechy nowego przedmiotu, zdarzenia, idei zostają przyswojone do już istniejącej wiedzy. MASA APERCEPCYJNA- uprzednio nabyta wiedza Uczenie się i rozumienie  rozpoznawanie relacji między nową a istniejącą wiedzą Herbartyzm – uznanie w Europie w II poł. XIX w

Psychologizm pedagogiczny Herbarta – postać umiarkowana  osiągnięcia psychologii wykorzystane jedynie do zaprojektowania skutecznej pedagogii, jej cele nie wyprowadzone z żadnej teorii psychologicznej Opozycję do Herbarta i herbartyzmu stworzyły: pajdocentryzm pedologia (nauka o dziecku) ruch Nowego Wychowania (typ ideologiczny dominującej praktyki edukacyjnej w Europie na przełomie XIX \ XX w)

Długa perspektywa czasowa Liberalizm Aktywizm HERBARTYZM NOWE WYCHOWANIE Konserwatyzm Intelektualizm Autorytet Uspołecznienie Zachowanie ciągłości Długa perspektywa czasowa Liberalizm Aktywizm Niezależność i samodzielność Indywidualizm Zmiana Krótka perspektywa czasowa Różnice te – podstawą do ukształtowania się 2 ideologii edukacyjnych konserwatywnej (transmisji kulturowej) i liberalnej (romantycznej)

PSYCHOLOGIA ROZWOJOWO - WYCHOWAWCZA połączenie teorii psychologicznej z konstruowaniem pedagogii (psychologizm radykalny)

SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY UNAUKOWIENIE PEDAGOGIKI POPRZEZ WYKORZYSTANIE DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ SOCJOLOGII

Socjologizm pedagogiczny w myśleniu o edukacji- Socjologia – jedyna wiedza abstrakcyjna, która wytwarza wiedzę dla wszystkich innych nauk konkretnych o człowieku (Comte) Socjologizm pedagogiczny w myśleniu o edukacji- wersja skrajna i umiarkowana „osobowość społeczna” zdeterminowana uwarunkowaniami społecznymi, marginalizacja czynników pozaspołecznych droga do zastąpienia pedagogiki socjologią wychowania nie absolutyzuje wpływu uwarunkowań społecznych warunki społeczne – szeroki układ społeczny, w centrum – szkoła lub rodzina obok społeczność lokalna, grupa rówieśnicza, środowisko przyrodnicze, środki masowego przekazu, instytucje władzy i urzędy, kultura

SOCJOLOGICZNA SZKOŁA FRANCUSKA Emil Durkheim, wersja umiarkowana Socjologia ma wytwarzać „metateorię” i zająć miejsce filozofii. Jej rolą – dostarczenie innym naukom społ. uniwersalnego „klucza” do badania i rozumienia rzeczywistości społecznej Główną kwestią: określenie relacji jednostka społeczeństwo (poszukiwanie równowagi między aspiracjami jednostek a potrzebami społeczeństwa) Krytyka konserwatyzmu, liberalizmu i socjalizmu Ostrzeżenie przed bezkrytyczną akceptacją procesu emancypacji (zagrożenie anarchią) Trudności związane ze zharmonizowaniem aspiracji jednostek z potrzebami większych grup społecznych Edukacja może podtrzymywać tę równowagę, wprowadzać ład i porządek (normy i zasady) Nauka ma możliwości wskazania strategii efektywnego rozwiązania ważnych problemów społecznych Badanie „faktów społecznych” jak świata „rzeczy”, a nie wyobrażeń ludzi

PODSUMOWANIE

SCJENTYZM Nazwa postawy myślowej i światopoglądowej, programu społeczno – filozoficznego, stanowiska filozoficznego, podejścia metodologicznego Optymizm związany z nauką  światopogląd i ideologia cywilizacji zachodniej przełomu XIX \ XX w. Oparty na założeniach: filozofii pozytywnej materializmu ewolucjonizmu utylitaryzmu (pragmatyzmu)

RECEPCJA I KRYTYKA POZYTYWIZMU Krytyka – przełom XIX \ XX w, odrzucenie psychologizmu i socjologizmu oraz naturalizmu metodologicznego Zarzuty: Fakty i prawa naukowe nie są niezawodne, są konwencjami Wiedza humanistyczna ≠ wiedza przyrodnicza Wiedza wspiera się nie tylko na faktach, pewne prawdy ujmujemy bezpośrednio Przyroda nie jest jedyną i pierwotną postacią bytu Kultura nowożytna nie jest doskonała, ale wręcz zła Krytyka podstawowych tez pozytywizmu – przejście od ortodoksyjnej dominacji orientacji pozytywistycznej do ujawnienia się wielu konkurujących ze sobą paradygmatów nauki.

Epoka przednowoczesna Przemiana w myśleniu Epoka przednowoczesna Epoka nowoczesna człowiek integralną częścią świata jako całości, wiara w złożony porządek świata; Proces poznawania i tworzenia wiedzy racjonalnej potrzebny do zrozumienia miejsca w świecie oraz zobowiązań wiara w rozum, odrzucenie irracjonalności, człowiek podmiotem poznania, świat przedmiotem poznania, Nauka ma dostarczać narzędzi do panowania w świecie

Cd Zmiana charakteru utopii: utopia miejsca („raju”)  utopia czasu (przyszłego) Zjawisko UTOPIZACJI DZIEJÓW (B. Baczka) Wiara w sens dziejów określany oświeceniową wizją postępu Dominująca postawa ludzi epoki nowożytnej Upowszechnienie ideologii liberalnych, w edukacji – pajdocentryzmu Pozytywizm nie był nowym całościowym systemem filozoficznym, ale wizją nowej i bardziej racjonalnej formy poznania

Atrakcyjne dla myślenia o edukacji w sposób ortodoksyjny XIX w Europa- pozytywizm Stany Zjednoczone - pragmatyzm Pod koniec XIX w. i w XX w. pojawił się niepokój, że typ racjonalności wykorzystujący instrumentalnie autorytet nauki może obrócić się przeciwko człowiekowi. Historia XX w. potwierdziła zasadność tych obaw.

Prezentację wykonały: KONIEC Prezentację wykonały: Justyna Gwizdak Katarzyna Rączka