Serce człowieka i jego praca w organizmie

Serce – centralny narząd układu krwionośnego położony w klatce piersiowej, w śródpiersiu środkowym, w woreczku osierdziowym. Serce człowieka jest narządem czterojamowym, składa się z 2 przedsionków i 2 komór.

1. Prawy przedsionek, 2. Lewy przedsionek, 3. Żyła główna górna, 4 1. Prawy przedsionek, 2. Lewy przedsionek, 3. Żyła główna górna, 4. Łuk aorty, 6. Żyła płucna dolna, 5. Lewa tętnica płucna, 7. Zastawka mitralna, 8. Zastawka aortalna, 9. Komora lewa, 10. Komora prawa, 11. Żyłą główna dolna, 12. Zastawka trójdzielna, 13. Zastawka pnia płucnego.

Przedsionek prawy (łac Przedsionek prawy (łac. atrium dexter) - zbiera krew z całego organizmu oprócz płuc. Uchodzą do niego: •żyła główna górna (łac. vena cava superior) – zasadniczo zbiera krew z nadprzeponowej części ciała, •żyła główna dolna (łac. vena cava inferior) - zbiera krew z podprzeponowej części ciała, •zatoka wieńcowa (łac. sinus coronarius) – uchodzą do niej żyły duże i średnie serca. Można wyróżnić sześć ścian przedsionka prawego: •przednia •górna •tylna •przyśrodkowa •boczna •dolna

główne i zatoka wieńcowa - jej ściany są gładkie, Przedsionek prawy powstaje z dwóch części: •końcowego odcinka embrionalnej zatoki żylnej - do niej uchodzą obie żyły główne i zatoka wieńcowa - jej ściany są gładkie, •właściwego przedsionka prawego, którego powierzchnia wewnętrzna pokryta jest przez równoległe beleczki mięśniowe - mięśnie grzebieniaste Komora prawa (łac. ventriculus dexter) - z przedsionka prawego przez zastawkę trójdzielną krew przepływa do komory prawej, a stąd przez pień płucny (łac. truncus pulmonalis) do obu płuc tworzą krążenie czynnościowe płuc. W położeniu opisowym komora prawa ma kształt trójściennego ostrosłupa skierowanego podstawą ku górze. Komora ta pompuje krew pod znacznie niższym ciśnieniem niż komora lewa. Z tego powodu ściana komory prawej jest znacznie cieńsza (ok. 5 mm), co wywołuje sierpowaty kształt komory na przekroju poprzecznym. Wierzchołek komory leży ok. 10 mm od wierzchołka serca. Znajdują się w niej dwa otwory zamknięte zastawkami: ujście przedsionkowo-komorowe prawe i ujście pnia płucnego.Oddziela je mięśniowy wał - grzebień nadkomorowy.

Obraz ultrasonograficzny serca. LV- lewa komora, LA- lewy przedsionek, RV- prawa komora, PE- płyn pomiędzy blaszkami osierdzia.

Przedsionek lewy (łac. atrium sinister) - położony jest w tylnej części serca, a po lewej stronie u góry, biorąc pod uwagę opisowe położenie serca. Od przedsionka prawego oddziela go przegroda międzyprzedsionkowa (łac. septum interatriale), od leżącej pod nim lewej komory natomiast pierścień włóknisty (łac. annulus fibrosus). Uchodzą do niego cztery żyły płucne, których krew przekazuje on komorze lewej. Są to: •żyła płucna górna lewa (łac. vena pulmonalis superior sinister) •żyła płucna górna prawa (łac. vena pulmonalis superior dexter) •żyła płucna dolna lewa (łac. vena pulmonalis inferior sinister) •żyła płucna dolna prawa (łac. vena pulmonalis inferior dexter) Podobnie jak w przedsionku prawym wywodzi się z dwóch rozwojowo odrębnych części: o gładkich ścianach, powstałej ze zlania się końcowych odcinków żył płucnych oraz pokrytego licznymi mięśniami grzebieniastymi właściwego przedsionka, ograniczonego właściwie do uszka lewego (łac. auricula sinistra). W porównaniu z uszkiem prawym jest ono dłuższe, węższe i nieco załamane, gdyż zachodzi na pień płucny.

Stan po ablacji alkoholowej LA – lewy przedsionek, LV – lewa komora, Komora lewa (łac. ventriculus sinister) - z przedsionka lewego przez zastawkę dwudzielnę(mitralnę) krew przepływa do komory lewej, a stąd do tętnicy głównej(łac. aorta). Krew z aorty zaopatruje odżywczo cały organizm człowieka. Grubość ściany wynosi średnio 15 mm. Ma kształt stożka i jest bardziej wysmukła i dłuższa niż prawa. Ujście przedsionkowo-komorowe lewe zamyka zastawka dwudzielna (mitralna) (łac. valva mitralis) utworzona przez płatki przedni i tylny, które za pomocą strun ścięgnistych łączą się z mięśniami brodawkowatymi przednim i tylnym. Ujście aorty zamykają podobnie jak ujście pnia płucnego trzy płatki półksiężycowate: prawy, tylny i lewy. Stan po ablacji alkoholowej LA – lewy przedsionek, LV – lewa komora, Ao – zastawka aortalna.

Budowa wewnętrzna serca •wsierdzie (łac. endocardium)- jest to jednowarstwowy nabłonek płaski spoczywający na łącznotkankowej blaszce właściwej wsierdzia. •śródsierdzie (łac. myocardium - w szerokim znaczeniu) składa się z trzech głównych elementów: •szkielet serca – umiejscowiony jest w podstawie serca na granicy między przedsionkami i komorami. Zbudowany jest z tkanki włóknistej zbitej. Składa się z: •czterech pierścieni włóknistych (łac. annuli fibrosi) •dwóch trójkątów włóknistych (łac. trigona fibrosa) •części błoniastej przegrody międzykomorowej •mięsień sercowy – mięsień sercowy czyli właściwe myocardium. Składa się na nią osobna mięśniówka przedsionków i komór. •wsierdzie

Unerwienie serca Dzielimy na: współczulne, które zapewniają : •nerw sercowy szyjny górny odchodzący od zwoju szyjnego górnego, •nerw sercowy szyjny środkowy od zwoju szyjnego środkowego, •nerw sercowy szyjny dolny od zwoju szyjnego dolnego, •nerwy sercowe piersiowe od części piersiowej pnia współczulnego. przywspółczulne zapewniają : •gałęzie sercowe górne od części szyjnej nerwu błędnego, •gałęzie sercowe piersiowe od części piersiowej nerwu błędnego, •gałęzie sercowe dolne od nerwu krtaniowego wstecznego.

Unaczynienie serca Unaczynienie tętnicze serca pochodzi od tętnic wieńcowych (arteriae coronariae) - prawej (a.coronaria dextra) i lewej (łac. a. coronaria sinistra). Tętnica wieńcowa prawa - bierze początek w prawej zatoce aorty. Przebiega pomiędzy prawym uszkiem a prawym stożkiem tętniczym; następnie w bruździe wieńcowej między prawym przedsionkiem a prawą komorą. Wchodzi na przeponową powierzchnię serca, biegnąc w bruździe wieńcowej jako gałąź międzykomorowa tylna i dochodzi do koniuszka serca (łac. apex cordis). W jej przedłużeniu w bruździe wieńcowej biegnie druga gałąź. Tętnica wieńcowa prawa oddaje następujące gałęzie: •wstępujące •zstępujące •boczne: prawe i lewe (do obu komór) •przegrodowe tylne

Tętnica wieńcowa lewa - rozpoczyna się w lewej zatoce aorty Tętnica wieńcowa lewa - rozpoczyna się w lewej zatoce aorty. Jej krótki pień biegnie między lewym uszkiem a pniem płucnym w kierunku bruzdy wieńcowej (łac. sulcus coronarius). Dzieli się na: gałąź międzykomorowa przednią (łac. ramus interventricularis anterior), która biegnie w bruździe międzykomorowej przedniej aż do koniuszka serca. Na przebiegu towarzyszą jej: •żyła wielka serca (łac. vena cardiaca magna) •naczynia chłonne •gałązki nerwowe splotu sercowego Oddaje gałęzie: •prawe •lewe •przegrodowe przednie •gałąź okalającą (łac. ramus circumflexus), która w początkowym przebiegu ukryta pod lewym uszkiem (biegnie w bruździe wieńcowej między lewym przedsionkiem,a lewą komorą na powierzchni mostkowo-żebrowej, następnie na powierzchni tylnej i kończy się na powierzchni przeponowej).

Na przebiegu towarzyszą jej: •żyła sercowa mała (vena cardiaca parva) •naczynia chłonne •gałązki splotu sercowego (wraz z komórkami zwojowymi) Oddaje gałęzie: •wstępujące (do lewego przedsionka) •zstępujące (do lewej komory)

Cykl pracy serca Indukowany jest przez układ bodźcoprzewodzący serca, który pobudza kardiomiocyty do skurczu w odpowiedniej kolejności wymuszając przepływ krwi. Na układ bodźcoprzewodzący wpływa impulsacja z układu autonomicznego regulując rytm serca i dostosowując go do aktualnych potrzeb ustroju. •Skurcz przedsionków •Skurcz komór •Rozkurcz serca

Za początek cyklu pracy serca powszechnie przyjmuje się pauzę Za początek cyklu pracy serca powszechnie przyjmuje się pauzę. W czasie pauzy przedsionki i komory serca są w stanie rozkurczu i krew pod wpływem różnicy ciśnień przelewa się z żył głównych i płucnych do przedsionków, a stamtąd do komór. Następnie dochodzi do skurczu przedsionków, zwiększając ciśnienie w przedsionkach i powodując dopchnięcie jeszcze porcji krwi do komór. Ciśnienie w komorach wzrasta powyżej ciśnienia w przedsionkach i następuje zamknięcie zastawek, odpowiednio trójdzielnej po prawej i mitralnej po lewej stronie serca i uderzenie krwi o zastawki od strony komór. Zamknięcie zastawek wywołuje efekt akustyczny w postaci pierwszego tonu serca. Następnie rozpoczyna się skurcz komór tzw. skurcz skurcz izowolumetryczny. W czasie skurczu izowolumetrycznego narasta napięcie ścian komór serca, co powoduje wzrost ciśnienia w komorach. Gdy ciśnienie przekroczy ciśnienie odpowiednio w pniu płucnym i aorcie następuje faza wyrzutu i pewna objętość krwi zostaje wypchnięta do pnia płucnego i aorty. Po fazie wyrzutu ciśnienie w komorach zaczyna spadać co powoduje zamknięcie zastawek pnia płucnego i aortalnej i wywołuje drugi ton serca. Rozpoczyna się rozkurcz komór. W początkowej fazie rozkurczu ciśnienie w komorach jest jeszcze wyższe niż w przedsionkach i zastawki przedsionkowo-komorowe są zamknięte.Gdy ciśnienie w komorach spadnie poniżej ciśnienia w przedsionkach zastawki otwierają się i krew przelewa się z przedsionków do komór i cały cykl powtarza się.

Wady serca

•wady serca wrodzone •wady serca nabyte (wady nabyte są wadami zastawkowymi, wady wrodzone zwykle dotyczą innych struktur serca, a stosunkowo rzadko zastawek. Dzielimy je na: •wady zastawkowe proste (łac. vitia cordis simplices) •niedomykalności (łac. insufficientiae) •zwężenia (łac. stenoses) •wady zastawkowe złożone (łac. vitia cordis compositae): niedomykalność ze zwężeniem w jednej zastawce •wady zastawkowe kombinowane (łac. vitia cordis combinatae): wada dotycząca dwóch różnych zastawek •wady niesinicze: •koarktacja aorty •zwężenie aorty (łac stenosis aortae, atresia aoratae) •izolowane zwężenie tętnicy płucnej •anomalia Ebsteina •wrodzone zwężenie lewego ujścia żylnego •wrodzona niedomykalność zastawki dwudzielnej •zespół Lutembachera •dwupłatkowa zastawka aorty

•wady półsinicze: •ubytek przegrody międzykomorowej •ubytek przegrody międzyprzedsionkowej •ubytek w przegrodzie przedsionkowo-komorowej •przetrwały przewód tętniczy Botalla •kanał przedsionkowo-komorowy •wady wczesnosinicze: •tetralogia Fallota •przełożenie głównych naczyń •zarośnięcie zastawki trójdzielnej •wspólny pień tętniczy •całkowite nieprawidłowe przyłączenie żył płucnych •pentalogia Fallota •trylogia Fallota •choroba Eisenmengera •zespół hipoplazji lewego serca

Najczęściej występujące wady •niedomykalność zastawki mitralnej (dwudzielnej) •zwężenie zastawki mitralnej (dwudzielnej) •zwężenie zastawki aortalnej •niedomykalność zastawki aortalnej •niedomykalność zastawki trójdzielnej Niedomykalność i zwężenie zastawki mitralnej Materiał z autopsji.

Choroby i walka z nimi •Arrythmi •Arytmia •CAD •Choroba niedokrwienna serca •Choroba wieńcowa •Dławica sercowa •Dusznica bolesna •Kołatanie serca •MIC •Morbus ischaemicus cordis •Przewlekła niewydolność wieńcowa •Wady wrodzone serca •Zaburzenie rytmu serca •Zapalenie mięśnia sercowego • Zapalenie osierdzia • Zapalenie wsierdzia •Zawał mięśnia sercowego •Zawał serca Kardiochirurgia – dziedzina medycyny zajmująca się leczeniem operacyjnym serca i naczyń krwionośnych. Jest podspecjalnością chirurgii.

Opracowanie Marta Greffling.