Literatura i film rosyjski oraz przedstawiciele…

Literatura- informacje ogólne… Rosyjska literatura, powstała na przełomie X-XI w. w związku z rozwojem piśmiennictwa i kultury feudalnej Rusi. Jej fundamentem stała się ustna twórczość ludowa - tzw. byliny, skazy, pieśni, legendy i inne przejawy folkloru. W rozwoju staroruskiej literatury XI-XIII w. znaczną rolę odegrały integralne związki Rusi z Bizancjum i kulturą południowosłowiańską, skąd przeniesione zostały na Ruś m.in. wzorce literatury religijnej początku XII w. rozwijało się piśmiennictwo, m.in. w ośrodkach kulturalnych Nowogrodu, Kijowa, Smoleńska. Pierwsze wybitne dzieła to m.in.: Powieść minionych lat i Pouczenie Władimira Monomacha (1096-1099). Największym osiągnięciem staroruskiej literatury XII w. było Słowo o wyprawie Igora (ok. 1185).

Odrodzenie literatury rosyjskiej… W końcu XV - połowie XVI w. powstała literatura ogólnoruska, w XVII w. pojawiły się pierwsze utwory antyfeudalne, satyryczne lub wręcz "heretyckie", jak Żywot protopopa Awwakuma (1672- 1675). Pod koniec XVII i na początku XVIII w. pojawiły się nowe gatunki: kazanie publicystyczne (Teofan Prokopowicz) oraz literatura fabularna, zapoczątkowana przez A.D. Kantemira.

Klasycyzm oraz schyłek XVIII wieku… Lata 30.-70. XVIII w. to okres klasycyzmu - powstawały wówczas dzieła nacechowane patosem, nierzadko z akcentami satyry . W 2. połowie XVIII w. nastąpiło ożywienie życia kulturalnego W końcu XVIII w. w literaturze rosyjskiej zaznaczyły się przeciwstawne tendencje - zachowawcze (G.R. Dierżawin), sentymentalistyczne oraz rewolucyjne Wybitnym przedstawicielem romantyzmu początku XIX w. był W.A. Żukowski, twórca poematów, elegii i ballad. Rewolucyjny nurt romantyzmu znalazł wyraz w twórczości poetów dekabrystów  Ostrą krytykę ustroju i dawnej mentalności zawierała twórczość A.S. Gribojedowa. Największym pisarzem tego okresu był A.S. Puszkin.

Realizm socjalistyczny… Okres powojenny cechuje całkowita dominacja realizmu socjalistycznego. Potępieni przez oficjalne kręgi partyjnych decydentów, "bezideowi i apolityczni" pisarze na długie lata zostali odsunięci od czynnego udziału w życiu literackim, preferowani byli pisarze realizujący linię partii.

Czas odwilży… Olbrzymią popularność zyskała poezja zbierająca tysiączne audytoria na publicznych spotkaniach z twórcami. Na fali "odwilży" powróciły do czytelników utwory A.A. Achmatowej, M.I. Cwietajewej, , w 1966-1967 opublikowano po raz pierwszy w periodyku Moskwa powieść M.A. Bułhakowa Mistrz i Małgorzata(1928-1940). Powstała nowa odmiana refleksyjnej, dokumentalnej prozy zawierającej filozoficzne uogólnienia. Okres ten wyzwolił nowe tendencje wolnościowo-demaskatorskie, nadal jednak cenzura ograniczała swobodę wypowiedzi.W latach 70. i 80. szeroką działalność rozwinął tzw. samizdat (literatura "drugiego obiegu", wydawana nielegalnie). Wielu pisarzy wyemigrowało na Zachód.

Literatura rosyjska współcześnie… Radykalne przemiany lat 90. stworzyły całkowicie nową, nadzwyczaj złożoną sytuację w literaturze rosyjskiej (trudności ekonomiczne, uszczuplenie rynku księgarskiego, drastyczne zmniejszenie nakładów, upadek roli związków twórczych itd.), toteż zaczyna ona dopiero kształtować swoje nowe oblicze i uświadamiać sobie własną tożsamość.

Film Rosyjski Rosyjska sztuka filmowa i przemysł filmowy powstały w czasach Imperium Rosyjskiego. W okresie radzieckim rosyjscy reżyserzy należeli do grona najbardziej wpływowych i innowacyjnych twórców filmowych. W 1919 r. Władimir Gardin otworzył w Moskwie Instytut Kinematografii – najstarszą uczelnię filmową na świecie. Podczas panelu krytyków filmowych i historyków kina przy okazji wystawy światowej w Brukseli w 1958, większość głosujących uznała radziecki Pancernik Potiomkin za największe arcydzieło sztuki filmowej.

Fragment filmu „Stalker” (1979)

Film imperialnej Rosji Podczas kiedy na Zachodzie kino było przede wszystkim formą rekreacji i wypoczynku dla klasy pracującej, kinematografia rosyjska aż do wybuchu rewolucji w 1917 r. była rozrywką elity i była dostosowana do jej wymagań intelektualnych. Pierwsze filmy zostały wyświetlone w Rosji przez braci Lumière w 1896 r. W tym samym roku powstaje w Rosji pierwszy film uwieczniający koronację cara Mikołaja II na Kremlu autorstwa Camille Cerfa. W 1897 r. pojawiają się pierwsze filmy produkcji rosyjskiej o charakterze dokumentalnym. Do najważniejszych filmów z okresu Rosji carskiej należą m.in. Stieńka Razin (1908), Obrona Sewastopola (1911), Odejście wielkiego starca (1912) czy Ojciec Sergiusz (1918).

Rosyjski film radziecki Kino rosyjskie i później rosyjskojęzyczne kino radzieckie stało się po rewolucji lutowej jednym z najbardziej innowacyjnych ruchów kulturalnych, w rezultacie czego powstały takie dzieła jak np. Niezwykłe przygody Mister Westa w krainie bolszewików (1924), Strajk (1924), Pancernik Potiomkin (1925), Matka (1926), Październik: 10 dni, które wstrząsnęły światem (1928) i Człowiek z kamerą (1929)[3]. Radzieccy twórcy filmowi, przede wszystkim Siergiej Eisenstein i Andriej Tarkowski należeli do grona najbardziej innowacyjnych i wpływowych reżyserów. W 1919 r. aktor i reżyser Władimir Gardin otworzył w Moskwie Instytut Kinematografii – najstarszą uczelnię filmową na świecie. Za ojca radzieckiego kina można uważać Lwa Kuleszowa, reżysera i teoretyka sztuki, który w zasadniczy sposób wpłynął na powstanie Instytutu Kinematografii. Do jego uczniów należeli m.in. Wsiewołod Pudowkin i Siergiej Eisenstein. W atmosferze nadchodzącej wojny oraz w przeciągu II wojny światowej Eisenstein nakręcił dwa dramaty historyczne – Aleksander Newski (1938) oraz Iwan Groźny (1942-1946), mające głęboki wydźwięk polityczny. W 1922 Dziga Wiertow wraz z członkami grupy Kino-Oko ogłosił radykalny manifest, negujący rozrywkowe kino zachodnie przedstawiające wyidealizowany świat burżuazji oraz postulujący filmowanie zwykłych, prostych ludzi. Od 1932 r. zaczyna dominować promowany przez władze socrealizm. W okresie tym powstają takie dzieła jak: Czapajew (1934), Lecą żurawie (1957), Ballada o żołnierzu (1959) czy Los człowieka (1959). W latach 60. i 70. wielką popularność zyskały komedie Leonida Gajdaja: Operacja "Y", czyli przypadki Szurika (1965), Kaukaska branka (1966), Brylantowa ręka (1968) i Iwan Wasiljewicz zmienia zawód (1973). W 1969 r. Władimir Motyl nakręcił Białe słońce pustyni – pierwszy film z gatunku "ostern". Film ten oglądany był przez radzieckich kosmonautów podczas lotów kosmicznych[4]. W 1965-1967 została nakręcona Wojna i pokój (4 części), najdłuższy film radziecki i najdroższy film na świecie (po uwzględnieniu inflacji)[5]. W latach 70. i 80. realizowano ambitne dramaty: Idź i patrz (1985) oraz Solaris (1972) i Stalker (1979) Andrieja Tarkowskiego.

Film rosyjski po roku 1991 W przeciągu lat 80. i 90. pomimo zniesienia cenzury, kino rosyjskie przeżywało kryzys spowodowany drastycznymi cięciami w dotacjach państwowych. Na początku XXI w., wraz z polepszeniem się sytuacji gospodarczej w kraju, kino rosyjskie doznało odrodzenia. Poziom produkcji filmowej w Rosji w bardzo krótkim czasie osiągnął wyższy pułap od produkcji brytyjskiej lub niemieckiej[6]. Dochody z kinematografii wyniosły w 2007 roku 565 mln $, o 37% więcej niż o rok wcześniej[7]. Do najbardziej znanych filmów nakręconych po roku 1991 należą m.in. Spaleni słońcem (1994), Cyrulik syberyjski (1998) i Dwunastu (2007) Nikity Michałkowa, Brat (1997) i Brat II (2000) Aleksieja Bałabanowa, Rosyjska arka (2002) Aleksandra Sokurowa oraz 9 Kompania (2005) Fiodora Bondarczuka.

Autorzy: Karolina Skórka, Hanna Wojcieszuk, Aleksandra Mikołajczyk, Agata Jeżewska, Bartosz Jędrzejewski. Źródła: www.wikipedia.pl , www.portalwiedzy.onet.pl , www.kinorosja.pl, www.filmusic.pl, www.youtube.com.