Dzieje Ziemi

W badaniach przeszłości geologicznej Ziemi stosuje się zasadę aktualizmu geograficznego. Zgodnie z nią charakter, sposób oddziaływania i intensywność czynników działających na powierzchnię Ziemi w przeszłości geologicznej były takie same jak obecnie i wywołały podobne procesy. Ustalenie wieku względnego skały polega na określeniu ery, okresu lub epoki, w których powstała skała. Metoda litologiczna – badanie układu warstw skalnych budujących skorupę ziemską. Metoda skamieniałości przewodnich – badanie skamieniałości zwierząt lub roślin, które na Ziemi występowały krótko, ale cechowały się dużym rozprzestrzenieniem. Metoda stratygraficzna – połączenie dwóch powyższych metod, co pozwala na określenie startotypu. Natomiast wiek bezwzględny skały to ilość lat, jaka upłynęła od jej powstania. Metoda radiometryczna – wykorzystanie izotopów pierwiastków i faktu, że po tzw. Okresie połowicznego rozpadu liczba atomów izotopu promieniotwórczego spada o połowę; wykorzystuje się uran 238, uran 235, potas 40, węgiel 14.

Tabela stratygraficzna przedstawia podział dziejów Ziemi na jednostki czasu: eony, ery, okresy, epoki, wieki, doby; zawiera też opis charakterystycznych dla nich warstw skał oraz świata roślin i zwierząt. Tablica chronologiczna zawiera sam podział dziejów Ziemi na jednostki czasu.

Zmiany układu kontynentów na Ziemi

Tak wyglądała Ziemia w górnym kambrze, na początku paleozoiku.

Pod koniec tej ery, w permie kontynenty się połączyły, tworząc superkontynent o nazwie Pangea oraz jeden ocean Tetydy.

Ziemia w górnej jurze. Pangea rozpadła się na dwa kontynenty Laurazję i Gondwanę.

Wraz z początkiem trzeciorzędu nastąpił dalszy podział Laurazji na Amerykę Północną i Eurazję Gondwany na Amerykę Południową, Australię, Afrykę i Antarktydę.

Wnętrze Ziemi zbudowane jest z szeregu warstw różniących się mineralnym, dlatego możemy wyróżnić na tej podstawie skorupę ziemską, płaszcz Ziemi i jądro Ziemi. Skorupa ziemska – dzieli się na kontynentalną i oceaniczną, sięga do 80 km; Płaszcz górny – ciało częściowo półpłynne, temperatura do 1600°C, astenosfera jest źródłem magmy; Płaszcz dolny – ciało stałe, sięga do 2900 km, temperatura do 3000°C; Jądro zewnętrzne – ciało płynne, zbudowane z ciężkich pierwiastków, żelaza i niklu, temperatura do 4500°C; Jądro wewnętrzne – ciało stałe, zbudowane z ciężkich pierwiastków, żelaza i niklu, temperatura do 6500°C.

Minerał – pierwiastek lub związek chemiczny, który powstał w sposób naturalny w skorupie ziemskiej; około 200 z 4000 należy do skałotwórczych. Skała – zbiór minerałów, które ze względu na genezę można podzielić na: Skały magmowe – powstają na skutek zastygania magmy; jeśli stanie się to na powierzchni, tworzą się skały wylewne,a jeśli pod – głębinowe. Skały osadowe – powstają przez nagromadzenie cząstek rozkruszonych skał lub wytrącenie się substancji mineralnych z wody morskiej; dzielą się na okruchowe, pochodzenia organicznego i chemicznego. Skały metamorficzne (przeobrażone) – powstają przez przeobrażenie się skał magmowych i osadowych pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia.

Podział ze względu na genezę

Procesy wewnętrzne

Ruchy płyt litosfery

Strefa subdukcji (spreadingu) – ogromna szczelina między płytami litosfery, która wypełnia stygnąca magma pochodząca z wnętrza Ziemi i powoduje rozrost tych płyt. Strefa subdukcji – obszar graniczny pomiędzy płytami litosfery, w obrębie którego dochodzi do wsuwania się jednej płyty pod drugą. Płyta oceaniczna wsuwa się pod kontynentalną, co prowadzi do powstawania gór, wulkanów i rowów oceanicznych. Strefa kolizji – obszar graniczny pomiędzy płytami litosfery, w obrębie którego dochodzi do kolizji dwóch płyt kontynentalnych. Prowadzi to do intensywnych procesów górotwórczych.

Ruchy górotwórcze (orogeneza) Rodzaje gór Fałdowe – powstają w wyniku zgniatania, wyginania i fałdowania warstw skalnych w strefie kolizji lub subdukcji, a następnie ich wypiętrzania, np. Himalaje, Alpy, Karpaty. Zrębowe – powstają w wyniku przemieszczania potężnych mas skalnych wzdłuż uskoku, co prowadzi do utworzenia zrębów i rowów tektonicznych, np. Sudety, Wogezy, Harz. Wulkaniczne – powstają w wyniku zastygania kolejnych warstw materiału wulkanicznego, zlepionego lawą, np. Wezuwiusz, Kibo.

Spośród kilku tysięcy wulkanów około 600 uważa się za czynne Spośród kilku tysięcy wulkanów około 600 uważa się za czynne. Największa liczba czynnych wulkanów znajduje się w tzw. Ognistym Pierścieniu Pacyfiku, rozciągającym się wokół Oceanu Spokojnego. Wyróżnia się dwa główne typy wulkanów: Tarczowy (hawajski) – rzadka, zasadowa lawa rozlewająca się i zastygająca powoli, brak gwałtownych wybuchów, tworzenie się bazaltowych pokryw lawowych, stożek płaski o dużej średnicy. Stratowulkan – gęsta, kwaśna lawa zastygająca szybko i tworząca wysoki stożek, częste, gwałtowne erupcje, wyrzuca bomby, popioły i gazy wulkaniczne, stożek stromy o małej średnicy. Zjawiska wulkaniczne

Bibliografia: http://geol.blog.onet.pl/2009/06/17/3-tabela-stratygraficzna-cz-1-prekambr/ http://www.szkolnictwo.pl/test,4,5218,27,Litosfera_i_wn%C4%99trze_Ziemi-Tabela_stratygraficzna:_Dzieje_Ziemi_cd. http://geol.blog.onet.pl/2009/06/05/1-dzieje-ziemi/ GEOGRAFIA egzamin gimnazjalny 2010 Vademecum, B. Dąbrowska, Z. Zaniewicz, Operon GEOGRAFIA paszport maturzysty, Jan Starzomski, RM Google grafika