STATUS NAUCZYCIELA - KATEGORIE W opracowaniach Sieci Eurydice wyróżniamy trzy kategorie statusu zatrudnienia nauczycieli: status urzędnika państwowego (civil servant) status urzędnika państwowego w zawodzie (career civil servant) status kontraktowego pracownika sektora publicznego (public sector employee)

STATUS ZAWODOWY NAUCZYCIELI W EUROPIE WYBRANE PRZYKŁADY

STATUS NAUCZYCIELA - DEFINICJE Status urzędnika państwowego (civil servant) – dotyczy nauczyciela zatrudnionego przez władze państwowe (na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym) zgodnie z ustawodawstwem odrębnym od przepisów prawa pracy w sektorze publicznym lub prywatnym. Status ten występuje w 7 państwach: w „czystej postaci” w 4 państwach (FI, HU, SI, LI) oraz współistnieje z innym statusem w 3 (IS, BE, TR) Status urzędnika państwowego w zawodzie (career civil servant) lub zbliżony – dotyczy nauczyciela (a) zatrudnionego na podstawie odrębnej legislacji właściwej dla zawodu nauczyciela, (b) zatrudnionego/mianowanego przez centralne lub regionalne władze oświatowe, (c) zatrudnionego na podstawie mianowania na całe życie. Status ten występuje w 12 państwach: w „czystej postaci” w 7 państwach (PT, ES, FR, EL, CY, MT, LU) oraz współistnieje z innym statusem w 5 (BE, NL, DE, AT, PL) Kontraktowy pracownik sektora publicznego (public sector employee) – to nauczyciel zatrudniony przez władze lokalne lub szkolne na podstawie umowy o pracę, zgodnie z ogólnym prawem pracy. Status ten występuje w 20 państwach: w „czystej postaci” w 14 państwach (UK/EN, UK/SCT, IE, DK, NO, SE, LT, LV, EE, IT, CZ, SK, RO, BG) oraz współistnieje z innym statusem w 6 (IS, NL, DE, AT, PL, TR)

REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - NIEMCY W landach zachodnich - status urzędnika państwowego w zawodzie (career civil servant) Wszystkie aspekty związane z zatrudnieniem nauczyciela (pensum, czas pracy, zwolnienie z niektórych obowiązków) oraz jego karierą zawodową (rekrutacja, przeniesienia, awans) są regulowane na poziomie landów, poprzez akty prawne wydawane przez ministrów edukacji landu Każdy land dysponuje więc aktem prawnym regulującym wszystkie lub większość aspektów związanych z wykonywaniem zawodu nauczyciela Każdy land kieruje się dokumentem dotyczącym warunków pracy nauczyciela („service order/career order”), który określa obowiązki, wymagane kwalifikacje, okresy urlopów, kryteria awansu zawodowego oraz emerytury nauczycieli Nauczyciele jako urzędnicy państwowi (w większości przypadków) podlegają konstytucji poszczególnych landów

REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - NIEMCY (c.d.) W landach wschodnich (z wyjątkiem Brandenburgii) - status kontraktowego pracownika sektora publicznego (public sector employee) Trwają prace nad legislacją mającą na celu zapewnienie statusu urzędników państwowych dla nauczycieli z landów dawnej NRD, tak aby ich status zawodowy i zarobki nie odbiegały od tych oferowanych nauczycielom w landach zachodnich. W 2000 r. przewodniczący Stałej Konferencji Ministrów Edukacji i Kultury oraz związki zawodowe wydały wspólnie deklarację, która na nowo określa zadania nauczycieli we współczesnym społeczeństwie („Zadania nauczycieli dzisiaj – Eksperci dla kształcenia”). Deklaracja bierze pod uwagę m.in. następujące aspekty: zmiany w kierunku społeczeństwa wiedzy i nowych mediów osiągnięcia badań naukowych odchodzenie od perspektywy lokalnej/krajowej na rzecz perspektywy europejskiej globalizację i międzykulturowość

REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - ANGLIA Dokument dotyczący wynagrodzenia i warunków pracy nauczycieli (The School Teachers’ Pay and Conditions Document - STPCD) aktualizowany każdego roku przez ministerstwo edukacji (Department for Children, Schools and Families – od maja 2010 Department for Education), następnie wydawany w formie rozporządzenia do Ustawy o Edukacji dotyczy nauczycieli w Anglii i Walii powstaje w oparciu o zalecenia niezależnej Rady do spraw Oceny Nauczycieli Szkolnych (STRB) dotyczące wysokości wynagrodzenia dla poszczególnych szczebli awansu oraz dodatków, jak również zalecenia dotyczące warunków pracy nauczycieli. W kwestii warunków pracy STPCD określa m.in. ogólne i szczegółowe obowiązki nauczyciela oraz czas pracy, z uwzględnieniem czasu gwarantowanego na przygotowywanie się do lekcji

REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA – ANGLIA (c.d.) Status kontraktowego pracownika sektora publicznego (public sector employee) W Anglii nie obowiązuje pojedynczy akt prawny regulujący wszystkie aspekty zawodu nauczyciela, ale kilka dokumentów dotyczących poszczególnych zagadnień: Ustawa o Edukacji z 2002 r. (Education Act 2002) – kluczowy dokument, podstawa prawna dla szczegółowych dokumentów regulujących zawód nauczyciela Standardy Zawodu Nauczyciela Wykwalifikowanego oraz Wymagania dotyczące Kształcenia Nauczycieli (Professional Standards for Qualified Teacher Status and Requirements for Initial Teacher Training) określają: wymagania, które musi spełnić nauczyciel-stażysta, aby otrzymać status nauczyciela wykwalifikowanego (QTS) wymagania skierowane do uczelni, dotyczące standardów kształcenia nauczycieli

REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - ANGLIA (c.d.) Kodeks Etyki Zawodowej Nauczycieli (Code of Conduct and Practice for Registered Teachers) zawiera 8 podstawowych zasad etyki i praktyki zawodowej nauczycieli. Zgodnie z nimi nauczyciel: na pierwszym miejscu stawia dobro i rozwój uczniów bierze odpowiedzialność za utrzymanie wysokiej jakości swojej pracy dydaktycznej pomaga dzieciom i młodzieży stać się pewnymi siebie i odnoszącymi sukcesy uczniami okazuje szacunek dla różnorodności i wspiera wyrównywanie szans działa w celu ustanowienia owocnej i partnerskiej współpracy z rodzicami i opiekunami uczniów pracuje jako członek zespołu szkolnego współpracuje z innymi nauczycielami i osobami pracującymi na rzecz szkoły w każdej sytuacji wykazuje się uczciwością i nieskazitelną postawą moralną oraz pracuje na rzecz budowania zaufania społecznego do zawodu nauczyciela.

REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - SZWECJA Status kontraktowego pracownika sektora publicznego (public sector employee) Nie istnieje odrębna ustawa regulująca zawód nauczyciela Ustawa o edukacji określa ogólne wymagania kwalifikacyjne Szczegółowe rozstrzygnięcia dotyczące warunków pracy nauczycieli są określane w wyniku negocjacji: na poziomie centralnym (między organizacją pracodawców, to jest zwykle związkiem władz lokalnych i związkiem zawodowym nauczycieli) czas pracy skala zarobków warunki przejścia na emeryturę na poziomie lokalnym (między nauczycielem i samorządem, który jest pracodawcą, lub dyrektorem szkoły) okres zatrudnienia indywidualna płaca rozkład zajęć

REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - SŁOWENIA Status urzędnika państwowego (civil servant) Zagadnienia kształcenia i kwalifikacji nauczycieli, status zawodowy oraz warunki pracy dotychczas ujęte były w kilku różnych aktach prawnych, a zakres obowiązków nauczycieli, podobnie jak innych grup zawodowych, regulowany był przez resortowy kodeks dotyczący zawodu Obecnie powołana została grupa ekspertów, której zadaniem jest zdefiniowanie możliwości (potencjalnych korzyści i słabości) stworzenia wspólnego aktu regulującego wszystkie aspekty pracy nauczyciela. Konsultacje na ten temat trwają.