DYLEMATY MEDYCYNY XXI WIEKU

DYLEMATY MEDYCYNY XXI Eutanazja Aborcja Homoseksualizm Przeszczepianie narządów ze zwłok i od żywych dawców

Prawodawstwo unijne, a prawo w Polsce: zaleca zastosowanie prawa unijnego tam, gdzie ustawodawca krajowy nie stworzył własnych norm, pozostawia swobodę tworzenia prawa ustawodawcy krajowemu w tych obszarach, które nie znajdują się w polu zainteresowania UE, ustawodawstwo unijne nie ingeruje w ustawodawstwo krajowe w kwestiach np. kara śmierci, aborcji, eutanazji, małżeństw homoseksualnych.

Przeszczepianie narządów, transplantacja Przeszczepianiem narządów zajmuje się medyczna dziedzina naukowa nazywana transplantologią. (z łac. transplantare – szczepić i plantare – sadzić) – przeszczepienie narządu w całości lub części, tkanki lub komórek z jednego ciała na inne (lub w obrębie jednego ciała).

Przeszczep (transplantat) – komórki, tkanki (skóra, rogówka, kości) lub narząd (serce, nerka) pobrane od dawcy, podlegające chirurgicznemu przeszczepieniu do organizmu biorcy. Niektóre tkanki i narządy mogą być konserwowane i przechowywane w tzw. bankach.

Podział przeszczepów autogeniczny (autologiczny, inaczej autotransplantacja) – polega na przeniesieniu własnej tkanki lub narządu z jednego miejsca na drugie, np. przeszczep skóry izogeniczny (syngeniczny, izotransplantacja) – polega na przeniesieniu tkanki lub narządu między osobnikami identycznymi genetycznie np. bliźniętami jednojajowymi

allogeniczny (także: alogeniczny, inaczej allotransplantacja) – polega na przeniesieniu tkanki lub narządu między osobnikami tego samego gatunku, o podobnym, ale nie jednakowym genotypie, np. człowiek → człowiek ksenogeniczny (heterologiczny, ksenogenny, ksenotransplantacja) – polega na przeniesieniu tkanki lub narządu między osobnikami różnego gatunku np. świnia → człowiek

Najczęściej przeszczepiane narządy skóra serce nerki płuca wątroba trzustka jelita szpik kostny tętnica rogówka

Warunki do powodzenia przeszczepów zgodność tkankowa właściwy dobór dawcy i biorcy zastosowanie dobrego płynu prezerwacyjnego i metody prezerwacji dla transplantu odpowiednie leczenie immunosupresyjne umiejętność rozpoznania i leczenia procesu odrzucania narządu przez organizm biorcy zapobieganie powikłaniom i ich leczenie

Medycyna i etyka Zabiegi tego typu są bardzo skomplikowane i pracochłonne (niektórzy twierdzą, że to najtrudniejsze zabiegi chirurgiczne), ponadto występuje ryzyko, że wszczepiony narząd nie przyjmie się – to znaczy, że organizm będzie traktował go jako ciało obce i próbował zwalczyć (reakcja odrzucenia przeszczepu). W rzadkich przypadkach mamy do czynienia z sytuacją odwrotną czyli przeszczep zwraca się przeciw gospodarzowi i stara się go zniszczyć (ang. Graft vs host disease, GvHD) jest to tzn. choroba przeszczep przeciw gospodarzowi

Krytyka idei transplantacji Profesor Bogusław Wolniewicz określa transplantacje jako formę współczesnego kanibalizmu. Idea obu działań jest podobna – dłuższe życie kosztem cudzych zwłok. Tak jak ludożerstwo ma na celu przeżycie kosztem konsumpcji zwłok (funkcja gastronomiczna, nawet jeśli ma rytuały magiczne), tak transplantologia ma na celu dłuższe przeżycie kosztem cudzych narządów.

Niemniej, istotną różnicą pomiędzy kanibalizmem a przeszczepianiem narządów pobranych ze zwłok jest to, że w przypadku przeszczepów śmierć dawcy następuje bez związku z zapotrzebowaniem na jego tkanki (poza sytuacjami kryminalnymi, często przedstawianymi w thrillerach medycznych)

Religie a transplantologia Katolicyzm Stanowisko Kościoła katolickiego w sprawie przeszczepiania narządów jest ogólnie pozytywne. Znacząca większość księży popiera tę formę leczenia. W listopadzie 2006 przedstawiciele polskiego Kościoła Katolickiego oficjalnie poparli oświadczenia woli oraz transplantacje organów po śmierci.

Świadkowie Jehowy Świadkowie Jehowy uważają, że decyzję o transplantacji narządów każdy musi podjąć sam zgodnie z własnym sumieniem. Do lat 60. uważali oni przeszczepy narządów za kwestię sumienia, czyli sprawę, która podlega osądowi każdego człowieka. Od drugiej połowy lat 60. przeszczepy były traktowane (podobnie jak transfuzje krwi) jako grzech, niedopuszczalny przejaw ludożerstwa i przyczyną przeszczepu osobowości

Od początku lat 80. poglądy te zarzucono i wybór dotyczący przeszczepu pozostawiono każdemu wierzącemu do własnego osądu Podczas zabiegów transplantacji narządów świadkowie Jehowy odmawiają stosowania transfuzji krwi.

Islam Współczesne muzułmańskie stanowisko sunnickich szkół prawnych wobec transplantacji narządów jest ogólnie pozytywne, z zastrzeżeniami: przeszczep nie może "sprzeciwiać się ludzkiej godności muzułmanina" dopuszczalny jest tylko, gdy jest jedyną możliwą formą pomocy

oddanie organu musi być dobrowolne (również po śmierci, pobranie organów warunkuje wcześniejsza zgoda) handel organami ludzkimi jest sprzeczny z godnością człowieka można przyjmować organy od nie-muzułmanów, ale nie od ludzi skazanych na śmierć. szyici zakazują pobierania organów od zmarłych muzułmanów, chyba że jest to konieczne dla ratowania życia innego muzułmanina.

Buddyzm Lekarze buddyjscy wskazują na odpowiedzialność, jaką obarczyła lekarza możliwość transplantacji narządów i jak inne religie są uwrażliwieni na nadużycia, takie jak kradzież narządów czy nielegalny handel. Z religijnego punktu widzenia buddyzm nie wysuwa żadnych zasadniczych zarzutów co do transplantacji organów czy transfuzji krwi, a nawet określa to jako "akt heroizmu".

Judaizm W judaizmie panują sprzeczne poglądy na ten temat – jedne autorytety uważają oddanie narządów za czyn godny, inni wskazują na fakt, iż taka ingerencja sprawi, że ciało dawcy nie będzie integralne w momencie zmartwychwstania. Przeważa jednak pogląd, że gdy chodzi o ocalenie życia człowieka, przeszczepy są dozwolone.

Polska ustawa z dnia 1 lipca 2005 r Polska ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. (o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów) stanowi, że osoba zmarła jest potencjalnym dawcą tkanek i narządów o ile za życia nie wyraziła sprzeciwu. Niewymagana jest wówczas zgoda rodziny lub bliskich osoby zmarłej.

Jednak ze względów etycznych i społecznych na ogół jest przeprowadzana rozmowa z rodziną zmarłego w celu poinformowania ich o chęci pobrania narządów do przeszczepienia oraz uzyskania ich przyzwolenia.

Jeśli zmarły pozostawił pisemne oświadczenie dotyczące jego woli odnośnie pobierania narządów po śmierci, lekarze bez zastrzeżeń respektują jego decyzję. Jeśli zaś zmarły nie zostawił takiego oświadczenia rodzina na drodze sądowej może uniemożliwić pobranie narządów.

Oświadczenie informujące, że wyraża się sprzeciw na pobranie narządów po śmierci można złożyć listownie lub osobiście. Na formularzu, który można otrzymać w każdym Zakładzie Opieki Zdrowotnej, Starostwie Powiatowym, każdej aptece, a także ściągnąć ze strony Poltransplantu.

Możliwe jest również sporządzenie Oświadczenia woli – dokumentu informującego o tym, że osoba zezwala na użycie organów w razie śmierci mózgowej dla celów ratowania życia innych ludzi. Sugeruje się, aby takie oświadczenie nosić zawsze przy sobie.

Zupełnie inaczej wygląda natomiast kwestia pobrania narządów od osób żywych. Jeśli taka operacja jest wymagana do uratowania komuś życia, dawcy szuka się najpierw wśród rodziny. Jeśli chcesz pomóc komuś obcemu, abyś mógł dobrowolnie, nieodpłatnie oddać jakiś narząd (którego pobranie nie zagraża życiu) zgodę musi wyrazić Sąd, biorąc pod uwagę istniejący związek emocjonalny między potencjalnym dawcą, a biorcą. W związku z tym, ze względów prawnych, na ogół możliwość ta dotyczy jedynie najbliższej rodziny.

W chwili obecnej w Polsce nie ma generalnie możliwości odsprzedania narządu unaczynionego (nerka, wątroba, trzustka, płuco) obcej osobie, handel jest prawnie zakazany i zagrożony karą więzienia. Procedura sądowa nie dotyczy osób, które chcą być dawcami szpiku. W tym przypadku wyraża się chęć pozostania dawcą szpiku poprzez wypełnienie odpowiedniego formularza zgłoszeniowego i przesłanie go do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej (CRNDSiKP).

EUTANAZJA Pojęcie wywodzi się z języka greckiego i oznacza dobrą , bezbolesną śmierć. Polega na skróceniu przez lekarza męki pacjenta w przedłużającej się agonii za pomocą śmiertelnej dawki środka uśmierzającego ból. Zabieg ten jest obwarowany udokumentowanym wyrażeniem woli pacjenta i innymi warunkami. Zgodnie z przepisami prawa międzynarodowego oraz zasadami deontologii lekarskiej eutanazja stanowi przestępstwo i w większości krajów jest traktowana na równi z zabójstwem a lekarzowi nie wolno stosować tego zabiegu ponieważ stanowi bezprawną , medyczną ingerencję w prawo do życia

Eutanazja jest dzielona na bierną określaną jako ortotanazja i czynną jako zabójstwo z litości. Dopuszczalność eutanazji jest trudnym zagadnieniem etycznym. Ma ona zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Konflikt racji bierze się z różnych systemów wartości, jakimi kierują się obie strony sporu. Przeciwnicy eutanazji uważają życie za święty dar od Boga (głównie przeciwnicy eutanazji czynnej) albo uznają je za najwyższą wartość. Zwolennicy natomiast twierdzą, iż ważniejsze są uszanowanie woli chorego, uchronienie go od cierpień oraz jego prawo do zachowania godności w rozumieniu, jakie on przyjmuje.

Eutanazja na Świecie Eutanazja jest obecnie zalegalizowana w Holandii (2002), Belgii, Luksemburgu (w tym chorych dzieci), Albanii, Japonii i amerykańskich stanach Teksas i Oregon, a do niedawna także w australijskim Terytorium Północnym (Sąd australijski orzekł, że ta kwestia należy do spraw wyłącznie federalnych i uchylił legalność eutanazji).

Szczególna forma dozwolonej eutanazji występuje w Szwajcarii, gdzie można przepisać lek nasenny w śmiertelnej dawce, jednak chory musi go przyjąć samodzielnie. W pozostałych krajach eutanazja jest niedozwolona i karana jak zwykłe zabójstwo lub w sposób łagodniejszy.

Albania Albania była pierwszym krajem Europy który zalegalizował eutanazję – miało to miejsce w 1999 roku na mocy poprawki do ustawy o prawach osób nieuleczalnie chorych. Legalizuje ona każda formę czynnej eutanazji za zgodą pacjenta. Eutanazja bierna jest dopuszczalna po otrzymaniu zgody trzech członków rodziny osoby chorej. Albańskie ustawodawstwo w dziedzinie eutanazji jest krytykowana przez Kościół katolicki i część środowisk pro-life.

EUTANAZJA-Holandia Akt eutanazji dokonuje się po spełnieniu następujących warunków: cierpienie pacjenta jest nie do zniesienia, przy czym nie ma szans na polepszenie się stanu chorego żądanie przez pacjenta eutanazji musi być dobrowolne i powinno utrzymywać się przez z góry określony czas, nie może być spełnione, jeżeli osoba jest pod wpływem narkotyków, cierpi na zaburzenia psychiczne lub pozostaje pod wpływem innych osób

pacjent musi mieć pełną świadomość swojego stanu zdrowia, rokowań i przysługujących mu praw konieczna jest konsultacja z co najmniej jednym niezależnym lekarzem, który musi potwierdzić stan zdrowia pacjenta i przesłanki, o których mowa powyżej eutanazja musi być dokonana w medycznie odpowiedni sposób przez lekarza lub pacjenta w obecności lekarza pacjent musi mieć co najmniej 12 lat (pacjenci w wieku od 12 do 16 lat muszą otrzymać zgodę rodziców)

Ustawodawstwo holenderskie uznaje ważność pisemnego oświadczenia woli pacjenta. Oświadczenie takie może być użyte, kiedy pacjent znajdzie się w śpiączce lub w innym stanie, który uniemożliwia wyrażenie zgody na eutanazję.

Eutanazja-Luksemburg W Luksemburgu w 2008 roku parlament Luksemburga przyjął większością 30 z 59 możliwych głosów ustawę legalizującą skracanie życia osobom ciężko chorym na żądanie. Weszła ona w życie po drugim głosowaniu w marcu 2009. Ustawa została silnie skrytykowana przez Kościół katolicki (mający duży wpływ na społeczeństwo luksemburskie), większą część środowisk medycznych i rządzącą Partię Chrześcijańsko-Społeczną. Zgodnie z projektem decyzję o eutanazji może podjąć wyłącznie pacjent pod warunkiem że jest ciężko i nieuleczalnie chory. Decyzję o eutanazji można będzie podjąć m.in. spisując testament.

Belgia W Belgii parlament Belgii przyjął ustawę legalizującą eutanazję we wrześniu 2002 roku.

Polska Eutanazja czynna w Polsce jest zabroniona; traktuje się ją jak rodzaj zabójstwa karanego w łagodniejszy sposób. Osoba jej dokonująca jest obecnie zagrożona karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Wyjątkowo sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia

Warunkiem łagodniejszej odpowiedzialności jest, aby pokrzywdzony zażądał pozbawienia go życia, zaś dokonujący eutanazji – działał pod wpływem współczucia dla niego. Przepis art. 150 kodeksu karnego, który określa przestępstwo zabójstwa eutanatycznego nie wymaga natomiast wprost, aby osoba żądająca go była śmiertelne chora, jednak wymóg taki wprowadza orzecznictwo.

Specyficznym typem przestępstwa związanego z szeroko pojętą eutanazją jest pomoc do samobójstwa (art. 151 kodeksu karnego), który obejmuje także tzw. eutanatyczną pomoc do samobójstwa, czyli ułatwienie osobie śmiertelnie chorej zamachu samobójczego.

HOMOSEKSUALIZM Przegląd historyczny: 2500p.n.e.Wzmianka o homoseksualizmie w papirusie egipskim, 533r. P.n.e.Kodeks Justyniana z Bizancjum dopuszczający kastrację gejów, 1215Władze Paryża uznają homoseksualizm za duże przestępstwo, 1216 Papież Mikołaj upoważnia inkwizycję do karania homoseksualistów, 1804 Zniesienie kary za homoseksualizm w Kodeksie Napoleona

HOMOSEKSUALIZM Przegląd historyczny c.d. 1895 Oskar Wilde skazany za homoseksualizm na 2 lata więzienia, 1922 Wprowadzenie na żądanie Stalina kary śmierci za homoseksualizm, 1969 Powstanie współczesnego ruchu gejów i lesbijek, 1981 Norwegia wprowadza zakaz dyskryminacji za homoseksualizm, 1989 Parlament Danii zezwala na zawieranie małżeństw homoseksualnych , 1990 Usunięcie rozpoznania homoseksualizmu z klasyfikacji ICD WHO

HOMOSEKSUALIZM Homoseksualizm to popęd skierowany do osób tej samej płci. - gej-mężczyzna o homoseksualnej orientacji akceptujący swoją orientację, - Lesbijka-kobieta o homoseksualnej orientacji akceptująca swoją orientację, -homoseksualność –wyłączne lub prawie wyłączne ukierunkowanie zainteresowań seksualnych na osoby tej samej płci, czemu nie zawsze towarzyszą kontakty homoseksualne,

HOMOSEKSUALIZM Zachowania wyłącznie homoseksualne – 4-6% mężczyzn, 1-4% kobiet, Epizodyczne kontakty homoseksualne 7,7-33% mężczyzn,4,9-25% kobiet Incydentalne fantazje i pragnienia seksualne związane z tą samą płcią występują 40% mężczyzn,20% kobiet

HOMOSEKSUALIZM Przyczyny nieznane – teorie biologiczne i psychologiczne; biologiczne: hormonalne, genetyczne(q 28 chromosomu X),urazowe przeżycia matki w okresie ciąży, psychologiczne: u mężczyzn wiąże się z brakiem ojca, nadmierną więzią z matką, lęk przed kobietami, zatrzymanie rozwoju psychoseksualnego na bardzo wczesnym etapie, nieświadome uwodzicielskie zachowania rodziców, ujawnianie przez matkę wrogości wobec synów i prowokowanie w nich niechęci do ojca, zaburzenia relacji rodzinnych prowokujące lęk przed związkami heteroseksualnymi.

HOMOSEKSUALIZM Anatomiczne przyczyny -badania mózgu u zmarłych gejów sugerują o mniejszym 2x obszarze środkowo –przedniego podwzgórza w porównaniu do mężczyzn heteroseksualnych i wielkością podobny do podwzgórza kobiet

HOMOSEKSUALIZM Przyczyny psychologiczne c.d.:f eminizacja chłopców,maskulinizacja psychiczna dziewcząt(obecnie nie mają zwolenników); nieudane pierwsze doświadczenia w związkach heteroseksualnych Homoseksualizm w społecznościach Melanezji rytualny (postrzeganie nasienia jako niezbędnego do fizycznego i duchowego rozwoju, a kobiet jako nieczystych, z którymi kontakt cielesny jest szkodliwy dla zdrowia mężczyzny).

Etapy rozwoju tożsamości homoseksualnej(25-30rż): Okres niepokoju-pojawienie się świadomości bycia innym, uczucie alienacji, brak otwartości w stosunku do innych, Okres poznawania Ja-nawiązywanie kontaktów ze środowiskiem gejów i lesbijek, odcięcie się od heteroseksualizmu, Akceptacja tożsamości-preferencja interakcji społecznych z gejami i lesbijkami, początek otwartości w stosunku do heteroseksualistów, Integracja tożsamości-postrzeganie siebie jako geja lub lesbijki, publiczne ukazywanie własnej orientacji, brak chęci zmiany swojej orientacji

HOMOSEKSUALIZM Akcent badawczy dotyczy schorzeń przenoszonych drogą płciową : kontakty analne, liczba partnerów seksualnych, stosowanie prezerwatyw Preferencja określonych zachowań seksualnych niezależnie od orientacji seksualnej: zaburzenia seksualne są identyczne( erekcji, orgazmu, popędu)

HOMOSEKSUALIZM 20% honoseksualistów i 1/3 lesbijek było lub jest w związkach małżeńskich heteroseksualnych(presja rodziny, lęk przed społecznym odbiorem własnej orientacji,potrzeba szczęścia rodzinnego, potrzeba rodzicielstwa,traktowanie małżeństwa jako ochrony przed samotnością. 10% gejów i 16% lesbijek jest rodzicami.Orientacja seksualna rodziców nie determinuje rozwoju orientacji i roli związanej z płcią u dzieci. Większość rodziców homoseksualnych ma dobry kontakt z dziećmi. Więcej gejów ojców niż lesbijek matek donosi,że ich dzieci mają problemy z rówieśnikami z powodu orientacji seksualnych rodziców.

HOMOSEKSUALIZM Aspekty terapeutyczne: Potrzeba zmiany orientacji na heteroseksualną z powodu nacisku rodziców,motywów religijnych,lęku przed odrzuceniem przez otoczenie,braku akceptacji własnej orientacji. Potrzeba uzyskania pomocy w akceptacji własnej orientacji homoseksualnej. Potrzeby pomocy w przypadku ,gdy dziecko okazuje się homoseksualistą. Potrzeba pomocy,gdy ujawnia się orientacja homoseksualna u współmałżonka. Potrzeba uzyskania diagnozy co do własnej orientacji. Skierowanie przez spowiednika.

Aborcja Aborcja (łac. abortus lub abortio – poronienie, wywołanie poronienia) – usunięcie ciąży. Termin medyczny i potoczny, który stosuje się w przypadku zamierzonego, przedwczesnego zakończenia ciąży w wyniku interwencji zewnętrznej, np. działań lekarskich W efekcie dochodzi do śmierci zarodka lub płodu.

Wykonywanie aborcji jest regulowane prawnie. Aborcja legalna, czyli wykonana w zgodzie z obowiązującymi w danym państwie ustawami i przez dyplomowanego lekarza nazywana jest po łacinie abortus provocatus lege artis. Aborcja nielegalna, czyli wykonana przez osobę nieuprawnioną lub niezgodnie z regulacjami prawnymi nosi nazwę abortus provocatus criminalis Ustawodawstwo w tym zakresie różni się od siebie w różnych krajach.

Aborcja nie jest tym samym co poronienie Aborcja nie jest tym samym co poronienie. Samoistne, przedwczesne zakończenie ciąży nazywane jest poronieniem(jeśli ma miejsce do 22 tygodnia ciąży) lub porodem przedwczesnym (jeśli ma miejsce po 22 tygodniu ciąży). Płód, który nie ukończył 22 tygodnia życia nie jest w stanie przeżyć poza organizmem matki bez względu na podjęcie zaawansowanych czynności medycznych. W przypadku niezupełnego poronienia samoistnego dokonuje się usunięcia obumarłego płodu lub resztek tkankowych, aby uniknąć powikłań zdrowotnych zagrażających życiu kobiety. W przyrodzie występuje tylko poronienie. Około 60% wszystkich poczęć kończy się samoistnie jeszcze przed zakończeniem pierwszego trymestru ciąży, z czego spora liczba jeszcze przed wystąpieniem opóźnionej miesiączki, co określa się terminem ciąża subkliniczna albo aborcja menstruacyjna.

Przyczyny dokonywania aborcji wskazania medyczne – zagrożenie zdrowia matki lub stwierdzenie ciężkich wad wrodzonych u płodu podczas badań prenatalnych poczęcie w wyniku zgwałcenia lub stosunku kazirodczego powody osobiste (kobieta czuje się za młoda lub za stara na dziecko, studiuje, nie ma w danej chwili ochoty na zostanie matką, uważa swoją rodzinę za kompletną, kobieta jest samotna i nie ma partnera)

ekonomiczne – trudna sytuacja materialna i finansowa, kobieta prowadząca samotnie gospodarstwo domowe problemy rodzinne, małżeńskie lub w relacji między partnerami

Metody aborcji -zależne są m.in. od stopnia zaawansowania ciąży aborcja farmakologiczna (chemiczna) – przerwanie wczesnej ciąży (przed upływem 9. tygodnia) poprzez podanie środków farmakologicznych (RU-486, Mifegine, Mifeprex, metotreksat)

aborcja chirurgiczna rozszerzenie szyjki macicy i aspiracja (odessanie pod ciśnieniem – możliwa w 7.-12. tygodniu ciąży) lub wyłyżeczkowanie płodu (generalnie między 10., a 22. tygodniem ciąży) aborcja w drugim trymestrze (12.-22. tydzień ciąży) polegająca na wywołaniu akcji skurczowej tzw. wczesne cięcie cesarskie

Legalna na życzenie Legalna ze względu na gwałt, życie matki, zdrowie, zdrowie psychiczne, czynniki socjoekonomiczne i/lub defekty płodu  Legalna albo nielegalna z wyjątkiem gwałtu, życia matki, zdrowia, defektów płodu i/lub zdrowia psychicznego Nielegalna z wyjątkiem gwałtu, życia matki, zdrowia i/lub zdrowia psychicznego Nielegalna z wyjątkiem życia matki, zdrowia i/lub zdrowia psychicznego   Nielegalna bez wyjątków Zależnie od regionu Brak informacji

Dopuszczalność w Polsce Polskie ustawodawstwo dopuszcza przerwanie ciąży w następujących przypadkach: ciąża zagraża zdrowiu lub życiu kobiety (bez ograniczeń czasowych) badania prenatalne wykazały ciężkie i nieodwracalne upośledzenia płodu lub istnienie nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu (możliwe do chwili, gdy płód nie jest jeszcze zdolny do życia poza organizmem matki) ciąża powstałą w wyniku przestępstwa (tylko do 12 tygodnia)