Luka podatkowa i jej wpływ na gospodarkę Maciej Bukowski Instytut Badań Strukturalnych

Wprowadzenie Podatki w Polsce Problemy zbilansowania budżetu państwa Znaczenie podatku VAT Obciążenia regulacyjne (Global Competitiveness Index 2011-2012) Podatki w Polsce – generalnie wszyscy wiedzą jak jest, L. Balcerowicz jako Minister Finansów obiecywał, że będą wielkości pocztówki, a jest jak jest W ujęciu międzynarodowym, gdzie porównywany jest biznes, nasz system podatkowy zawsze wypada blado: GCI 2011-2012 miejsce ogólne 41, obciążenia regulacyjne 124 (na 142 kraje); DB 2013 55 miesjce ogólnie, odnotowane ułatwienie w płaceniu podatków (reforma), ale podatki na 114 miejscu na 185 możliwych (trochę lepiej) – w DB w naszej dziesiątce są: Maroko, Syria, Namibia, Yemen, Komory, Nepal, Sierra Leone, Gujana oraz Węgry Bilansowanie budżetu – od transformacji budżet zawsze na minusie, dług publiczny znaczny – przez SPOWOLNIENIE zbliża się do granicy 55% (wg metodologii Eurostat przekroczył) Podatek VAT - 42% wpływów do budżetu w Polsce, część przekazywana do budżetu UE – to też ich zmartwienie Źródło: WEF www.ibs.org.pl

Luka podatku VAT Luka podatku VAT – różnica pomiędzy wysokością zobowiązań podatkowych wynikających z zawartych transakcji a faktycznymi wpływami osiągniętymi przez Skarb Państwa z tytułu tych zobowiązań. Przyczyny luki Definicja Schemat – Przyczyny luki podatkowej – pomyłki i bankructwa są nieumyślne (domniemanie dobrej wiary), ale wyłudzenia i unikanie podatków są celowym / umyślnym działaniem na szkodę -> i ostatnio te umyślne przerażają Źródło: Opracowanie własne www.ibs.org.pl

Skala luki Dokładnie nikt tego nie określił. Rozbierzności między raportem a danymi MF, które są niepełnem W każdym razie luka rośnie z roku na rok. Luka wzrosła – teraz (2012) około 40% wpływów ! Podwyżka VAT o 1pp od początku 2011 (spodziewane wpływy 6 mld PLN) Mała skala egzekucji zaległości VAT – nieskuteczne organy kontroli skarbowej Udział w PKB – minimalna (Raport) – 2,3% PKB! – średnia – 3% Źródło: Opracowanie własne na podstawie PWC www.ibs.org.pl

Mechanizm ekspansji Niska skuteczność kontroli Luka się rozrosła, ale dlaczego? Miks czynników: Przyczyny składają się na mechanizm, który jest jak samonapędzające się koło: Korzyści spore, a kar nie widać Reakcja jest powolna (i późna) Przestępstwa (wyłudzania VAT) na słupy już się nie da odkryć, bo słupy nie istnieją Ale Ci co prowadzą normalną działalność gospodarczą to istnieją Jeżeli złapią poszukiwanych firmantów w systemie znajdzie się kolejna luka, którą znajdą pierwsi przed skarbówką i to się powtórzy Niska skuteczność kontroli www.ibs.org.pl

Nasz problem Destabilizacja budżetu (Nie)konkurencyjność gospodarki Nieuczciwa konkurencja Motywacje do zakończenia działalności lub wejścia do szarej strefy Nieskuteczne instrumenty prawne Relacje podatnika z aparatem skarbowym Destabilizacja budżetu – deficyt, makro niestabilność, narastanie długu,… Nieuczciwa konkurencja – uczciwy dostaje najbardziej, bo nie dość, że jest kontrolowany to jeszcze traci rynek -> na koniec dnia traci podatnik, bo ten co jeszcze pracuje ma coraz więcej bezrobotnych Instrumenty prawne nie rozwiązują problemu – lag z wprowadzaniem, ostatnio: coraz więcej obowiązków na uczciwego Relacje z aparatem skarbowym – wymuszenie krótkookresowej perspektywy – wpływy mają być tu i teraz – kosztem uczciwych podatników (ich jest łatwo namierzyć, prawdopodobnie mają majątek) W gruncie w każdym z tych aspektów uczciwy podatnik jest stratny. I pewnego dnia może mu przejść ochota na prowadzenie działalności gospodarczej (jak tak dalej) www.ibs.org.pl

Podejście aparatu skarbowego Nieefektywne metody oceny pracy Ściganie firmanctwa jest nieefektywne Działania ad hoc a nie systemowe Niska ściągalność należności Ciemiężenie uczciwego podatnika Jaki powinien być cel: ściganie czy zapobieganie? Nie chodzi o jakość postępowań, tylko ilość – nie zrobią nic ryzykownego, bo to się nie opłaca (W tym systemie) Ciemiężenie uczciwego podatnika – szukanie byle czego, by się znalazło, a system jest tak skomplikowany, że przeważnie się znajduje www.ibs.org.pl

Podsumowanie Luka podatkowa jest problemem ogółu obywateli Jej przyczyny mają charakter systemowy Demotywacja do prowadzenia uczciwej działalności gospodarczej Skala wyłudzeń jest znacząca i oddziałuje na sytuację makroekonomiczną kraju Konieczna jest reforma Urzędów Kontroli Skarbowej i metod ich działania Straty z tytułu luki – 2-3% PKB – jeżeli wydawalibyśmy tyle na badania i rozwój i wydawalibyśmy to dobrze, to bylibysmy innowacyjni, to jest porównywalne z deficytem za zeszły rok – gdybyśmy ściągali wszystko przy spowolnieniu gospodarczym, to byłby geniusz www.ibs.org.pl

Dziękuję za uwagę Maciej bukowski maciej.bukowski@ibs.org.pl www.ibs.org.pl