Równo uprawnienie kobiet 1.Ziemie polskie w II połowie XIX wieku: 1.1.Rozwój narodu polskiego 1.2. Rusyfikacja, germanizacja i autonomia 1.3.Ludność żydowska na ziemiach polskich 1.4. Gospodarka w II połowie XIX wieku 1.5. Kultura narodowa w II połowie XIX wieku 2.Społeczeństwo polskie na przełomie XIX i XX wieku: 2.1. Ruch robotniczy 2.2.Ruch narodowy i ludowy 2.3. Kultura Młodej Polski

Równouprawnienie kobiet Walka o emancypację wzrastała wraz ze wzrostem uprzemysłowienie w Europie i Ameryce. Kobiety chciały posiadać równe prawa polityczne ale również możliwość uczęszczania na studia wyższe. W czasie I wojny światowej kobiety musiały zajmować miejsca mężczyzn co przyczyniło się do powszechnej emancypacji. Kobiety pracujące w trakcie I wojny świtowej

Równouprawnienie edukacyjne W XIX wieku zaczęły powstawać szkoły koedukacyjne ¹. Barierą dla kobiet było niemożność podjęcia studiów wyższych. Jako pierwsza ograniczenia te zniosła Szwajcaria. Uniwersytet Latający- była to szkoła działająca w Warszawie, która nie posiadała stałej siedziby. Zajęcia prowadzone dla kobiet odbywały się w domach prywatnych gdzie słuchaczki otrzymywały wiedzę uniwersytecką.

Sufrażystki Kobiety walczące o przyznanie praw wyborczych były nazywane sufrażystkami. Ich ruch narodził się w Stanach Zjednoczonych. Najbardziej znaną sufrażystką była Emmeline Pankhurst, która razem z córkami założyła Społeczno- Polityczną Unię Kobiet ². Prowadziły one kampanię na rzecz równouprawnienia politycznego. Pierwszym krajem, w którym kobiety zrównano w prawach politycznych była Nowa Zelandia. Powrót

1.Ziemie polskie w II połowie XIX wieku 1.1. Rozwój narodu polskiego W dawnej Rzeczpospolitej Polakami nazywano ogół szlachty bez względu na to, czy pochodziła ona spod Krakowa, Gdańska, Wilna czy Lwowa. Zmieniająca się sytuacja zmuszała ludzi do odpowiedzenia sobie na pytanie do jakiego narodu należy. Czynniki powodujące konieczność samookreślenia narodowego: - Likwidacja pańszczyzny sprawiła, że chłopi poczuli się odpowiedzialni za los swój i swojej ziemi. - Wprowadzenie powszechnej oświaty i konieczność nauki języka i historii ojczystej sprawiła, że język nauczania okazał się dla niektórych językiem obcym. - Rozwój cywilizacji przemysłowej poszerzyły poczucie świadomości narodowej.

1.2. Rusyfikacja, germanizacja i autonomia Zabór rosyjski Zabór pruski (niemiecki) Zabór austriacki Rusyfikacja to przymusowe narzucanie Polakom kultury rosyjskiej. Germanizacja to polityka prowadzona przez Niemców w celu narzucenia języka i kultury niemieckiej. Autonomia to prawo do samodzielnego decydowania o sprawach wewnętrznych zbiorowości przez nią samą. Metody rusyfikacji: język nauczania tylko rosyjski, przekształcenie Szkoły Głównej na rosyjski Cesarski Uniwersytet Warszawski, wcielenie Kościoła unickiego do prawosławia, likwidacja niektórych zakonów katolickich. Metody germanizacji: w miejscach publicznych posługiwać się można było wyłącznie językiem niemieckim, w szkołach język polski zastępowano niemieckim, powstanie Komisji Kolonizacyjnej ⁴, antypolski związek „hakata” ⁵. Polityka Austro- Węgier wobec Galicji: język polski wprowadzono jako język urzędowy, przejęcie władzy nad oświatą przez polaków . Sposoby walki z rusyfikacją: kółka samokształceniowe ³, konspiracyjne organizacje polityczne. Sposoby walki z germanizacją: kulturkampf (walka o kulturę) ⁶, wzrost roli księży katolickich w dziedzinie politycznej i ekonomicznej, polski solidaryzm⁷. Postawa Polaków wobec zaborcy: dominacja szlachty polskiej, Polacy pozostawali cesarskimi namiestnikami, arystokraci pełnili funkcję ministrów i premierów Austrii, kultura narodowa mogła swobodnie się rozwijać.

1.3. Ludność żydowska na ziemiach polskich. Żydzi w dawnej Rzeczpospolitej posiadali prawa osobnego stanu. Zamieszkiwali oni wsie i miasta lecz nie mogli posiadać ziemi na własność. Zajmowali się handlem, rzemiosłem i udzielaniem pożyczek. Zorganizowani byli w gminy religijne, które miały własny system sądowniczy. Żydzi pełne prawa otrzymali po raz pierwszy w zaborze pruskim. Jednak musieli oni zrezygnować z tradycyjnego ubioru i posłać dzieci do szkoły. Ci, którzy nie chcieli z tego zrezygnować przenosili się do innych zaborów. W Rosji w II połowie XIX wieku wyznaczono dla Żydów strefę osiedlenia ⁸, a ich samych nazywali litwakami.

Asymilacja: Wśród Żydów narodził się ruch zwany haskalą Asymilacja: Wśród Żydów narodził się ruch zwany haskalą. Głosił on odejście od gorliwego judaizmu. Upowszechniał on przejęcia przez Żydów kultury kraju, w którym mieszkali. W ten sposób rozpoczął się proces asymilacji⁹. Żydzi przystosowali się do innych kultur, których język panował w szkolnictwie. W zaborze pruskim Żydzi ulegali germanizacji, w Galicji- polonizacji, a w Rosji polonizacji (w Warszawie), germanizacji (w Rydze) lub rusyfikacji (w Wilnie, Kijowie). Język jidysz: Żydzi w Europie Wschodniej posługiwali się językiem jidysz. Powstał on w X wieku z połączenia języka starohebrajskiego i niemieckiego. Dzięki temu w II połowie XIX wieku zaczęły ukazywać się pierwsze gazety i książki w tym języku. Antysemityzm: Żydzi byli ludźmi wykształconymi. Nie było wśród nich ludzi niepiśmiennych. Wyspecjalizowali się w zawodach kupieckich i bankierskich. Dawało to im dość ważną pozycję w społeczeństwie co budziło niechęć w innych grupach. Niechęć do Żydów wynikała także z tego, że byli postrzegani jako obcy, ponieważ nie mieli własnego państwa. Antysemityzm najbardziej uwidocznił się w Rosji, gdzie organizowane były pogromy¹⁰.

1.4. Gospodarka w II połowie XIX wieku. Zabór rosyjski Zabór pruski (niemiecki) Zabór austriacki Przemysł: rozwinął się przemysł włókienniczy, najważniejszymi ośrodkami były Łódź i Zagłębie Dąbrowskie ,gdzie rozwinęło się górnictwo węgla kamiennego i hutnictwo. Przemysł: rozwinął się przemysł spożywczy, przemysł produkujący maszyny rolnicze, Górny Śląsk stał się jednym z głównych okręgów górniczo- hutniczym dzięki pokładom węgla i rud metali. Przemysł: Galicja ze względu na brak surowców była krajem najsłabiej rozwiniętym gospodarczo. Przemysł rozwinął się jedynie w Lwowie i Krakowie co nie było wstanie ożywić gospodarki. Rolnictwo: na terenie Wołynia i Podola pojawiły się cukrownie, wybudowane przez polskich ziemian, całościowo odnotowywano jednak zastój . Rolnictwo: rozwinęło się przede wszystkim nowoczesne rolnictwo, ziemie zaboru stały się magazynem okręgu berlińskiego. Rolnictwo: na terenie Galicji dominowały niewielkie gospodarstwa, których plony nie zaspakajały własnych potrzeb.

1.5. Kultura narodowa w II połowie XIX wieku. W II połowie XIX wieku rozpoczął się okres pozytywizmu. Zwolennicy tej filozofii zajmowali się pracą organiczną¹¹ i pracą u podstaw ¹². Uważali, że Polacy powinni zrezygnować lub odłożyć na przyszłość plany związane z odzyskaniem niepodległości. W akcję szerzenia tej idei włączyli się głównie pisarze. Polską kulturę tworzyła inteligencja¹³. Jej większość była pochodzenia szlacheckiego. Jednak wywodziła się także z polskiego mieszczaństwa i chłopstwa. Zajmowała się rozwojem kultury narodowej, która mogła się odbywać tylko poza szkołą. Na terenach zaborczych trudno było zrobić karierę i pozostać Polakiem dlatego polska inteligencja najczęściej wybierała zawody, nad którymi władze zaborcze nie miały kontroli.

Literaci polskiego pozytywizmu Bolesław Prus (1847-1912) pisarz, autor nowel i powieści oraz tekstów zamieszczanych w różnych czasopismach. Autor „Lalki” i „Faraona”. Henryk Sienkiewicz (1846-1916) pisarz i publicysta. Zdobywca nagrody Nobla. Autor powieści historycznych. Pisał „ku pokrzepieniu serc”. Najwybitniejsze dzieła to: „Ogniem i mieczem”, „Potop” i „Pan Wołodyjowski”. Eliza Orzeszkowa (1841-1910) polska pisarka i jedna z najwybitniejszych powieściopisarek w okresie pozytywizmu. Autorka powieści „Nad Niemnem”. Maria Konopnicka (1842-1910) poetka i nowelistka. Autorka tekstu „Roty” i wielu innych wierszy i nowel.

Malarstwo Jan Matejko był jednym z najbardziej znanych malarzy podejmujących tematykę narodową. Jego obrazy przedstawiały wydarzenia tragiczne dla Polski, po przez które krytykował błędy popełniane przez Polaków w przeszłości, jednak z czasem zaczął przedstawiać momenty chwały narodowej. Stworzył serie portretów królów i książąt Polski. Jego twórczość dzięki patriotycznemu przekazowi wpłynęła na polską rzeczywistość. Powrót

2.Społeczeństwo polskie na przełomie XIX i XX wieku 2.1. Ruch robotniczy. Zdaniem młodych inteligentów wiek rewolucji przemysłowej powinien zakończyć się rewolucją socjalną. Wiedzieli ,że tego mogą dokonać tylko sprawnie zorganizowani robotnicy. Opierając się na nich rewolucjoniści mogli zorganizować nowy ruch polityczny. Rewolucjoniści pochodzili z trzech grup: -młodzi Polacy pochodzący z rosyjskich uczelni, -młodzież miejska pochodzenia szlacheckiego i żydowskiego - robotnicy pochodzenia szlacheckiego, którzy charakteryzowali się głęboką nienawiścią do caratu.

Partie robotnicze Nazwa i data powstania Socjalno- Rewolucyjna Partia „Proletariat” 1882 Polska Partia Socjalistyczna (PPS) 1892 Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (SDKP) 1893 i Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) 1900 Przywódcy Ludwik Waryński Józef Piłsudzki, Stanisław Wojciechowski, Feliks Perl Julian Marchlewski, Róża Luksemburg, Feliks Dzierżyński Założenia programowe Organizacja nastawiona na organizację walki klasowej robotników. Rewolucja światowa powinna zlikwidować wszystkie formy ucisku społecznego. Łączyła walkę o prawa robotników z walką o niepodległość Polski. Organizacja ta dążyła do wybuchu rewolucji robotniczej. Stosunek walki o niepodległość Odrzucono hasła walki o niepodległość, ponieważ mogło to powodować konflikty i niszczyć solidarność proletariacką. Walczyła o niepodległą Polskę. Partia ta była przeciwna walce o niepodległość.

Rewolucja 1905 roku W 1905 roku w Rosji wybuchła rewolucja. Miała ona charakter klasowy, ale także i narodowy. Dzięki strajkom szkolnym uzyskano złagodzenie rusyfikacji. Za pomocą strajków fabrycznych zmniejszono ilość godzin pracy, polepszono warunki pracy i zwiększono zarobki robotników. Na ziemiach polskich walkami kierowała PPS przeprowadzając zamachy terrorystyczne (krwawa środa¹⁴).

2.2. Ruch narodowy i ludowy Liga Narodowa była to tajna organizacja działająca we wszystkich trzech zaborach, utworzona w 1893 r. z przekształcenia Ligi Polskiej. Kierowana była przez Romana Dmowskiego. Jej celem było stworzenie polskiego państwa narodowego. Polska miała być państwem jedynie narodu polskiego. Liga ta odrzucała walkę klas, a za zagrożenie uważała mniejszości narodowe. W zaborze pruskim gdzie konflikt między Polakami a Niemcami był najsilniejszy już wcześniej działały niezależne organizacje kulturowe, które później współpracowały z Ligą. Ruch ten nazywany był również endecją. W zaborze rosyjskim organizacja ta prowadziła Towarzystwo Oświaty narodowej szerząc naukę wśród chłopów polskich. W Galicji rozwinął się natomiast ruch ludowy. W 1895 r. założone zostało Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL), które reprezentowało i broniło interesów chłopów.

2.3. Kultura Młodej Polski Młoda Polska to okres w literaturze i sztuce polskiej na przełomie XIX i XX wieku. W Polsce nie przyjęło się hasło nowo powstałego nurtu modernizmu „sztuka dla sztuki”, ponieważ artyści nie chcieli zostawić swoich wpływów na postawę narodu. Jednym z najwszechstronniejszym przedstawicielem Młodej Polski był Stanisław Wyspiański. Inni przedstawiciele tej epoki to Stefan Żeromski i Władysław Reymont, którzy pisali o przekonaniach inteligencji lub opisywali polskie społeczeństwo. Spośród poetów romantycznych najbardziej znani byli Juliusz Słowacki i Adam Mickiewicz. W sztuce Młodej Polski panowała secesja, nowo powstały styl, który charakteryzował się swobodną kompozycją i falistymi liniami. Powrót

Słowniczek ¹Szkoły koedukacyjne – są to szkoły, do których uczęszczać mogli zarówno chłopcy, jaki i dziewczęta. ²Społeczno - Polityczna Unia Kobiet- organizacja założona przez Emmeline Pankhurst wraz z córkami w 1903r. Organizowały one nielegalne manifestacje na rzecz równouprawnienia politycznego za co były wielokrotnie więzione. ³Kółka samokształceniowe- były to tajne kółka zakładane przez polskich gimnazjalistów i studentów przeciw rusyfikacji. W kołkach tych młodzież omawiała dzieła polskich romantyków i rozmawiała na tematy zabronione. ⁴Komisja Kolonizacyjna- powstała w 1886r. Komisja, której celem było wykupywanie ziem od polskich chłopów i osadzanie na niej przybyszów z Niemiec. ⁵Związek dla Popierania Niemczyzny na kresach Wschodnich inaczej hakata- organizacja antypolska zajmująca się wspieraniem działań władz niemieckich i szerzeniem antypolskiej propagandy. ⁶Kulturkampf- tak nazwano walkę rządu pruskiego z Kościołem katolickim, która spowodowała umocnienie polskości w Wielkopolsce w czasach germanizacji. ⁷Solidaryzm- kierunek który zakłada, że istnieje naturalna wspólnota interesów wszystkich warstw i klas w danych społeczeństwie. ⁸Strefa osiedlenia- strefa której nie wolno było mieszkać Żydom, objęto głównie ziemie wschodnie Rzeczpospolitej. ⁹Proces asymilacji- akceptacja nowoczesnego systemu edukacji i przyjęcie obowiązującego jeżyka za własny przez Żydów. ¹⁰Pogromy- organizowane przez carską policję ,bezkarne niszczenie majątków żydowskich. ¹¹Praca organiczna- działalność publiczna prowadząca do rozwoju gospodarki, oświaty i kultury w Polsce powstała w latach 30 XIX wieku. ¹²Praca u podstaw- hasło pozytywizmu nawołujące do pracy nad rozwojem kulturalnym kraju. ¹³Inteligencja- warstwa społeczna składająca się z ludzi posiadających wykształcenie, a no co dzień zajmująca się pracą umysłową. ¹⁴Krwawa środa- 15 sierpnia 1906r. Podczas rewolucji w Rosji zostało zabitych 80 policjantów, żandarmów i szpiegów.

Projekt wykonała: Iwona Kaczmarek klasa III c