O BIBLIOGRAFII i BIBLIOGRAFIACH Cz. 1 Wprowadzenie. Oprac. Maria Wołoszyn PBW Rzeszów

Prezentacja składa się z dwóch części. Opracowana została z myślą o młodych adeptach zawodu bibliotekarskiego zdobywających kwalifikacje lub uzupełniających wiedzę na zorganizowanych formach kształcenia. Może być wykorzystana przez nauczycieli bibliotekarzy jako materiał metodyczny pomocny przy organizowaniu pracy w bibliotekach szkół średnich. Może także stanowić materiał poglądowy ułatwiający przyswojenie podstawowych wiadomości z zakresu bibliografii dla wszystkich zainteresowanych podjętym tematem.

Co to jest bibliografia ???

Termin bibliografia pochodzi z języka greckiego i oznaczał pierwotnie czynność pisania, względnie przepisywania książek (biblion,biblos - książka ; graphein - pisać). Dziś używamy go w kilku znaczeniach. Bibliografia to przede wszystkim czynność spisywania i opisywania książek oraz wynik tej czynności tj. uporządkowany spis (wykaz, zestawienie) dokumentów dobranych według pewnych kryteriów, spełniający określone zadania informacyjne.

Bibliografia a katalog wykazuje jakie książki z interesującej nas dziedziny ukazały się w druku rejestruje dokumenty bez względu na miejsce ich przechowywania podaje w opisie cechy wspólne, dotyczące wszystkich egzemplarzy nakładu (odbitych z tego samego składu drukar-skiego) KATALOG wykazuje egzemplarze dokumentów znajdujące się w danej bibliotece lub księgarni opis katalogowy ujmuje indywidualne cechy katalogowanego egzemplarza wskazuje gdzie dany egzemplarz można znaleźć

Twórcy bibliografii w Polsce Bibliografię polską otwiera dzieło Szymona Starowolskiego (ok. 1588-1656) Scriptorum Polonicorum Hecatontas (Setnik pisarzów polskich) wydane w 1625 r. we Frankfurcie, zawierające życiorysy pisarzy polskich, uzupełnione tytułami ich prac.

Twórcy bibliografii w Polsce Właściwą bibliografię polską zapoczątkowały prace katalogowe i bibliograficzne biskupa Józefa Andrzeja Załuskiego (1702-1774) twórcy pierwszej biblioteki narodowej zwanej Biblioteką Załuskich (1747 r.).

Twórcy bibliografii w Polsce Samuel Bogumił Linde (1771-1847) twórca „Słownika języka polskiego” (1807-1814).

Twórcy bibliografii w Polsce Józef Maksymilian Ossoliński (1748-1826) twórca Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie (1817) dzisiaj we Wrocławiu.

Twórcy bibliografii w Polsce Feliks Bentkowski (1781-1852) profesor i bibliotekarz w Liceum Warszawskim, autor bibliografii piśmiennictwa polskiego ułożonej według dziedzin wiedzy pt. Historia literatury polskiej wystawiona w spisie dzieł drukiem ogłoszonych.

Twórcy bibliografii w Polsce Joachim Lelewel (1786-1861) historyk, bibliotekarz Uniwersytetu Warszawskiego, twórca teorii bibliografii, autor dzieła Bibliograficznych ksiąg dwoje (T. 1-2, Wilno, 1823-1826).

Twórcy bibliografii w Polsce Karol Estreicher (1827-1908) najwybitniejszy bibliograf polski, wykładowca bibliografii i bibliotekarz w Szkole Głównej w Warszawie, od 1868 r. dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej. Jest autorem 60 tomowej Bibliografii Polskiej , kontynuowanej przez jego syna Stanisława i wnuka Karola jr., zawierającej zestawienie druków od początków drukarstwa w Polsce (XV w.) do końca 1900 r.

Bibliografia Polska Estreicherów Jest to bibliografia ogólna, narodowa, prymarna, adnotowana. Zaprojektowana i realizowana w czterech częściach: Cz. 1. T. I-VII, Druki z lat 1800-1880 w układzie alfabetycznym. Cz. 2. T. VIII-XI, Druki z lat 1455-1889 w układzie chronologicznym. Cz. 3. T. XII-XXXIV, Druki do końca XVIII wieku w układzie alfabetycznym. Cz. 4. T. I-IV, Dopełnienie części I, druki z lat 1881-1900 w układzie alfabetycznym. Zakład Bibliografii Polskiej kontynuuje wydawanie wielkiego dzieła rodu Estreicherów Bibliografii Polskiej oraz przygotowuje jej wersję elektroniczną w postaci Elektronicznej Bazy Bibliografii Estreichera - EBBE.

Bibliografia Polska Estreicherów

http://www.estreicher.uj.edu.pl/ http://www.estreicher.uj.edu.pl/

Istnieją różne rodzaje bibliografii. Wspólną cechą ich wszystkich jest to, że składają się z szeregu opisów bibliograficznych (książek lub innych dokumentów) wykazujących: autora, tytuł wydawnictwa wraz z podtytułem, kolejność wydania, miejsce i rok wydania, wydawcę, a także objętość.

Zakres bibliografii Zakres bibliografii określany jest przez treść dokumentów objętych spisem.

Zasięg bibliografii Zasięg bibliografii wyznaczony jest przez cechy formalne dokumentu takie jak: język - zasięg językowy (zależny od języka, w jakim dokument został napisany) czas wydania - zasięg chronologiczny (jest wyznaczony datą powstania dokumentu) terytorium - zasięg terytorialny (jest wyznaczony przez terytorium, na którym zostały wydane dokumenty zarejestrowane w bibliografii, dokumenty dotyczące tego terytorium lub napisane przez autorów pochodzących z tego terytorium)

Zasięg bibliografii zasięg określony przez formę wydawniczą zarejestrowanych dokumentów (np. bibliografia druków zwartych, bibliografia czasopism, bibliografia artykułów) zasięg określony przez formę piśmienniczą dokumentów (np. bibliografia bibliografii, bibliografia pamiętników) zasięg określony przez typy dokumentów (np. dokumenty z tekstem słownym, nuty, mapy, filmy, płyty).

Ze względu na zasięg chronologiczny Rodzaje bibliografii Ze względu na zasięg chronologiczny rozróżniamy bibliografie: bieżące (rejestracja bieżącej, współczesnej produkcji wydawniczej) prospektywne (rejestracja dokumentów, których opublikowanie planowane jest w najbliższej przyszłości) retrospektywne (rejestracja dokumentów opublikowanych w zamkniętym okresie przeszłości).

Bibliografia prospektywna najszerzej znane i najłatwiej dostępne czasopismo poświęcone nowościom wydawniczym (miesięcznik) we wkładce Zapowiedzi Wydawnicze zamieszczane są dane bibliograficzne i miniaturowe opisy poszczególnych tytułów.

Rodzaje bibliografii Bibliografie o pełnym zasięgu i zakresie rejestrujące całokształt piśmiennictwa to bibliografie ogólne. Bibliografie o ograniczonym zakresie i zasięgu rejestrujące tylko część piśmiennictwa to bibliografie specjalne.

Rodzaje bibliografii Do bibliografii ogólnych zalicza się bibliografie: powszechne (dążące do zarejestrowania wszystkich dokumentów o zasięgu światowym - dziś nie spotykane) narodowe (dotyczące jednego kraju).

Rodzaje bibliografii Bibliografie specjalne stanowią wśród bibliografii zdecydowaną większość. Mogą mieć ograniczony zakres treściowy np. do jednego działu wiedzy, dziedziny, zagadnie- nia. Mogą mieć ograniczony zasięg np. do jednej epoki, regionu (bibliografie regionalne), miejscowości (bibliografie lokalne), osoby (bibliografie osobowe).

Rodzaje bibliografii Bibliografia regionalna lub lokalna rejestrująca druki wydane na danym terenie jest bibliografią podmiotową. Bibliografia regionalna lub lokalna rejestrująca druki dotyczące tego regionu jest bibliografią przedmiotową. Bibliografia osobowa rejestrująca twórczość danej osoby jest bibliografią osobową podmiotową. Bibliografia osobowa rejestrująca piśmiennictwo dotyczące danej osoby jest bibliografią osobową przedmiotową. Bibliografia rejestrująca piśmiennictwo jednej i drugiej kategorii jest bibliografią podmiotowo-przedmiotową.

RODZAJE BIBLIOGRAFII Bibliografie specjalne Bibliografie ogólne treściowe Bibliografie wydawniczo- formalne Bibliografie powszechne Bibliografie wielkich działów piśmiennictwa np. literatury Bibliografie regionalne i lokalne podmiotowe Bibliografie narodowe Bibliografie dziedzin np. elektrotechniki Bibliografie osobowe i zespołów osobowych podmiotowe Bibliografie zagadnień Bibliografie regionalne i lokalne przedmiotowe Bibliografie form wydawniczych i piśmienniczych Bibliografie osobowe przedmiotowe Bibliografie zagadnień ogólnych i szczegółowych

Rodzaje bibliografii Spisy bibliograficzne sporządzone na podstawie oględzin egzemplarzy dokumentów (autopsji) noszą nazwę bibliografii prymarnych. Spisy tworzone na podstawie bibliografii prymarnych noszą nazwę bibliografii pochodnych. Spisy uwzględniające jak najpełniej materiały o określonym zakresie i zasięgu noszą nazwę bibliografii kompletnych. Bibliografia dokonująca wyboru, odrzucająca piśmiennictwo mniej wartościowe to bibliografia selekcyjna. Jeżeli rejestruje piśmiennictwo szczególnie wartościowe pod względem naukowym jest bibliografią wyborową.

Rodzaje bibliografii Spis bibliograficzny obejmujący wydawnictwa polecane dla określonej grupy czytelników to bibliografia zalecająca (np. spisy lektur dla uczniów i studentów). Bibliografia zawierająca wyłącznie opisy to bibliografia rejestracyjna. Bibliografia, w której opisy są uzupełnione adnotacjami to bibliografia adnotowana. Adnotacje oceniające treść książki zamieszczają bibliografie krytyczne. Jeżeli zamiast adnotacji bibliografia zawiera abstrakty (sformalizowane charakterystyki treści) jest bibliografią dokumentacyjną.

Rodzaje bibliografii O spisach bibliograficznych dotyczących różnych dziedzin i zagadnień informują bibliografie-bibliografii. Spis bibliograficzny dołączony do wydawnictwa, zawierający wykaz wykorzystanych przez autora źródeł bądź lekturę uzupełniającą to bibliografia załącznikowa (kryptobibliografia, literatura przedmiotu).

Forma piśmiennicza bibliografii spisy (forma klasyczna) prace o formie nieschematycznej: stany badań przeglądy literatury omówienia bibliograficzne monografie bibliograficzne biobibliografie indeksy słów kluczowych current contents - (zbiory abstraktów czasopism z wybranych dziedzin nauki)

Forma wydawnicza bibliografii niepublikowana kartoteka (pierwotna forma każdego spisu) wydawnictwo zwarte wydawnictwo ciągłe (np. bibliografia bieżąca) publikacja niesamoistna (np.kryptobibliografia) formy współczesne: bibliograficzne bazy danych (dostępne on-line i na płytach CD-ROM)

Części składowe bibliografii w postaci drukowanej tytulatura spis treści przedmowa i wstęp wykaz skrótów i symboli zrąb główny indeksy (skorowidze)

Układ zrębu głównego mechaniczny według cech wydawniczych opisywanych dokumentów: alfabetyczny chronologiczny rzeczowy według treści dokumentów: klasowy działowy systematyczny przedmiotowy

Wykorzystana literatura: 1. Bibliografia : metodyka i organizacja / pod red. Z. Żmigrodzkiego. Warszawa : SBP, 2000 2. Burbianka M., Wstęp do bibliografii. Wyd. 4. Warszawa : PWN, 1974 3. Korpała J., Krótka historia bibliografii polskiej. Wrocław : Ossolineum, 1986 4. Mendykowa A., Podstawy bibliografii. Wyd. 2. Warszawa : PWN, 1986

Dziękuję za uwagę