Język rosyjski Ekaterina Nikitina

Monarchia Wielkie Morawy (820–907) Starosłowiański (cerkiewnosłowiański, staro-cerkiewno-słowiański) język Języki IX–XI (XII) ww. Św. św. Cyryl i Metody na podstawie dialektu sołuńskiego [Sołuń – dziś Saloniki w Grecji] (był zrozumiały dla mieszkańców Wielkich Moraw) stworzyli język cerkiewnosłowiański. Cerkiewnosłowiański nigdy nie był mową potoczną, posługiwali się nim ludzie wykształceni. To był język aktów prawnych oraz oficjalny język państwa. Stał się podstawą dla kształtowania się języka literatury pięknej. Monarchia Wielkie Morawy (820–907)

głagolica Głagolica (pierwszy alfabet słowiański) powstała przed cyrylicą. Są teorie, że stworzył ją św. Cyryl. Natomiast cyrylica była stworzona na podstawie głagolicy, prawdopodobnie przez uczniów Cyryla.

Baščanska ploča (XI–XII), Chorwacja Najstarsza tablica zapisana głagolicą odnaleziona na chorwackiej wyspie Krk.

Cyrylica i alfabet grecki

Cerkiewnosłowiańskie zapożyczenia w języku rosyjskim вещь/ rzecz время/czas воздух/powietrze восторг/ zachwyt глагол/czasownik награда/nagroda облако/obłok общий/wspólny сочинить/wymyślić тщетный/próżny чрезмерный/nadmierny

Słowa-duplikaty (pierwsze słowo – cerkiewnosłowiańskie, brak pełnogłosu w cerkiewnosłowiańskich słowach. влачить / волочить (wlec) глава / голова (głowa) гражданин / горожанин (obywatel) млечный / молочный (mleczny) страж / сторож (straż) власть / волость (władza, wołość) одежда / одёжа (ubranie) рождать / рожать (rodzić) Frazeologizmy: ничтоже сумняшеся (dokładnie to znaczy: „bez wątpienia”; ironicznie, o nieprzemyślanym działaniu) власти предержащие (wyższa władza) притча во языцех (o czymś, co osiągnęło powszechną sławę; ironicznie o czymś, co zostało plotką, kpiną)

Język literacki Sylabiczny system wersyfikacji (druga połowa XVII wieku) stworzony przez Symeona Połockiego zapożyczyliśmy od Polaków. Wiersz S. Połockiego „Czytanie”: ЧТЕНИЕ Ходяй при водах, всяко омочится, приседаяй огню тепла исполнится. Тако читаяй книги божественны  аки по нужде будет умудренный. 1629 – 1680

Aż do końca XVII wieku szeroko panował w rosyjskiej literaturze pięknej język cerkiewnosłowiański (język wysokiego stylu). Wyłącznie dzięki trudom wybitnych działaczy XVIII-XIX wieków sytuacja językowa zmienia się: literatura zmierza w stronę lekkości stylu i prostoty. W kulturze rosyjskiej bardzo znane są dwa nazwiska twórców, którzy zdecydowali o losie rosyjskiego języka pisanego i mówionego. Mowa o N.M. Karamzynie i A.S. Puszkinie.

N.M. Karamzyn jest wielkim reformatorem rosyjskiego języka literckiego. Był pisarzem, historykiem, wprowadził na grunt literatury rosyjskiej sentymentalizm i otrzymał „tytuł” drugiego Laurenca Sterna. Karamzyn jako jeden z pierwszych pisarzy rosyjskich zastanowiał się nad problemem: jak pisać o miłości, gdy nie ma odpowiedniego języka. Do XIX w. w literaturze i mowie przeważała leksyka cerkiewnosłowiańska. Natomiast Karamzyn zaczął pisać inaczej. Gdy pisał o miłości, stosował lekki styl wbrew ciężkiemu cerkiewnosłowiańskiemu. 1766 – 1826

Karamzyn wprowadził do języka rosyjskiego nowe słowa: Впечатление – wrażenie Влияние – wpływ Трогательный – wzruszający Занимательный – interesujący Промышленность - przemysł Сосредоточить – skupienie Моральный – moralny Эстетический - estetyczny Эпоха – epoka Сцена – scena Гармония – harmonia Катастрофа – katastrofa (klęska) Будущность – przyszłość

Z postacią A.S. Puszkina związane są niesamowite wydarzenia, które wpłynęły na jego twórczość. Poeta miał pradziadka Abrama Hannibala, który był czarnoskórym Abisyńczykiem i trafił do Rosji jako niewolnik, ale dzięki mądrości i odwadze stał się ulubieńcem cara Piotra I i otrzymał szlachectwo. Na podstawie tej historii powstała opowieść Puszkina „Murzyn Piotra Wielkiego”. Puszkin najpierw (przed rosyjskim) nauczył się francuskiego i swoje pierwsze wiersze napisał po francusku. A jednak Puszkin jest powszechnie uważany za twórcę współczesnego rosyjskiego języka literackiego. 1799 – 1837

Puszkin rozumiał, że język tworzy naród Puszkin rozumiał, że język tworzy naród. Poeta korzystał z bogactwa rosyjskiego języka ludowego. Wysoko ocenił znaczenie właściwości wszystkich warstw języka rosyjskiego, ich organiczne połączenie. Puszkin wprowadził język narodu (ludu) do różnych gatunków i stylów literatury. Nadał językowi szczególną elastyczność, żywość i doskonałość wyrażania. Poeta stanowczo rezygnował z tego, co nie odpowiadało duchowi i regułom żywego rosyjskiego języka ogólnonarodowego.

Dialekty języka rosyjskiego północny moskiewski ukraiński Te dialekty języka rosyjskiego odkrył i opisał M.W. Łomonosow w „Rosyjskiej gramatyce” (XVIII w.) Później w XIX w. W.I. Dal wprowadził inny podział dialektów: północny i wschodni (okańje) zachodni i południowy (akańje) mieszany: sybirski, noworosyjski i doński

opracowała Ekaterina Nikitina (Rosja) Uniwersytet Śląski, filologia polska, studia II st., II rok