REKREACJA U OSÓB Z GRUP PODWYŻSZONEGO RYZYKA Część I Osoby w wieku podeszłym

Starzenie się Proces naturalny i nieodwracalny zachodzący pod wpływem czasu Charakteryzuje się stopniowym zmniejszeniem zdolności adaptacyjnych organizmu do zmieniających się warunków środowiska Dochodzi do utraty zdolności naprawczych organizmu Prowadzi do śmierci

Wraz z wiekiem w ludzkim organiźmie zaczynają dominować procesy kataboliczne nad procesami anabolicznym. Jest to charakterystyczne dla okresu starzenia się.

TEORIE STARZENIA SIĘ Śmierć zaprogramowana genetycznie Teoria telomeryczna Teoria wolnych rodników

PROGERIA (progeria Hutchinsona – Gilforda) - choroba genetyczna charakteryzująca się przedwczesnym starzeniem organizmu

Starość fizjologiczna wg definicji WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) 60 – 70 rok życia – wiek podeszły 75 – 90 rok życia – wiek starczy ponad 90 lat – długowieczność Gerontologia – nauka o starzeniu się istot żywych, w tym ludzi; obejmuje nie tylko aspekty biologiczne, ale również zjawiska psychospołeczne i ekonomiczne Geriatria - dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami wieku podeszłego

Zmiany fizjologiczne zachodzące w procesie starzenia spadek zawartości wody wzrost zawartości tłuszczu w organizmie (zmiany gospodarki hormonalnej) przekształcenie budowy i czynności skóry utrata masy mięśni (sarcopenia) i kości (większa kruchość) zmiany struktury tkanki łącznej (spadek elastyczności kolagenu) - zmniejszenie elastyczności mięśni, ścięgien i więzadeł zmniejszenie ruchomości stawów – zwyrodnienie i zużywanie się powierzchni stawowych, ból

Zmiany fizjologiczne zachodzące w procesie starzenia c.d. pogorszenie ostrości wzroku i słuchu pogorszenie koordynacji mięśniowo-nerwowej wydłużony czas reakcji, spowolnienie ruchów mniejsza płynność i elastyczność ruchu obniżenie możliwości uczenia się pogorszenie sprawności oddechowej (wzrost sztywności klatki piersiowej, zmniejszona efektywność ruchów oddechowych - zmiany osteoporotyczne i zwyrodnieniowe kręgosłupa, osłabienie mięśni oddechowych; pojawiające się wraz z wiekiem zmiany obturacyjne i rozedmowe prowadzące do zmniejszenia się powierzchni wymiany gazowej)

Zmiany fizjologiczne zachodzące w procesie starzenia - konsekwencje: widoczne pogorszenie zdolności motorycznych tzw. lenistwo ruchowe (niechęć do ruchu) pogorszenie tolerancji wysiłku fizycznego zwiększone ryzyko urazów występowanie schorzeń towarzyszących charakterystycznych dla wieku podeszłego

SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO Ponad 80% populacji w wieku powyżej 65 roku życia cierpi na co najmniej jedno przewlekłe schorzenie wymagające okresowej kontroli lekarskiej i równocześnie ograniczające sprawność fizyczną.

SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO Nadciśnienie tętnicze Choroby kręgosłupa, dyskopatia RZS (reumatoidalne zapalenie stawów) Chora zwyrodnieniowa stawów - zmiany zniekształcająco – wytwórcze Choroba niedokrwienna mięśnia sercowego Miażdżyca uogólniona Nabyte wady zastawkowe serca Przewlekła niewydolność krążenia

SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO Osteoporoza Cukrzyca, nietolerancja glukozy, insulinooporność Hipercholesterolemia Nadwaga i otyłość Przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma Kamica nerkowa, żółciowa Choroba wrzodowa Zaćma, jaskra

SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO Nerwice, depresje, migreny Choroba Alzheimera Choroba Parkinsona Otępienie starcze CHOROBA ALZHEIMERA Mózg prawidłowy Zanik kory mózgowej Obraz sekcyjny

Społeczne konsekwencje procesu starzenia się i chorób wieku podeszłego Niepełnosprawność Uzależnienie od osób trzecich

Profilaktyka gerontologiczna wykrywanie i eliminowanie biologicznych i społecznych czynników zagrażających zdrowiu i przyspieszających proces starzenia się WAŻNYM ELEMENTEM PROFILAKTYKI GERONTOLOGICZNEJ JEST REKREACJA RUCHOWA

Zasady rozpoczęcia aktywnej rekreacji ruchowej osób starszych Wszystkie osoby po 65 roku życia, zanim rozpoczną regularne ćwiczenia, powinny być zbadane przez lekarza Opinia lekarza jest kluczowa dla ustalenia rodzaju aktywności i jej zakresu Lekarz ocenia czy konieczne jest u tych osób wykonanie tzw. próby wysiłkowej

Rodzaje aktywności: Ćwiczenia usprawniające – poprawienie gibkości, równowagi, płynności ruchów i ich koordynacji Ćwiczenia siłowe – wzmocnienie siły mięśni Ćwiczenia aerobowe (wytrzymałościowe) – poprawa wydolności tlenowej

Osoby starsze: Szczególne znaczenie maja ćwiczenia aerobowe – wysiłek obejmujący duże grupy mięśni, wykorzystanie tlenu na bieżąco dostarczanego do mięśni, prowadzony z niską częstotliwością a dłuższym czasem trwania Usprawniają działanie układu krążenia i oddechowego (spacery, bieg, Nordic Walking, rower, pływanie), zwiększają wrażliwość komórek na insulinę 2 razy w tygodniu po 20-30 minut

Osoby starsze: Ćwiczenia siłowe (oporowe) zwiększają siłę i masę mięśni, wytrzymałość kości oraz metabolizm organizmu, powinny być wykonywane z ostrożnością (urazy) 2 razy w tygodniu po 20 minut

Osoby starsze: usprawnianie ogólnej koordynacji ruchów i kontroli nad własnymi ruchami rozluźnienie i uelastycznienie zbyt silnych napięć mięśniowych - gimnastyka, stretching codziennie 5 - 10 minut

Zasady ogólne przy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych Stałe tempo treningu – odczuwanie wysiłku powinno pozostawać na tym samym poziomie

Zasady ogólne przy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych Intensywność treningu musi być dostosowana do indywidualnych możliwości ćwiczącego i stanu wytrenowania; w razie koniczności należy przerwać ćwiczenia: wyczerpanie rezerw siłowych, niemożność prowadzenia rozmowy, zasłabnięcie, nudności, zmęczenie przewlekłe podczas reszty dnia, przekroczenie odpowiednich wartości tętna (wartość prawidłowa 60-90% tętna maksymalnego)

Zasady ogólne przy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych U osób starszych więcej czasu należy poświęcić rozgrzewce i ćwiczeniom końcowym z rozciąganiem Należy unikać obciążających treningów wytrzymałościowych

Zasady ogólne przy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych Nie należy ćwiczyć bezpośrednio po jedzeniu, po posiłku powinno upłynąć około 2 godzin powikłania: bóle kolkowe, mdłości, zasłabnięcia

Zasady ogólne przy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych Odpowiedni strój, dostosowany do warunków pogodowych – lekkie ubranie przy wyższych temperaturach, cieplejszy strój, najlepiej warstwowy gdy jest chłodniej Unikanie wysiłku w czasie trwania upałów (ograniczenie ćwiczeń do pory wczesno porannej lub wieczornej)

Zasady ogólne przy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych Bardzo ważne jest uzupełnianie płynów- organizm osoby starszej podatny jest na odwodnienie, osłabione jest też poczucie pragnienia Należy uzupełniać płyny przed, w trakcie i po wykonanych ćwiczeniach

Zasady ogólne przy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych Ostre zaburzenia stanu zdrowia są przeciwwskazaniem do wykonywania ćwiczeń; wysiłek fizyczny może być podjęty nie wcześniej niż dwa tygodnie po chorobie (np. infekcji wirusowej)

Zasady ogólne przy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych Objawy wymagające diagnostyki lekarskiej: ból zamostkowy zasłabnięcie zadyszka nieustępująca po przerwaniu wysiłki

Korzyści wynikające z prowadzenia regularnej kontrolowanej aktywności fizycznej: Obniżenie ciśnienia tętniczego (skurczowego i rozkurczowego) Zmniejszenie poziomu cholesterolu Zwiększenie wrażliwości na insulinę Zmniejszenie ryzyka chorób nowotworowych (np. raka jelita grubego) Zwiększenie siły mięśniowej Poprawa koordynacji ruchów Poprawa nastroju, wzrost samooceny, zmniejszenie objawów depresyjnych Poprawa samodzielności i komfortu życia

„Ruch jest w stanie zastąpić każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu” Dr Wojciech Oczko, nadworny lekarz Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy

PROWADZENIE ZAJĘĆ W POSTACI REKREACJI RUCHOWEJ U OSÓB STARSZYCH musi brać pod uwagę zmiany związane z procesem starzenia, by osiągnąć maksymalne korzyści płynące z aktywności fizycznej uniknąć urazów i powikłań