APOLLIŃSKOŚĆ I DIONIZYJSKOŚĆ

APOLLIŃSKI - DIONIZYJSKI Rozróżnienie wprowadzone przez Fryderyka Nietzschego w Narodzinach tragedii (1872), utworzone od imion bogów greckich Apollona i Dionizosa, mające określać dwa podstawowe nurty kultury greckiej.

Apollińskość jest dążnością do obrazowania świata, tworzenia jego pozoru, który przesłania prawdę o życiu i przez to pomaga je znosić. Z żywiołu apollińskiego wyrastają sztuki obrazowe – poezja, malarstwo i rzeźba.

APOLLIŃSKI HARMONIJNY PEŁEN ŁADU I UMIARU „UŁADZONY” ZINTELEKTUALIZOWANY (ROZUMOWY) OBIEKTYWNY

Dionizyjskość Jest przeciwstawieniem apollińskości; żywioł będący istotą życia, dzika nieokreśloność, chaotyczność i nieokiełznanie. Dionizyjskość jest stałym motywem pojawiającym się w pismach Nietzschego aż do samego końca, jest przejawem przepełniającej życie woli ku mocy. Zdaniem Nietzschego w starożytnej Grecji doszło za pośrednictwem muzyki do zjednoczenia tych elementów w postaci klasycznej tragedii greckiej. Dotyczy przede wszystkim muzyki, ale także poezji

DIONIZYJSKI ŻYWIOŁOWY EMOCJONALNY (UCZUCIOWY) ZMYSŁOWY AINTELEKTUALNY SUBIEKTYWNY INTUICYJNY

dionizyjskość i apollińskość w periodyzacji epok WIEDZA MATERIA ROZUM WIARA DUSZA UCZUCIE *ANTYK *RENESANS *OŚWIECENIE *POZYTYWIZM *DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE *ŚREDNIOWIECZE *BAROK *ROMANTYZM *MŁODA POLSKA

ANTYK (do V wieku n.e.) Humanizm Racjonalizm dydaktyzm Ponadczasowe zasady określające tematykę i budowę dzieła literackiego (decorum, prawdopodobieństwo, harmonia i umiar) Jasność i czystość języka Czystość gatunkowa i jednorodność stylistyczna Podstawa późniejszych odwołań, wieki, podczas których powstawały i utrwalały się klasyczne wzorce oraz wartości

ŚREDNIOWIECZE (V – XV w.) Mistycyzm Teocentryzm ( Bóg w centrum wszechświata) Uniwersalizm Epoka religijna, uduchowiona, kierująca myśl ludzką ku Bogu i pozaziemskim wartościom

RENESANS (XVI w.) Odrodzenie ideałów antyku Harmonia i umiar Antropocentryzm (człowiek w centrum zainteresowania) Humanizm Odkrycia geograficzne Rozwój nauki Wzrost zamożności ludzi – zwrot ku wartościom doczesnym Rozwój sztuk według ideałów klasycznych Ideał człowieka wszechstronnie wykształconego

BAROK (XVII w.) wł. Barocco – dziwny, napuszony, przesadny Epoka uduchowiona, mistyczna, u podłoża filozofii lezy poczucie przemijalności życia i kruchości istoty ludzkiej Zwrot ku Bogu i religii, myśli o życiu pozaziemskim W sztuce: ornamentyka, przepych, różnorodność, zerwanie z przejrzystością i funkcjonalnością form Wirtuozeria poetycka - koncept

OŚWIECENIE (XVIII w.) Wiek rozumu, powrotu do ideałów klasycznych Wszechstronny rozwój nauki Rozwój prasy, szkolnictwa i norm klasycznych w sztuce Racjonalizm Empiryzm Sensualizm w ideologii – a zatem metody rozumowego pojmowania i badania zjawisk

ROMANTYZM (1822-1863) Uczucie Wiara Serce Inuicja Wyobraźnia Wrażliwość duszy Kontakt ze światem nierealnym Rozczarowanie i nieufnosć wobec rozumu i wiedzy

POZYTYWIZM (2 poł. XIX w.) Epoka prozy (powieść, nowela) Rozczarowanie romantycznym entuzjazmem Wiara w naukę Postulaty scjentyzmu, pracy organicznej, pracy u podstaw, czyli reformy społeczeństwa i edukacji warstw niższych

MŁODA POLSKA (1890-1918) Inaczej: neoromantyzm, modernizm, dekadentyzm, symbolizm Idea „sztuka dla sztuki” odrzucająca jakikolwiek praktyczny wymiar twórczości Intuicja metodą badania świata Symbol sposobem wyrażania treści wewnętrznych

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE (1918-1939) Liczne osiągnięcia techniki Rozwój nauki: fizyki (Albert Einstein), medycyny (psychoanaliza, behawioryzm) Rozwój przemysłu na wielką skalę W literaturze: Futuryzm- zafascynowanie techniką, opozycja wobec tradycji Awangarda Krakowska – miasto, masa, maszyna