Wyższa Szkoła Menadżerska Polityka gospodarcza Elżbieta Szymanik

Polityka gospodarcza Literatura: Red. Bolesław Winiarski ,Polityka gospodarcza, Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa 2006 Red. Mirosława Klamut, Współczesne wyzwania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 Konstytucja Vito Tanzi Gospodarcza rola państwa w XXI wieku , Materiały i studia , zeszyt 204, wydanie NBP, Warszawa 2006 rok J. Rifkin, Koniec pracy, Schyłek siły roboczej na świecie i początek ery postrynkowej, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2001, s. 135. Gilejko L, Towalski R. Partnerzy społeczni. Konflikty, kompromisy, kooperacja, Warszawa , 2002 Narodowa Strategia Spójności, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006,

Dlaczego Polityka gospodarcza ? . Zakłada się , że poznacie Państwo doktryny polityczno – gospodarcze , zagadnienia z zakresu mikro i makroekonomii oraz historię powojennej polityki gospodarczej w Polsce. Celem jest zrozumienie procesów w otaczającym nas świecie, zrozumienie jak decyzje polityczno –gospodarcze przekładają się na nasze życie codzienne, ład społeczny , funkcjonowanie administracji , na nasze bezpieczeństwo. Zrozumienie przez studentów tych procesów daje nadzieję na wzbudzenie postaw obywatelskich jako warunku demokracji uczestniczącej. Efektem kształcenia jest zdobycie i ugruntowanie wiedzy potwierdzone pozytywnie zdanym zaliczeniem. Wykład z zastosowaniem prezentacji w programie Power Point dostępnej również na stronie uczelni . Wykład jest uzupełniany wypowiedziami studentów z różnych grup wiekowych, którzy omawianą tematykę znają z własnego doświadczenia . Część wykładów jest połączona z ćwiczeniami, do których aktywnie włączają się studenci. Wykładowca pełni rolę moderatora a uczestnicy omawiają np. role partii w systemie gospodarczym, poszczególne polityki np. politykę społeczną , rynku pracy czy politykę regionalną. Zaliczenie jest w formie egzaminu ustnego .Student odpowiada na dwa pytania wylosowane z pośród 20 zestawów. Punktowana jest również aktywność na zajęciach

Wykład 1 Rozumienie polityki gospodarczej. Systemy ekonomiczne. Funkcje polityki gospodarczej. Cele polityki gospodarczej Obszary działania polityki gospodarczej. Gospodarka narodowa i wzajemne relacje z otoczeniem Planowanie gospodarcze

Rozumienie polityki gospodarczej. Polityka- polityke / Grecja / - sztuka rządzenia państwem – działalność służąca wpływaniu na sprawy publiczne Podmioty pg – władza państwowa , organizacje , grupy społeczne , osoby podejmujące działania mające wpływ na tok spraw publicznych Pg –to świadome oddziaływanie podmiotów na gospodarkę – jej dynamikę , strukturę , funkcjonowanie i stosunki ekonomiczne

Systemy ekonomiczne. System ekonomiczny to zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych oraz ogólnie akceptowalnych zasad , regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego /B.Winiarski – Polityka gospodarcza / Ustrój społeczno –gospodarczy reguluje stosunki ekonomiczne w kraju Kryterium własności środków produkcji : ustrój indywidualistyczny – kapitalistyczny i ustrój kolektywistyczny – socjalistyczny , komunistyczny Kryterium sposobu regulacji procesu gospodarczego : system konkurencyjny- rynkowy i system administracyjny regulowania gospodarki przez państwo Kryterium własności środków produkcji + Kryterium sposobu regulacji procesu gospodarczego = system ekonomiczny

Systemy ekonomiczne cd. Modele systemów ekonomicznych: Kapitalizm rynkowy Gospodarka kapitalistyczna regulowana przez państwo Realny socjalizm Socjalizm rynkowy Czyste systemy ekonomiczne w praktyce nie istnieją.

Funkcje polityki gospodarczej- rola państwa. W kapitalistycznej gospodarce rynkowej decyzje ekonomiczne podejmowane są przez poszczególnych aktorów rynku / przedsiębiorców, obywateli, właścicieli środków produkcji / Proces gospodarczy reguluje rynek z mechanizmem konkurencji i zysku , wydajności i innowacji Rola państwa polega na zapewnieniu przestrzegania zasad społeczno-gospodarczych / wolność gospodarcza, poszanowanie własności prywatnej/ Państwo zapewnia zatem bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne , funkcjonowanie sądownictwa, szkolnictwa i systemu pieniężnego

Funkcje polityki gospodarczej- rola państwa cd. Państwo współcześnie interweniuje w niedoskonały mechanizm rynkowy w różnych kategoriach : Efektywności gospodarki Nierówności społecznych Stabilizowanie gospodarki Racjonalne gospodarowanie naturalnymi zasobami Zwalczanie nieuczciwej konkurencji Kształtowanie systemu ochrony zdrowia i ubezpieczeń społecznych Regulowanie warunków pracy Zawodność rynku i zawodność działań / interwencji/ państwa

Cele polityki gospodarczej Systemowo – polityczne / suwerenność , sprawiedliwość , Ekonomiczne /wzrost gospodarczy, przemiany strukturalne/ Społeczne/sprawiedliwy podział dochodu, dostęp do ochrony zdrowia i szkolnictwa , gwarancja zatrudnienia, zabezpieczenie społeczne/ Ekologiczne / ochrona środowiska/ Obronno –militarne / utrzymanie na poziomie struktur obronnych , utrzymanie rezerw produktów strategicznych/

Obszary działania polityki gospodarczej. Polityka makroekonomiczna Polityka mikroekonomiczna Polityka strukturalna Polityka regionalna Polityka ekologiczna Polityka społeczna Polityka rolna Polityka skarbowa Polityka naukowa i innowacyjna

Gospodarka narodowa i wzajemne relacje z otoczeniem Gospodarka narodowa jako wielki system społeczny /wiele elementów otoczenia wzajemnie ze sobą sprzężonych służących wspólnemu celowi –zaspokajania potrzeb ludzi/ Otoczenie wewnętrzne gospodarki /gospodarstwa indywidualne i zespołowe w sferze produkcji ,usług, podziału , obrotu , konsumpcji / Otoczenie zewnętrzne – zagranica / regulacje dotyczące przepływu osób, kapitału i mienia System społeczny – gospodarka narodowa jest skuteczna gdy w otoczeniu działają poprawne relacje i sprzężenia Gospodarka narodowa może być elementem większego systemu – międzynarodowej wspólnoty np. Unii Europejskiej

Gospodarka narodowa i wzajemne relacje z otoczeniem Wielkość i tempo działalności gospodarczej: PKB /Gross Domestik Product/ PNB /Gross National product/ Społeczna wydajność pracy Stopa wzrostu

Gospodarka narodowa i wzajemne relacje z otoczeniem cd. Bogactwo narodowe : - Zasoby naturalne Zasoby majątkowe Kapitał ludzki Kapitał społeczny

Gospodarka narodowa i wzajemne relacje z otoczeniem cd. Struktura gospodarki to układ gospodarki według określonych zasad i ich wzajemnych relacji: Układ rodzajowy wg. gałęzi działów , branż Układ przestrzenny – struktura przestrzenna Układ własnościowo –podmiotowy Układ instytucjonalny

Planowanie gospodarcze Plan gospodarczy a planowanie gospodarcze Sfery i podmioty planowania : przedsiębiorstwa, zakłady i instytucje publiczne , organy publiczne – państwowe Planowanie makroekonomiczne

Na następne zajęcia : Doktryny Systemy Kierunki Dziękuję Państwu za uwagę Elżbieta Szymanik

Doktryny Doktryna polityczna – to zbiór poglądów życia politycznego społeczeństwa uwzględniający zagadnienia władzy i ustroju. doktryna rewolucyjna doktryna konserwatywna doktryna reformistyczna doktryna reakcyjna doktryna utopijna doktryny elitarne doktryny egalitarne

Doktryny cd Konserwatyzm-ideologia powstała na przełomie XVIII i XIX w. – jako sprzeciw wobec rewolucji francuskiej Cechy: utrzymanie dotychczasowego porządku społecznego zmiany powinny być ewolucyjne a nie gwałtowne , reformy są możliwe ale tylko ostrożne i cząstkowe ,rewolucja to zerwanie ciągłości, liczy się tradycja – rodzina – religia jako sposób życia , hierarchizm – nierówności mają charakter naturalny, a pozbawione hierarchii społeczeństwo nie mogłoby dobrze funkcjonować , silna władza wykonawcza , teoria organiczna rozwoju społeczeństwa , w konserwatyzmie nowoczesna kultura i konsumpcyjny styl życia nie mają miejsca

Doktryny cd Liberalizm Ojcowie idei : John Locke, Adam Smith, Monteskjusz Zasady życia politycznego i gospodarczego powinny jak w najmniejszym stopniu ograniczać wolność jednostek , a swobody jednostki ograniczać może tylko wolność drugiego człowieka . Ludzie są przedsiębiorczy i ich miejsce wyznacza ich zaradność. Wolność słowa daje gwarancję przed nadużyciami władzy. Państwo nie może być opiekuńcze. Ma być silne ,praworządne ale ma być go „mało”. Gospodarka jest wolnorynkowa oparta na przejrzystym prawie w tym prawie podatkowym

Doktryny cd Chadecja (chrześcijańska demokracja) Podstawa tej ideologii jest encyklika „Rerum novarum” Leona XIII. Godność i wolność człowieka jest fundamentem wszystkich poczynań. Człowiek jest obdarzony świadomością i wolną wolą , człowiek w swoim postępowaniu powinien kierować się zasadami moralnymi, takimi jak: godność osoby, solidarność, rodzina, pokój, pluralizm , etyka chrześcijańska ,a rodzina jest fundamentem wszelkich działań i źródło wartości . Kierunek gospodarczy to społeczna gospodarka wolnorynkowa, która jednak nie wyklucza umiarkowanej ingerencji państwa w procesy gospodarcze – umiarkowany interwencjonizm państwowy na zasadzie subsydiarności (pomocniczości) .

Doktryny cd Socjaldemokracja Kierunek gospodarczy preferuje wysokie podatki dla ludności o najwyższych dochodach, aby uzyskane środki przeznaczyć na cele socjalne . Równość, sprawiedliwość społeczna to główne zasady tej doktryny . Socjaldemokraci za główną przyczyną nierówności uważają brak sprawiedliwości, a nie wady samego człowieka. Państwo powinno być opiekuńcze , a nierówności mogą być usuwane stopniowo na bazie reform społecznych / godziwe wynagrodzenie / Ustrój demokratyczny oparty na pluralizmie, parlamentaryzmie i samorządności z interwencjonizmem państwowym

Doktryny cd Komunizm Karol Marks i Fryderyk Engels , Włodzimierz Lenin to ojcowie idei. Jest to bezklasowy ustrój społeczny - absolutna równość wszystkich ludzi. Nie ma własności prywatnej , jest własność kolektywna ze społeczną własnością środków produkcji Zwycięstwo ZSRR w II wojnie światowej oraz nierozwiązywane problemy społeczne świata w II połowie XX wieku spowodowały ekspansję komunizmu w niektórych państwach europejskich i pozaeuropejskich jak: Polska, Rumunia, Węgry , Bułgaria, Czechosłowacja, Jugosławia, NRD,, Chiny, Korea Pn., Mongolia, Wietnam. Ustroje te były mniej lub bardziej zbliżone do modelu radzieckiego.

Doktryny cd Nacjonalizm W Polsce ojcem idei był Roman Dmowski. Podstawa jest naród jako najdoskonalsza forma życia zbiorowego z tradycją, językiem i kulturą narodową. Państwo powinno być narodowe z silną więzią narodową , z silną współpracą różnych grup społecznych dla dobra interesu wspólnego. Sprzeciw wobec internacjonalizmu (współpracy z innymi narodami)

Doktryny cd Faszyzm Benito Mussolini jako ojciec doktryny państw totalitarnych z wrogością do innych partii politycznych, systemu parlamentarnego, innych narodów . Doktrynę tę cechuje silna władza wykonawcza kult siły, militaryzacja armii. Absolutne wodzostwo gdzie to on dysponuje pełną władzą nad państwem, partią, społeczeństwem i każdą jednostką , nie ma opozycji czyli jest system jednopartyjny Niemiecką odmianą faszyzmu stał się nazizm. Podstawy nazizmu zostały określone przez Adolfa Hitlera w książce „Mein Kampf”

System polityczny System polityczny – to ogół organów państwowych , grup społecznych , partii politycznych , ngo uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi. System polityczny jest to termin stosunkowo młody , pojawił się w literaturze w roku1953 zastępując termin „system rządów”

Elementy systemu politycznego Elementami systemu politycznego są instytucje władzy państwowej i partie polityczne, a także ich funkcje i sieć powiązań między nimi oraz normy regulujące ich aktywność: konstytucja i najważniejsze ustawy: ustawa o partiach politycznych czy prawo wyborcze. Bardzo ważną rolę odgrywają tu partie polityczne i system partyjny.

Kryteria klasyfikacji systemów charakter głowy państwa (monarchie i republiki). zależności między głową państwa a szefem rządu (systemy prezydialne i parlamentarne), - relacje między władzą ustawodawczą a wykonawczą (systemy parlamentarne, prezydenckie, parlamentarno-prezydenckie, - charakter reżimu politycznego (państwa demokratycznie i niedemokratyczne).

System Monarchia to państwo, w którym władza należy do monarchy. Pełni on swoje funkcje dożywotnio i ma zazwyczaj przyrodzone prawo dziedziczenia. Mogą występować odmiany, według kryterium zakresu władzy monarchy, wyróżnia się monarchię absolutną, monarchię konstytucyjną i monarchię parlamentarną.

System cd Republika to państwo, w którym najwyższe władze państwowe są powoływane w wyborach powszechnych . Z uwagi na relacje we władzach państwowych wyróżnia się system rządów prezydialny i parlamentarny . W prezydialnym systemie rządów prezydent pochodzi z wyborów powszechnych i jest równocześnie głową państwa i szefem rządu. Prezydent powołuje rząd /ministrów / który jest odpowiedzialny przed nim. Nie ponosi odpowiedzialności politycznej, a ze stanowiska może być usunięty tylko przez pociągnięcie go do odpowiedzialności konstytucyjnej za naruszenie konstytucji i ustaw, jest niezależny od parlamentarnej większości. Prezydent nie może rozwiązać parlamentu. Przykładem takiego systemu rządów są Stany Zjednoczone.

System cd W parlamentarnym systemie rządów funkcje głowy państwa i szefa rządu są rozdzielone. Parlament jest organ kolegialnym, sprawuje władzę ustawodawczą, pochodzi z wyborów powszechnych. Większość parlamentarna powołuje rząd, który jest od niej zależny, jest przed nim odpowiedzialny politycznie. Głowa państwa ma prawo do rozwiązania parlamentu w określonych przypadkach. Przykładem parlamentarnego systemu rządów jest Francja , Szwecja, Niemcy, Wielkiej Brytanii .

Systemy cd Państwo unitarne to takie państwo, w którym jednostki terytorialne i ich organy są podporządkowane prawnie centrali , które poprzez prawo określają zakres ich samodzielności.. Występuje w nim jednolity system prawa, organów sądowych, prawodawczych i wykonawczych. Jest to aktualnie najbardziej rozpowszechniona forma państwa w Europie i na świecie. Państwami unitarnymi są między innymi Polska , Francja. Państwo złożone to takie, w którym jego części składowe mają pełny lub ograniczony zakres suwerenności. Każda z części składowych ma swoje kompetencje i system organów prawodawczych, wykonawczych i sądowniczych. Państwa złożone mogą być unią personalną, realną, federacją i konfederacją. Autonomia to wewnętrzne samorządzenie na podstawie nadanych mu kompetencji ustawodawczych na podstawie statutu . Obecnie autonomie istnieją w Szkocji , na Sycylii , w Izraelu / może być drogą do niepodległości/. Są one uwarunkowane narodowościowo /Baskowie/ , religijnie , historycznie , geograficznie.

Kierunki Kierunek polityki społecznej Pieniężnej Ekonomicznej Rolnej Demograficznej Integracyjnej Przedsiębiorczości Rynku pracy itp

Na następne zajęcia : Rzeczpospolita Polska jako demokratyczne państwo prawa – polska droga do demokracji Dziękuję Państwu za uwagę Elżbieta Szymanik