Jakość i koszty jakości

Podstawa opracowania wykładu Literatura: Bank J., Zarządzanie przez jakość, Gebethner & Ska, Warszawa 1996. Crosby Ph., Quality is free, America Library, New York 1980. Crosby Ph., Quality is still Free, McGraw-Hill, New York 1996. Crosby Ph., The Absolutes of Leadership, Jossey-Bass Publishers, San Francisco 1996. Dahlgaard J.J., Kristensen K., Kanji G.K., Podstawy zarządzania jakością, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. Feigenbaum A.V., Total Quality Control, McGraw-Hill, Inc., New York 1991. Juran J.M., Gryna Frank M., Jr., Jakość – projektowanie – analiza, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1974. Juran J.M., Juran`s Quality Control Handbook, McGraw-Hill, Inc., New York 1988. Masing W., Handbuch Qualitats Management, HANSER, Munchen 1994. Oakland J.S., Total Quality Management, Butterworth-Heinemann, Linacre Hause, Oxford 1992. Oyrzanowski B., Jakość dla konsumenta, producenta i gospodarki narodowej, PWE, Warszawa 1989. PN-EN ISO 9000:2006 Systemy zarządzania jakością. Podstawy i terminologia, PKN, Warszawa 2006. Szafrański M., Elementy ekonomiki jakości w przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2007. Taguchi G., Elsayed E.A., Hsiang T., Quality Engineering in Production Systems, McGraw-Hill, Inc., New York 1989. Zarządzanie jakością w procesie integracji europejskiej, pod redakcją naukową Janusza Zymonika i Zofii Zymonik, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2006. Zymonik Z., Koszty jakości w zarządzaniu przedsiębiorstwem, wydanie drugie poszerzone, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2003. Zymonik Z., Koszty jakości – pomiar, zarządzanie, w: Zarządzanie jakością, część 2., Normy ISO serii 9000, pod redakcją naukową J. Zymonika, Wydawnictwo – Politechnika Wrocławska. Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Wrocław 2010. Zymonik Z., Koszty jakości, w: A.Hamrol, Z.Zymonik, P.Grudowski, Zarządzanie jakością i bezpieczeństwem, PWE, Warszawa 2011 (w druku). Źródło: Z. Zymonik

Jakość według triady gospodarczej Źródło: .J.Zymonik

Jakość wyrobu Jakość typu Jakość wykonania Jakość eksploatacji jakość projektu jakość wzoru jakość konstrukcji jakość zamierzona jakość produkcji jakość zgodności jakość uzyskana Jakość typu – stopień zgodności wyrobu, który ma być produkowany, z wymaganiami i oczekiwaniami klientów (model wyrobu). Jakość wykonania – stopień zgodności wytworzonego wyrobu z przyjętym wzorcem (modelem). Jakość eksploatacji – stopień zgodności obsługi wyrobu w trakcie eksploatacji z wymaganiami projektu. Źródło: Z.J.Zymonik

Definicja obiektu wg normy PN-ISO 8402 :1996 (norma wycofana) OBIEKT – to, co może być odrębnie opisane, rozpatrywane i oceniane. Obiektem może być: wyrób proces system może być także: organizacja osoba Źródło: Z.J.Zymonik

Pojęcia wyrobu, procesu i systemu Wyrób - wynik procesu. Proces - zbiór działań wzajemnie powiązanych lub wzajemnie oddziałujących, które przekształcają wejścia w wyjścia. System - zbiór wzajemnie powiązanych lub oddziałujących elementów. Występują cztery ogólne kategorie wyrobu: 1. Usługi (np. transportowe, ubezpieczeniowe, bankowe…) 2. Wytwory intelektualne (np. program komputerowy, książka, instrukcja…) 3. Przedmioty materialne (np. część mechaniczna silnika…) 4. Materiały przetworzone (np. smar, benzyna…) Źródło: Z.J.Zymonik

Definicja jakości wg normy PN-EN ISO 9000:2006 JAKOŚĆ – stopień w jakim zbiór inherentnych właściwości spełnia wymagania. Źródło: Z.J.Zymonik

Definicja jakości wg normy PN-EN ISO 9000:2006 Źródło: Z.J.Zymonik

WŁAŚCIWOŚĆ - cecha wyróżniająca. Właściwość może być: Pojęcie właściwości WŁAŚCIWOŚĆ - cecha wyróżniająca. Właściwość może być: przypisana do obiektu (np. cena wyrobu, sposób dostawy, właściciel wyrobu..); ten rodzaj właściwości nie ma charakteru jakościowego. inherentna czyli istniejąca sama w sobie (np. zużycie paliwa przez silnik, odporność tkaniny na gniecenie się); jest to właściwość jakościowa. Źródło: Z.J.Zymonik

Pralka Whirpool AWM 8123/L WŁAŚCIWOŚCI: sterowanie: elektroniczne pojemność: 5 kg prędkość wirowania: 1200 obr/min precyzyjna automatyka wagowa 11 Autoprogramów prania, system kontroli piany system równomiernego rozłożenia ładunku wskaźnik przebiegu programu klasa efektywności energetycznej: A zużycie energii: 0,95 kWh/cykl zużycie wody: 44 l/cykl bęben ze stali nierdzewnej samoczyszczący filtr wymiary produktu [WxSzxGł] [cm]: 85x60x54 kolor: biały 24 miesiące pełnej gwarancji Cena: 1799 zł Pralka Whirpool AWM 8123/L Źródło: Z.J.Zymonik

Rodzaje właściwości (cech)wg kryterium rodzajowego: cechy techniczne (określają parametry konstrukcyjne i technologiczne wyrobu i decydują o zamierzonych funkcjach wyrobu, np. wymiary, właściwości fizyko-chemiczne, techniczne parametry działania (prędkość, moc); cechy użytkowe (określają funkcjonalność, bezpieczeństwo użytkowania, niezawodność wyrobu); cechy estetyczne (określają wygląd zewnętrzny i staranność wykończenia wyrobu z uwzględnieniem wymogów i tendencji wzornictwa przemysłowego, np. proporcje, kształty, rozwiązania graficzne i kolorystyczne); cechy ekonomiczne (koszt i czas amortyzacji, koszt eksploatacji – transport, zainstalowanie, przechowywanie, konserwacja, naprawy. Opracowała: Z.Zymonik

Rodzaje właściwości (cech) wg kryterium ważności: cechy krytyczne – (cechy, które decydują o stopniu zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego, ochronie środowiska, utracie wartości użytkowej; cechy ważne (cechy, które maja istotne znaczenie z punktu widzenia przydatności wyrobu, mogą jednak przybierać różne wartości liczbowe stosownie do jego przeznaczenia); cechy pozostałe (stanowią uzupełnienie informacji o jakości wyrobu). Opracowała: Z.Zymonik

Pojęcie wymagania i jego rodzaje Właściwości inherentne (czyli jakościowe) obiektu (wyrobu, procesu lub systemu) są związane z wymaganiami. WYMAGANIE - potrzeba lub oczekiwanie, które zostało: - ustalone - przyjęte zwyczajowo lub - jest obowiązkowe. Źródło: Z.J.Zymonik

Koszty jakości (quality cost) Termin umowny (nie ma takiego pojęcia w teorii kosztów). Wywodzi się z inżynierii jakości. Pojęcie to pojawiło się w amerykańskich przedsiębiorstwach (w praktyce gospodarczej) na początku wieku XX. Do literatury z zakresu zarządzania wprowadzili je J.M. Juran i A.V. Feigenbaum 60 lat temu. Termin koszt jakości jest różnie interpretowany. Jedni zawężają koszty jakości do produkcji wyrobu, inni odnoszą je do całego cyklu realizacji wyrobu, wraz z jego unicestwieniem, jeszcze inni przyporządkowują je procesowi. Źródło: Z. Zymonik

Cykl realizacji wyrobu Źródło: Z. Zymonik

Koncepcje kosztów jakości Koncepcja J.M. Jurana, Koncepcja A.V. Feigenbauma, Koncepcja Ph. Crosby’ego, Koncepcja G. Taguchi’ego, Koncepcja J. Banka, Koncepcja J.J. Dahlgaarda, K. Kristensena i G.H. Kanji’ego  Koszty jakości w międzynarodowych normach ISO serii 9000. Źródło: Z. Zymonik

KOSZTY JAKOŚCI według J.M. Jurana (lata 50. i 60.) Koszty jakości to „pewne wydatki związanie z zapewnieniem produktowi przydatności do użycia” w obszarze jakości. Juran uważa, że odchylenia od wymagań jakościowych są w pewnym stopniu nieuniknione, toteż pewien poziom błędów i kosztów z nimi związanych powinien być akceptowany. Koszty jakości najczęściej są tu odnoszone do etapu produkcji (produkcja masowa). Koszty jakości = koszty dobrej jakości + koszty złej jakości Źródło: Z. Zymonik

KOSZTY JAKOŚCI według A.V. Feigenbauma (lata 50. i 60.) Koszty jakości to te koszty, które są związane z całym cyklem „życia” produktu. Koszty jakości = koszty sterowania jakością + koszty braku sterowania jakością  Koszty sterowania – koszty związane z działaniami odnoszącymi się do kreowania jakości i wywierania na nią wpływu, czyli do sterowania jakością. Na jakość można wpłynąć jedynie poprzez sprzężenia zwrotne (feedback). W fabryce może być „ukryta fabryka” – 1/10 wartości produkcji (idea „kopalni złota”) Koszty jakości = koszty prewencji + koszty oceny (badań i kontroli) + koszty błędów (wewnętrznych i zewnętrznych)  Model PAF Prevention – prewencja Appraisal – ocena Failure – błędy Źródło: Z. Zymonik

KOSZTY JAKOŚCI według Ph. Crosby’ego (lata 80.) Koszty jakości – koszty zgodności i niezgodności z wymaganiami jakościowymi (produktu, ale przede wszystkim procesu).  Koszty niezgodności – minimalizować – standard „zero defects”, osiągalny poprzez koszty zgodności (prewencję). Przedsiębiorstwo powinno mieć program niwelowania błędów. Macierz dojrzałości zarządzania organizacją (łączy koszty jakości z poziomem zarządzania). Źródło: Z. Zymonik

KOSZTY JAKOŚCI według G. Taguchi’ego (wczesne lata 80.) koszty jakości są rozumiane w kontekście strat jakości (quality losses), straty społeczne, straty producenta, straty konsumenta  skutki wadliwości w krótkim i długim okresie Funkcja strat jakości  wielkość strat jakości jest odwrotnie proporcjonalna do jakości wyrobu (prewencja). Źródło: Z. Zymonik

KOSZTY JAKOŚCI według J. Banka (lata 80.) Koszty jakości to „kwintesencja wszystkich kosztów związanych z tworzeniem jakości”.  Działalność wytwórcza, pomocnicza i usługowa. Biurokracja, błędy sędziów, lekarzy itp. Koszty jakości = koszty zgodności + koszty niezgodności + koszty utraconych korzyści Źródło: Z. Zymonik

Koszty jakości = koszty jawne KOSZTY JAKOŚCI według J.J. Dahlgaarda, K. Kristensena, G.K. Kanji’ego (lata 90.) Koszty jakości to różnica pomiędzy kosztami rozwoju, produkcji, marketingu i dostarczania wyrobów, ponoszonymi przez organizację, a tymi kosztami, które organizacja poniosłaby, gdyby nie było żadnych wad lub usterek w tych procesach. Koszty jakości = koszty jawne + koszty ukryte  Kryterium rejestracji „Góra lodowa kosztów jakości” Źródło: Z. Zymonik

Góra lodowa kosztów jakości Źródło: Z. Zymonik

KOSZT JAKOŚCI według międzynarodowych norm ISO serii 9000 Koszty jakości = koszty wewnętrznego zapewnienia jakości + koszty zewnętrznego zapewnienia jakości  Wykorzystano dorobek: Jurana, Feigenbauma, Crosby’ego, Taguchi’ego, Banka. Źródło: Z. Zymonik

Zbiór definicji kosztów jakości Źródło: Z. Zymonik (25.01.07.)

Ery kształtowania kosztów jakości era kosztów błędów (do drugiej wojny światowej) era kosztów kontroli (od drugiej wojny) era kosztów prewencji (od lat 70.) era kosztów superprewencji (od lat 90.) Źródło: Z. Zymonik

Przewaga prewencji nad kontrolą kontrola prewencja Źródło: Z. Zymonik

Podsumowanie Istnieje wiele definicji kosztów jakości. Koszty tego rodzaju nadal są niejednoznaczne. Obejmują jednak swoim zakresem coraz większe obszary wychodząc poza przedsiębiorstwo (organizację). Źródło: Z. Zymonik