ZARYS POLITYKI TRWAŁEGO ROZWOJU (SUSTAINABLE DEVELOPMENT) - ujęcie cybernetyczne Wykład I 14 kwietnia 2015

Lesław Michnowski Wieloletni ( ) członek Komitetu Prognoz “Polska 2000 Plus” przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk

Polityka jako - zgodne z celami jej kreatorów - sterowanie przebiegiem procesu życia społeczności, będącej obiektem polityki, oraz jej środowiska.

ROZWÓJ TRWAŁY (sustainable development) – czyli „idealny”. wizyjny – bezkryzysowy.

Polityka trwałego rozwoju obejmuje projektowanie metodą backcasting – czyli wizyjnego programowania strategicznego (jak Program Apollo) - zarówno wizji społeczeństwa zdolnego do trwałego rozwoju, jak i „mapy drogowej” określającej etapy działań dla zrealizowanie tej wizji, w tym poznawania potrzeby podejmwania ewentualnych działań korekcyjnych.

Monitoring dynamiczny: przetwarzanie metodą symulacji komputerowej wiedzy oraz danych statystycznych odwzorowujących proces życia danej społeczności w prognozę dalszego przebiegu tego procesu, w tym potencjalnych zagrożeń – pod warunkiem, iż nie będzie interwencji w ten przebieg.

Monitoring dynamiczny jako istotny warunek prowadzenia poprawnej polityki trwałego rozwoju światowej (ŚS), w tym europejskiej i polskiej, społeczności.

Proces życia składa się z rozwoju i regresu. Społeczność w trakcie rozwoju zwiększa swą trwałość i jakość życia stanowiących osób

Proces to ciąg zmian zachodzących zgodnie z jego logiką, określającą rodzaj i kolejność jego faz i etapów. Skutki procesu zależą nie tylko od struktury układu, w którym dany proces zachodzi, lecz także od stanu jego środowiska Bez znajomości tej logiki oraz środowiskowych oddziaływań nie można sterować procesem kształtowania zdolności trwałego rozwoju ŚS.

Fazy rozwoju społeczności: 1 – po rozwojowym przekroczeniu jej kolejnej granicy wzrostu, DOSKONALENIE nowej formy makrostruktury (orgware, stosunki społeczne) lub postaci homeostatu danej społeczności.. 2 – przyspieszany powyższym jej dalszy rozwój. 3 – zwalniania tempa rozwoju, wraz ze zbliżaniem się społeczności do kolejnej granicy wzrostu, na skutek postępującej moralnej destrukcji aktualnej formy jej makrostruktury lub homeostatu; 4 – podtrzymanie rozwoju w wyniku kolejnej poprawnej - dostosowującej do nowych uwarunkowań życia - przebudowy makrostruktury lub homeostatu danej społeczności.

Kryzys społeczności ma miejsce wówczas, gdy dotychczasowa jej makrostruktura (orgware, stosunki społeczne) lub postać homeostatu, traci – na skutek zmian w uwarunkowaniach jej zycia - zdolność stymulowania rozwoju danej społeczności. O występowaniu kryzysu m.in. świadczy zmniejszanie jakości życia osób stanowiących tę społeczność. W trakcie kryzysu – odznaczającego się przewagą destrukcji nad konstrukcją - mogą mieć miejsce chwilowe stany pozornie rozwojowe pomimo ogólnie regresywnej tendencji.

Fazy kryzysu społeczności (gdy nie nastąpi poprawna przebudowa jej makrostruktury lub homeostatu) : 1 – stabilna, mało widoczna; 2 – destabilizacji, spontanicznego – lecz nieskutecznego - odrzucania kryzysogennej makrostruktury lub homeostatu; 3 – stabilna, w wyniku ukształtowania nowej, lecz patologicznej, formy makrostrukury przy pozostawienia kryzysogennej formy homeostatu.

Zapowiedź osiągnięcia granic wzrostu oraz globalnego kryzysu – a zarazem wezwanie do radykalnej, przywracającej zdolność rozwoju, przebudowy ówczesnych stosunków społecznych - w świetle monitoringu dynamicznego Raportu Granice wzrostu, 1972.

Meadows, D.H., …Granice wzrostu (1972)

W kolejnym symulacyjnym badaniu GW/LtG 1972 – także przy pozostawieniu ówczesnych, egoistycznych stosunków społecznych, w tym rozrzutnych metod gospodarowania i konsumpcji – przy założeniu braku ograniczeń w dostępie do zasobów naturalnych i energii, również globalna katastrofa, tym razem na skutek zdegradowania środowiska przyrodniczego

„Zerowy wzrost” 1971/95

Koncepcja ”zerowego wzrostu” stanowi w istocie zanegowania koncepcji „sustainable development”, a zarazem uznanie „ochrony środowiska” poprzez zmniejszenie zaludnienia Ziemi, za antykryzysiwe zadanie strategiczne. Stąd lansuje się uznanie „sustainable developmnebnt” za oxymoron, oraz zastąpienie tego strategicznego pojęcia pojęciem „sustainability”

Mamy więc zwolenników koncepcji (…) analogii do „łodzi ratunkowej”. Te analogie (…) wyrażają myśl (…) że skoro zasoby są ograniczone, a liczba ludności wzrasta, tak że nie można wyżywić wszystkich, trzeba biednych podzielić na takich, którzy zginą (…) Ponieważ łódź już jest pełna, zabranie do niej biednych spowodowałoby zatonięcie wszystkich. Niech więc toną biedni. [1] Patrz: O nowy styl rozwoju. Raport fundacji Hammarskjolda dla ONZ w sprawie rozwoju i współpracy międzynarodowej, (w:) Nowy Międzynarodowy Ład Ekonomiczny, PWE, Warszawa 1979, s. 147.

Martin Hans Peter, Schumann Harald, 1999, Pułapka globalizacji. Atak na demokrację i dobrobyt (The Globalization Trap, The attack on democracy and well-being). Wyd. Dolnośląskie, Wrocław. Konferencja M. Gorbaczowa w 1995 r. Przeludnienie Ziemi 20-80% Mieć jedzenie – być jedzeniem

Dr. J. Kenneth Smail, Professor of Anthropology, Emeritus, at Kenyon College Global population reduction: confronting the inevitable (2004) the long-term sustainability of civilization will require not just a leveling-off of human numbers as projected over the coming half-century, but a COLOSSAL reduction in both population and consumption.

the Earth's long-term sustainable human carrying capacity, at what might be defined as an "adequate" to "moderately comfortable" developed-world standard of living, MAY NOT BE MUCH GREATER THAN 2 TO 3 BILLION. (…) several investigators and organizations have developed reasonably well thought out positions on future global population optima, and those estimates have all clustered IN THE RANGE OF 1 TO 3 BILLION. confronting-the-inevitable/ confronting-the-inevitable/

Another mental model says that the limits are real and close, and that there is not enough time, and that people cannot be moderate or responsible or compassionate. At least not in time. That model is self-fulfilling. If the world’s people choose to believe it, they will be proven right. The result will be collapse. (Meadows, BtL,1992, LtG 30 Year Update 2004).

Meadows 1992/2004 Tools for the Transition to Sustainability (…) VISIONING (…) Networking (…) Truth-Telling (…) Learning (…) LOVING (…).

Dennis Meadows 2009: dla przezwyciężenia globalnego kryzysu (1) We desperately need for population, energy use, material use, and pollution streams to be reduced. ws_en.0.html (2) If you want everyone to have the full potential of mobility, adequate food and self-development, then it is 1 or 2 billion. (1-2 mld, obecnie jest nas ok. 7 mld. osób)

Kryzys globalny w świetle UNEP Report - 12 maja 2011 (1) By 2050, humanity could consume an estimated 140 billion tons of minerals, ores, fossil fuels and biomass per year – three times its current appetite –(…) is "far beyond what is likely sustainable” if realized at all given FINITE WORLD RESOURCES (…).

UNEP Report (2) Scenario 3: tough contraction of consumption in developed countries, converging with others. Industrialized nations reduce per capita consumption by two thirds and other nations remain at current rates, resulting in a global per capita consumption rate (…) the same as in year Humanity Can and Must Do More with Less: UNEP Report

Raport Randersa, 2012

Kryzys globalny w świetle Raportu dla Klubu Rzymskiego: Jorgen Randers, A Global Forecast for the Next 40 Years, ps ps

Główne tezy Raportu Randersa (1): 1. Konieczność przemiany aksjologicznej: “Konkurencję i eliminowanie słabych zastąpi kooperacja.”

Główne tezy Raportu Randersa (2): 2. Negacja kapitalizmu: „All because of inadequate global governance. We need to shift investment flows from what is most profitable to what society needs. Capitalism won’t do this – it is made to allocate money to what is profitable, not to what society needs. And democratic parliaments won’t pass regulations that could change this reality - because voters are against solutions that require higher taxes, more expensive gasoline or electricity in the short term. THE ROOT CAUSE IS SHORT-TERMISM IN CAPITALISM AND DEMOCRACY.”

Wnioski z Raportów Meadowsów i Randersa, w tym Granice wzrostu/LTG Kryzys globalny 2. Przeludnienie jako przyczyna ww kryzysu, albo 3. Niezgodność stosunków społecznych, w tym aksjologii, z wymogami efektywnego wspomagania się wysoko rozwiniętą nauką i techniką, 4. Konieczność przemiany cywilizacyjnej, warunkującej trwały rozwój/sustainable development

Dwie radykalnie odmienne koncepcje przezwyciężania globalnego kryzysu: 1. polityki „zerowego wzrostu”, w tym ochrony środowiska przyrodniczego oraz zmniejszenia tempa zużywania zasobów naturalnych, wraz z radykalnym zredukowaniam ilości osób/narodów stanowiących światową społeczność, albo 2. ukształtowania zdolności trwałego rozwoju (sustainable development) światowej społeczności, aby, poprzez upodmiotowiającą globalną kooperację, oraz zmianę wzorców produkcji i konsumpcji, zapewniać dostęp do źródeł zasobów naturalnych, w tym energii oraz rozwojowo chronić środowisko przyrodncze Człowieka.

Humanity has the ability to MAKE DEVELOPMENT SUSTAINABLE to ensure that it meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs.”. Patrz: (Raport Brundtland, tekst ang., rozdz. I, p. 27). (Nie ma tu żadnego odniesienia do słowa "równowaga”, które stanowi podstawę polskiego przekładu tego pojęcia.)

Accordingly, we assume a collective responsibility to advance and strengthen the INTERDEPENDENT AND MUTUALLY REINFORCING PILLARS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT – ECONOMIC DEVELOPMENT, SOCIAL DEVELOPMENT AND ENVIRONMENTAL PROTECTION – at local, national, regional and global levels. Patrz: (WSSD Johannesburg, 2002.

TRWAŁY – czyli bezkryzysowy - ROZWÓJ światowej, w tym Unii Europejskiej i polskiej, społeczności, wymaga nie tylko zintegrowania rozwoju społecznego, z rozwojem gospodarczym i ochroną środowiska przyrodniczego, lecz ponadto opanowania zdolności właściwego (zgodnego z potrzebami życia Człowieka) kształtowania tego środowiska. F. Capra, Punkt zwrotny (The Turning Point) 1982.,

Traktat Lizboński, Artykuł 2 3. Unia (…) Działa na rzecz TRWAŁEGO ROZWOJU EUROPY, którego podstawą jest ZRÓWNOWAŻONY WZROST GOSPODARCZY oraz (…) SPOŁECZNA gospodarka rynkowa (…) Jest to zarazem zanegowanie koncepcji „zerowego wzrostu” lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2007:306:0010:0041 :PL:PDF lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2007:306:0010:0041 :PL:PDF

Rio+20 ( ) Our common vision 1. (…) renew our COMMITMENT to SUSTAINABLE DEVELOPMENT and to ensuring the promotion of an ECONOMICALLY, SOCIALLY AND ENVIRONMENTALLY sustainable future (…) integrating economic, social and environmental aspects (…) TO ACHIEVE SUSTAINABLE DEVELOPMENT IN ALL ITS DIMENSIONS. 3. Poverty eradication (…) freeing humanity from poverty and hunger (…) the-rio20-conference the-rio20-conference

Konstytucja RP Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

W dalszej części wykładu pojęcie „sustainable development” będziemy przekładali na j. polski tak jak to jest zapisane w Traktacie Lizbońskim.

Z powyższego wynika konieczność – dla poprawnego prowadzenia polityki trwałego rozwoju – uzyskania odpowiedzi na następujące pytania: 1. czy światowa społeczność jest faktycznie w stanie kryzysu globalnego? 2. jaka jest istota tego kryzysu? 3. którą z poniższych metod kryzys ten powinien być przezwyciężany: „zerowego wzrostu”/sustainability, czy „sustainable develpment”? 4. jak – w przypadku uznania konieczności odrzucenia, jako antykryzysowej, metody depopulacyjnej na rzecz „trójfilarowego” kształtowania zdolności trwałego rozwoju światowej społeczności – powinno być projektowane strategiczne programowanie wizyjne trwałego rozwoju światowej społeczności?

Przydatność analizy systemowej, w tym cybernetyki trwałego rozwoju, w uzasadnieniu konieczności - dla unikniecie globalnej katastrofy – odrzucenia metody „zerowego wzrostu” na rzecz trwałego rozwoju/sustainable development światowej społeczności.

Dziękuję za uwagę.