(1783 – 1870) weteran wojen napoleońskich chłopski pamiętnikarz Jędrzej Daleki (1783 – 1870) weteran wojen napoleońskich chłopski pamiętnikarz

Losy Jędrzeja Dalekiego w latach 1783 – 1806 Jędrzej Daleki urodził się w kwietniu 1783r. We wsi Kołaczkowice (nr 1) koło Rawicza, w rodzinie chłopskiej. Miał 3 braci i siostrę, ojciec wcześnie osierocił rodzinę. Po wkroczeniu wojsk gen. Henryka Dąbrowskiego do Wielkopolski w roku 1806 r. dokonano przymusowego poboru do armii polskiej. Jędrzej, 23-letni mężczyzna, został powołany jesienią tego roku do piechoty i przeszkolony w Rawiczu (nr 2). Stamtąd przybył do Poznania i został przekazany pod dowództwo francuskie.

Lata 1807 – 1808 W 1807 roku uczestniczył w walkach o Grudziądz i Tczew Wiosną tego roku przez 3 miesiące trwał pod murami oblężonego Gdańska. 26 maja wkraczał do zdobytego Gdańska, a w czerwcu bił się już na terenie Prus w zwycięskiej bitwie pod Frydlandem. Później Jędrzej wraz z pułkiem 9. przeszedł pieszo przez Niemcy do Paryża. Opuścił Paryż jesienią 1808 roku, przebył Pireneje i wkroczył na teren Hiszpanii. W kraju tym uczestniczył w walkach na terenie Starej i Nowej Kastylii, w rejonie gór Sierra Morena, pod Burgos, przeszedł w grudniu 1808 roku przez wąwóz Somossiery (nr 3) i bił się pod Malagą. Następnie walczył z Anglikami w Portugalii. Po powrocie do Hiszpanii stacjonował w Toledo, gdzie nauczył się władać językiem hiszpańskim.

1811 rok W sierpniu 1811 roku, w rejonie Grenady (nr 4), dostał się do hiszpańskiej niewoli. Następnie został przekazany w porcie Alicante Anglikom, którzy odtransportowali go statkiem na Wyspę św. Heleny. Władze angielskie proponowały polskim jeńcom służbę w Indiach. Jędrzej Daleki wraz z innymi odmówił, prosząc o ułatwienie powrotu do ojczyzny. Anglicy, pragnąc pozyskać sympatię Polaków, wyrazili zgodę i zaopatrzywszy jeńców w paszporty do miejsc zamieszkania, odwieźli ich jesienią 1811 roku do Europy.

1812 rok W kwietniu 1812 roku Daleki dołączył do swego 9 pułku piechoty, by wziąć udział w słynnej wyprawie armii Napoleona na Moskwę (nr 8). Do pierwszej bitwy, w której uczestniczył Jędrzej Daleki doszło pod Smoleńskiem (nr 7). Daleki wyszedł z niej szczęśliwie, a w samym mieście kwaterował 3 tygodnie. Armia napoleońska posuwała się dalej, a w jej szeregach nasz bohater. W walce stracił palec u ręki. W rejonie Możajska, pod wsią Borodino (nr 9) stoczyły obie armie krwawą bitwę, w której na polu pozostało 85 tysięcy zabitych. We wrześniu wojska francuskie są pod Moskwą, ale nadchodząca zima przechyliła szalę zwycięstwa na stronę Rosjan. Następuje odwrót, który dziesiątkuje armię Napoleona. Pod koniec listopada 1812 roku Jędrzej Daleki, biorąc czynny udział w bitwie pod Berezyną, zostaje ranny w nogę.

1813 rok Ze Smoleńska nasz bohater przez Rygę,Wilno i Kwidzyń dotarł do Poznania. Resztki 4.,7. i 9. pułku piechoty, a wśród nich Jędrzej Daleki, broniły przez 3 miesiące Szpandawy. Na skutek wysadzenia prochowni zginęło wielu obrońców twierdzy, Jędrzej Daleki wychodzi jednak cało i dociera z niedobitkami wspomnianych pułków do Wittembergi. W dniach 16 –19 października 1813 roku Jędrzej Daleki brał czynny udział w słynnej bitwie narodów pod Lipskiem (nr 10). Odznaczony za odwagę francuskim medalem św. Heleny wydostaje się z pola walki, by nadal bić się w rejonie Frankfurtu i Moguncji. Tam dostaje się do niewoli austriackiej. Odtransportowany przez Bawarię do Czech przebywa w Pradze, następnie wędruje przez Cieszyn do Krakowa, gdzie zostaje zwolniony z niewoli i może wreszcie po tylu latach wrócić do domu.

Dzieje Jędrzeja Dalekiego po 1813 roku Wędruje przez Częstochowę – znowu oczywiście pieszo – w wyszarzałym francuskim płaszczu, z torbą na plecach, z kijem w ręku, do rodzimej Wielkopolski. W lutym 1814 roku Jędrzej Daleki wrócił do Kołaczkowic. Przy życiu zastał jedynie matkę i jednego brata. Pozostali bracia zginęli; jeden na froncie hiszpańskim, drugi na moskiewskim. Wkrótce Jędrzej przeszedł na służbę do Krzekotowic, tam poznał wdowę Jadwigę Rossa, z domu Swora, z którą ożenił się 30 kwietnia 1815 roku. Przez pewien czas służył u Bojanowskich, następnie przeniósł się do Chocieszewic, gdzie miał krewniaków. Honorował go sam dziedzic Teodor Mycielski. Gdy w związku z przeprowadzonym uwłaszczeniem likwidowano Chocieszewice, Daleki przeniósł się do Babkowic.Tu 15 lipca 1831 roku urodził mu się syn Jakub. Ciekawych opowieści Jędrzeja o wojennych przygodach chętnie słuchano. Szymon Baranowski - kasjer dóbr chocieszewickich, spisał je w latach 1850 – 1856 i wydał drukiem w 1857 roku. W Lipsku. J. Daleki miał 3 córki i 2 synów. Na starość (od 1861 r.) zamieszkał u swojego syna Jakuba proboszcza w Parkowie, pod Obornikami. Ks. Jakub Daleki w 1864 roku ponownie literacko opracował i wydał drukiem wojenne wspomnienia swego ojca. Weteran walk napoleońskich dożył swych dni w Parkowie. Zmarł 10 maja 1870 roku. Pochowany został na cmentarzu przykościelnym w Parkowie.

Kalendarium cz. 1 kwiecień 1783r. – narodziny Jędrzeja Dalekiego we wsi Kołaczkowice, 1806r. – pobór Jędrzeja do armii polskiej, 1807r. – uczestnictwo Dalekiego w walkach o Grudziądz i Tczew, 26 maja 1807r. – wkroczenie Jędrzeja do zdobytego Gdańska, czerwiec 1807r. – walki na terenie Prus, 1808r. – piesza podróż Dalekiego przez Niemcy do Paryża, 1808r. – opuszczenie Paryża i przybycie do Hiszpanii, grudzień 1808r. - przejście przez wąwóz Somosierry i bitwa pod Malagą, sierpień 1811r. – w rejonie Grenady dostanie się do hiszpańskiej niewoli, jesień 1811r. – zaopatrzenie jeńców w paszporty i powrót do Europy, kwiecień 1812r. – przyłączenie Jędrzeja do 9 pułku piechoty, maj – październik 1812r. – udział w wyprawie Napoleona na Moskwę.

Kalendarium cz. 2 listopad 1812r. – udział Jędrzeja w słynnej bitwie narodów pod Lipskiem, luty 1814r. – powrót Dalekiego do Kołaczkowic, 30 kwietnia 1815r. – ślub Jędrzeja i Jadwigi Rossy, 15 lipca 1831r. – narodziny syna Jędrzeja: Jakuba, 1850r. – 1856r. – spisanie opowieści o przygodach wojennych Dalekiego przez kasjera dóbr chocieszewickich, 1857r. – wydanie drukiem wojennych opowieści Jędrzeja, 1861r. – przeprowadzka Dalekiego na plebanię, do syna, 1864r. – ponowne wydanie opowieści Jędrzeja Dalekiego, 10 maja 1870r. – śmierć Jędrzeja Dalekiego.