Wykład nr 2 Wielkie pytania filozoficzne Wstęp do filozofii Wykład nr 2 Wielkie pytania filozoficzne

Uproszczony schemat Starożytność: przyroda (kosmos) Średniowiecze: Bóg Nowożytność: człowiek – podmiot poznający Współczesność: język lub człowiek jako podmiot dzialający

Starożytny podział fii logika lub dialektyka – jak osiągnąć prawdę? (epistemologia: poznanie) fizyka – co stanowi arche (pra-tworzywo, pra-przyczynę) przyrody? (metafizyka: byt, zwł. byt niezmienny i oddzielony) etyka – jak zdobyć szczęście? (aksjologia: wartości)

Pojęcia arche (1) czasowo pierwotna (i końcowa) postać materii, (2) niezmienne tworzywo wszystkich rzeczy (fizycznych), (3) ich nierozkładalny element (elementy), (4) ich ukryta natura-istota lub charakter, (5) ich przyczyna-źródło, (6) „rządzący” nimi czynnik lub prawo.

Identyfikacja arche (i) jeden z czterech żywiołów lub (ii) wszystkie razem („rządzone” przez odpowiednie „siły)”, (iii) nieskończoność (nieokreśloność), (iv) liczba lub jej elementy, (v) homoiomeria (niezliczone, jakościowo różne, choć wewnętrznie jednorodne, „nasiona” – wprawione w ruch przez umysł [nous]), (vi) atomy, (vii) byt tr (idea, PP)

Opozycje monizm versus pluralizm dynamizm („aktywizm”) versus „pasywizm” materializm (konkretyzm) versus „immaterializm” (abstrakcjonizm) immanentyzm versus transcendentyzm „fenomenalizm” (empiryzm) versus „teoretyzm” (racjonalizm)

Średniowiecze Identyfikacja (pierwszego) arche rzeczywistości (filozofia grecka) z Osobowym Bogiem objawienia judeo-chrześcijanskiego Problem syntezy

Św. Tomasz z Akwinu STh (1) Czy Bóg jest? (2) Jaki Bóg jest?

Ad (1) Tak: wiedza ze skutków do przyczyny 5 dróg: (1) z ruchu – PnP (2) z przyczynowości sprawczej – 1-a przycz.; (3) z przygodności – byt konieczny; (4) ze stopni doskonałości – byt najdosk. (5) Z celowego działania – umysł kierujący Z: zasada przyczynowości

Ad (2) (a) nie wiemy, czym Bóg jest sam w sobie (nie znamy jego natury-istoty) (b) wiemy, czym Bóg nie jest (teologia negatywna) (c) ... czym Bóg jest jako przyczyna względem skutków (d) niedoskonale wiemy, czym jest przez analogię i uwznioślenie

Przymioty Boga Niezłożony, niecielesny, Doskonały, dobry („najwyższe dobro”) Nieskończony Wszechobecny Niezmienny, wieczny „w najwyższym stopniu jeden” Osoba - implicite

Nowożytność Kartezjusz: jak osiągnąć pewność? Podział: (1) sfera cogito – wiedza pewna (2) świat zewnętrzny – wiedza niepewna Problematyka mostu (1) – (2) - Bóg

Pytanie G. W. Leibniza „Dlaczego istnieje raczej coś niż nic? Nic jest przecież prostsze i łatwiejsze niż coś. Co więcej, dopuściwszy, że rzeczy powinny istnieć, trzeba podać rację, dlaczego powinny istnieć tak a nie inaczej” [Zasady natury i łaski oparte na rozumie 1995/1718: par. 7, s. 103, Z: ZRD] Odp.: byt konieczny identyfikowany z Bogiem

I. Kant a) epistemologia (krytyka czystego rozumu): co mogę wiedzieć? b) etyka (krytyka praktycznego rozumu): co powinienem? c) filozofia religii („teologia moralna”): czego mogę się spodziewać? [„jeśli oto czynię, co powinienem, to czego mogę się wtedy spodziewać?” B 833]

Kant - odpowiedzi Ad a) – tylko świat zmysłowy jako ujmowalny przez nasze pojęcia; metfe idee (świat, dusza, Bóg) są tylko regulatyw. Ad b) – imperatyw kategoryczny: wersja uniwersalizacyjna oraz w. personalizacyjna Ad 3) – postulaty wiary moralnej (warunki moralności): wolność, nieśmiertelność, Bóg

Linguistic turn – XX w. L. Wittgenstein I – nasz obraz świata jest wyznaczony przez logiczną strukturę naszego języka „granice mego języka są granicami mojego świata” W II – narzędziowa koncepcja języka contra obrazkowa koncepcja języka (formy życia uwikłane w rozmaite gry językowe)

Pytania o język Czy odzwierciedla świat, czy raczej go interpretuje? Czy jest narzędziem poznania i myślenia, czy raczej je wyznacza? Co to znaczy (i dlaczego) wyrażenia językowe znaczą? Czy wszystkie języki mają wspólną strukturę?